books/Przydatek_do_Bajek_nowych.xml

   1 <?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
   2 <utwor>
   3   <rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/">
   4     <rdf:Description rdf:about="http://wiki.wolnepodreczniki.pl/Lektury:Krasicki/Bajki/Bajki_nowe/Przydatek_do_Bajek_nowych">
   5       <dc:creator xml:lang="pl">Krasicki, Ignacy</dc:creator>
   6       <dc:title xml:lang="pl">Bajki nowe (5) - przydatek</dc:title>
   7       <dc:relation.isPartOf xml:lang="pl">Bajki nowe</dc:relation.isPartOf>
   8       <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Goliński, Zbigniew</dc:contributor.editor>
   9       <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Sekuła, Aleksandra</dc:contributor.editor>
  10       <dc:contributor.technical_editor xml:lang="pl">Sutkowska, Olga</dc:contributor.technical_editor>
  11       <dc:contributor.technical_editor xml:lang="pl">Gałecki, Dariusz</dc:contributor.technical_editor>
  12       <dc:publisher xml:lang="pl">Fundacja Nowoczesna Polska</dc:publisher>
  13       <dc:subject.period xml:lang="pl">Oświecenie</dc:subject.period>
  14       <dc:subject.type xml:lang="pl">Epika</dc:subject.type>
  15       <dc:subject.genre xml:lang="pl">Bajka</dc:subject.genre>
  16       <dc:subject.genre xml:lang="pl">Przypowieść</dc:subject.genre>
  17       <dc:description xml:lang="pl">Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Partnerem projektu jest Prokom Software SA. Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.</dc:description>
  18       <dc:identifier.url xml:lang="pl">LINK DO STRONY W SERWISIE WOLNELEKTURY.PL</dc:identifier.url>
  19       <dc:source.URL xml:lang="pl">http://www.polona.pl/dlibra/doccontent2?id=3044&amp;from=&amp;from=generalsearch&amp;dirids=1&amp;lang=pl</dc:source.URL>
  20       <dc:source xml:lang="pl">Krasicki, Ignacy (1735-1801), Bajki, oprac. Zbigniew Goliński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków, 1975</dc:source>
  21       <dc:rights xml:lang="pl">Domena publiczna - Ignacy Krasicki zm. 1801</dc:rights>
  22       <dc:date.pd xml:lang="pl">1801</dc:date.pd>
  23       <dc:format xml:lang="pl">xml</dc:format>
  24       <dc:type xml:lang="pl">text</dc:type>
  25       <dc:type xml:lang="en">text</dc:type>
  26       <dc:date xml:lang="pl">2007-11-29</dc:date>
  27       <dc:audience xml:lang="pl">SP2</dc:audience>
  28       <dc:audience xml:lang="pl">G</dc:audience>
  29       <dc:audience xml:lang="pl">L</dc:audience>
  30       <dc:language xml:lang="pl">pol</dc:language>
  31     </rdf:Description>
  32   </rdf:RDF>
  33   <liryka_l>
  34     <extra>
  35       <!--<elementy_poczatkowe>-->
  36     </extra>
  37     <autor_utworu>Ignacy Krasicki</autor_utworu>
  38     <naglowek_rozdzial>Przydatek do <tytul_dziela>Bajek nowych</tytul_dziela></naglowek_rozdzial>
  39     <extra>
  40       <!--</elementy_poczatkowe>-->
  41     </extra>
  42     <extra>
  43       <!--<tekst_glowny>-->
  44     </extra>
  45     <naglowek_rozdzial>1. Lew, koza, owca i krowa</naglowek_rozdzial>
  46     <nota>
  47       <akap>z Fedra<pr>Jest to bajka o tzw. lwim dziale, jedna z popularniejszych w bajkopisarstwie i mająca szczególnie rozległą tradycję. Tytuł bajki u Fedrusa: <tytul_dziela>Vacca et capella, ovis et leo</tytul_dziela> (I 5), przełożonej również przez Lafontaine'a: <tytul_dziela>Le Lion en Société avec la Génisse, la Chévre et la Brebis</tytul_dziela> (I 6).</pr></akap>
  48     </nota>
  49     <strofa><begin id="b1195567296344"/><motyw id="m1195567296344">Zwierzęta</motyw>Kiedy mocny z słabym w kupie,/
  50 Towarzystwo takie głupie./
  51 Lew idący na łowy/
