books/01/mickiewicz_ballady_i_romanse_pani_twardowska.xml

   1 <?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
   2 <utwor>
   3   <rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/">
   4 <rdf:Description rdf:about="http://wiki.wolnepodreczniki.pl/Lektury:Mickiewicz/Ballady/Pani_Twardowska">
   5 <dc:creator xml:lang="pl">Mickiewicz, Adam</dc:creator>
   6 <dc:title xml:lang="pl">Pani Twardowska</dc:title>
   7 <dc:relation.isPartOf xml:lang="pl">http://www.wolnelektury.pl/lektura/ballady-i-romanse</dc:relation.isPartOf>
   8 <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Sekuła, Aleksandra</dc:contributor.editor>
   9 <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Kallenbach, Józef</dc:contributor.editor>
  10 <dc:contributor.technical_editor xml:lang="pl">Sutkowska, Olga</dc:contributor.technical_editor>
  11 <dc:publisher xml:lang="pl">Fundacja Nowoczesna Polska</dc:publisher>
  12 <dc:subject.period xml:lang="pl">Romantyzm</dc:subject.period>
  13 <dc:subject.type xml:lang="pl">Liryka</dc:subject.type>
  14 <dc:subject.genre xml:lang="pl">Ballada</dc:subject.genre>
  15 <dc:description xml:lang="pl">Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.</dc:description>
  16 <dc:identifier.url xml:lang="pl">http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/ballady-i-romanse-pani-twardowska</dc:identifier.url>
  17 <dc:source.URL xml:lang="pl">http://www.polona.pl/Content/2222</dc:source.URL>
  18 <dc:source xml:lang="pl">Mickiewicz, Adam (1798-1855), Poezje, tom 1 (Wiersze młodzieńcze - Ballady i romanse - Wiersze do r. 1824), Krakowska Spółdzielnia Wydawnicza, wyd. 2 zwiększone, Kraków, 1922</dc:source>
  19 <dc:rights xml:lang="pl">Domena publiczna - Adam Mickiewicz zm. 1855</dc:rights>
  20 <dc:date.pd xml:lang="pl">1855</dc:date.pd>
  21 <dc:format xml:lang="pl">xml</dc:format>
  22 <dc:type xml:lang="pl">text</dc:type>
  23 <dc:type xml:lang="en">text</dc:type>
  24 <dc:date xml:lang="pl">2007-09-06</dc:date>
  25 <dc:audience xml:lang="pl">SP2</dc:audience>
  26 <dc:language xml:lang="pl">pol</dc:language>
  27 </rdf:Description>
  28 </rdf:RDF>
  29   <liryka_lp>
  30
  31
  32 <autor_utworu>Adam Mickiewicz</autor_utworu>
  33
  34 <dzielo_nadrzedne>Ballady i romanse</dzielo_nadrzedne>
  35
  36 <nazwa_utworu>Pani Twardowska</nazwa_utworu>
  37
  38
  39
  40 <strofa><begin id="b1189064473183"/><motyw id="m1189064473