  52 Miał wspołeczeństwo<pr><slowo_obce>wspołeczeństwo</slowo_obce> --- towarzystwo.</pr> kozy, owcy, krowy/
  53 I dostali<pr><slowo_obce>dostali</slowo_obce> --- tu: upolowali, złowili.</pr> jelenia:<end id="e1195567296344"/>/
  54 Gdy przyszło do podzielenia,/
  55 <begin id="b1195567329689"/><motyw id="m1195567329689">Głód, Jedzenie, Władza</motyw>Lew rzekł: ,,Pierwsza część dla mnie, bo się lwem nazywam,/
  56 Druga, bo lepiej niż wy dokazywam;/
  57 Trzecia, bo sam jestem wart więcej niż wy troje;/
  58 Czwarta, bo się mnie boicie, a ja się nie boję"./
  59 A że piątej nie było, towarzystwo zgodne/
  60 Powąchawszy przysmaczka wróciło się głodne.<end id="e1195567329689"/></strofa>
  61     <naglowek_rozdzial>2. Żaby i bocian<pr>Bajka według Ezopa, który pomysł zaczerpnął z Fedrusa (<tytul_dziela>Ranae regem petentes</tytul_dziela>, I 2) tłumaczona również przez Lafontaine'a (<tytul_dziela>Le Grenouilles qui demandent un Roi</tytul_dziela>, III 4). Bajka ta ma kontynuację we wcześniej zamieszczonej bajce w <tytul_dziela>Przydatku do Bajek i przypowieści: [Po pniu i po bocianie...]</tytul_dziela> (BP P 11).</pr></naglowek_rozdzial>
  62     <strofa><begin id="b1194643846259"/><motyw id="m1194643846259">Król, Niewola, Przemoc, Władza, Wolność</motyw>Dobrze było w Atenach, kiedy wolność była./
  63 Ale gdy się w rozwiązłość z czasem przemieniła,/
  64 A każdy z nich jedynie na zysk własny godził,/
  65 Posiadł władzę Pizystrat<pr>Pizystrat (600--527 p.n.e.) --- tyran Aten; w czasie sprawowania przez niego władzy Ateny zyskały podstawę swojej wielkości.</pr> i wszystkich pogodził./
  66 Więc w rozpacz, lecz poniewczasie,/
  67 Niewola uprzykrzyła się./
  68 A gdy się o tym Ezop dowiedział,/
  69 Taką im bajkę powiedział:/
  70 Zachciało się żabom pana./
  71 Od wieczora więc do rana/
  72 Do Jowisza krzeczały,/
  73 Żeby króla dostały./
  74 Dał im pieniek --- padł z hałasem./
  75 Przestraszone, nawiasem<pr><slowo_obce>nawiasem</slowo_obce> --- bokiem, okrążając.</pr>/
  76 Z początku się przybliżały,/
  77 Ażeby króla poznały,/
  78 I znalazły z podziwieniem,/
  79 Iż król jegomość był pieniem<pr><slowo_obce>był pieniem</slowo_obce> (dawna forma narzędnika) --- był pniem.</pr>./
  80 Skoro się to rozgłosiło,/
  81 Co tylko w bagnie żab było,/
  82 Dogadzając ciekawości/
  83 Szły do króla jegomości./
  84 Zrazu przystąpić się bały,/
  85 Dalej na niego skakały./
  86 Gdy do woli wyszydziły,/
  87 O innego Jowisza prosiły./
  88 Dał im bociana; a ten, niesłaby,/
  89 Jak się zawinął pomiędzy żaby,/
  90 Na przywitanie zjadł z pół tuzina./
  91 Gdy się wrzask z płaczem żab nędznych wszczyna,/
  92 Rzekł Jowisz: ,,Pogardzając zbyt dogodnym stanem,/
  93 Skakałyście na pieniek --- skaczcież przed bocianem".<end id="e1194643846259"/></strofa>
  94     <naglowek_rozdzial>3. Wilk i baran<pr>Wiersz przejął motyw bajki Ezopa, który pomysł zaczerpnął z Fedrusa <tytul_dziela>Lupus et agnus</tytul_dziela> (I 1), o tytule tak samo brzmiącym u Lafontaine'a (<tytul_dziela>Le Loup et l'Agneau</tytul_dziela>, I 10), przełożonej współcześnie z wersji francuskiej również przez Trembeckiego pt. <tytul_dziela>Wilk i baranek</tytul_dziela>.</pr></naglowek_rozdzial>
  95     <strofa><begin id="b1194643950770"/><motyw id="m1194643950770">Konflikt, Przemoc</motyw>Pragnieniem przymuszeni, raz do jednej strugi/
  96 Pierwszy wilk pić był przyszedł, a baranek drugi;/
  97 Stanął po nim. Wilk: ,,Po co ty mi mącisz wodę?"/
  98 Baranek: ,,Do mnie płynie". Wilk: ,,Ja ci dowiodę,/
  99 Żeś przed sześciu miesięcy..." ,,Mam tylko pół czwarta"./
 100 ,,Może, lecz twoja matka na wilki zażarta". I zjadł go./
 101 Kiedy przemoc do niecnoty zajdzie,/
 102 Grzech się uświątobliwi i przyczyna znajdzie.<end id="e1194643950770"/></strofa>
 103     <naglowek_rozdzial>4. Słońce i obłoki<pr>Bajka ta, egzemplifikująca u Krasickiego, s. 453---454 bajkopisarstwo J. Gaya, jedyny raz wskazuje na bezpośrednie zapożyczenie u tego pisarza (<tytul_dziela>Le Persan, le Soleil et la Nue</tytul_dziela>, I, 27). John Gay (1685---1732), poeta i bajkopisarz angielski oceniony był przez Krasickiego jak następuje: ,,Niepospolite trzyma miejsce między rymotwórcami dla dowcipnych i kształtnie pisanych bajek swoich". Krasicki posiadał w bibliotece francuski przekład bajek J. Gaya: <tytul_dziela>Fables de [...] suivies du Poeme de L'éventail, le tout traduit de l'Anglois, par M. de Keralio</tytul_dziela>, Londres 1759.</pr></naglowek_rozdzial>
 104     <strofa><begin id="b1194644094877"/><motyw id="m1194644094877">Cnota, Prawda</motyw>Czciciel słońca, a raczej tego, co go stworzył,/
 105 Przed wschodzącym wspaniale kiedy się pokorzył,/
 106 Obłok go skrył. A tym hardy,/
 107 Rzekł czczącemu: ,,Godzien wzgardy,/
 108 Kto się blaskiem uwodzi;/
 109 Jeżeli się czcić godzi,/
 110 Mnie się kłaniaj, co blask gaszę"./
 111 Rzekł mu czciciel: ,,Znam czczość<pr><slowo_obce>czczość</slowo_obce> --- nicość, pustka wewnętrzna.</pr> waszę;/
 112 Czym jesteście, dociekam;/
 113 A niech tylko poczekam,/
 114 Zbyt zuchwali tułacze,/
 115 Czym jesteście, obaczę"./
 116 Jakoż wiatr spędził chmurę zgęstwiałą;/
 117 Znikła, słońce zajaśniało./
 118 Próżne zjadłych są kroki,/
 119 Pełzną jak czcze obłoki./
 120 Choć przyćmi cnotę złość, gdy ją uciśnie,/
 121 Wzmoże się sama i żywiej zabłyśnie.<end id="e1194644094877"/></strofa>
 122     <naglowek_rozdzial>5. Listy</naglowek_rozdzial>
 123     <strofa><begin id="b1194644297308"/><motyw id="m1194644297308">Przemiana , Przemijanie, Ślub, Śmierć, Wesele, Żałoba</motyw>Zeszli się jakoś w zapustną niedzielę/
 124 List, co prosił na pogrzeb, z tym, co na wesele./
 125 A jak to między sąsiady,/
 126 Od rozmów przyszło do zwady./
 127 Szło o pierwszeństwo; żałobny, szlubny/
 128 Równie był chlubny./
 129 Udali się do trzeciego, aby je rozsądził;/
 130 Ten rzekł: ,,Każdy z was zbłądził,/
 131 Nie macie się z czego wynosić/
 132 Przecie i o sąd prosić:/
 133 Po tobie zaczną płakać i będą się śmiali<pr><slowo_obce>i będą się śmiali</slowo_obce> --- zapewne w czasie stypy.</pr>,/
 134 Po tobie śmiać się zaczną, a będą płakali".<end id="e1194644297308"/></strofa>
 135     <naglowek_rozdzial>6. Nadzieja i bojaźń<pr>Bajka wzięta z Krasickiego, s. 402, gdzie występuje jako jeden z dwóch wierszy poety niemieckiego F. Hagedorna (1708---1754), o którym Krasicki pisał tamże: ,,W roku 1738 wydał bajki, które, ile pierwsze tym sposobem w języku ojczystym pisane, stały się wzorem następnym".</pr></naglowek_rozdzial>
 136     <strofa>Kiedy myśl zdatna, kiedy ostrożna,/
 137 Jak powiadają, i zmyślać można;/
 138 Mogą to drudzy, i ja też mogę./
 139 <begin id="b1194644500120"/><motyw id="m1194644500120">Bogactwo, Nauka</motyw>W jedne szły drogę,/
 140 Nie wiem czy razem, czyli koleją/
 141 Bojaźń z nadzieją./
 142 Dziwne się rzeczy naówczas działy,/
 143 Bo skoro tylko gdzie zawitały,/
 144 Nagle, dziwacznie,/
 145 Wszystkie się rzeczy działy opacznie./
 146 Ubóstwo, że ma wszystko, mniemało,/
 147 Bogactwo, że nic nie ma, płakało./
 148 Skądże przyczyna błędu takiego?/
 149 Oto dlatego:/
 150 Nadziei przychód był uroczysty/
 151 Do alchimisty./
 152 A bojaźń, skąpych strzegąc zbiór czule,/
 153 Była w szkatule.<end id="e1194644500120"/></strofa>
 154     <extra>
 155       <!--</tekst_glowny>-->
 156     </extra>
 157   </liryka_l>
 158 </utwor>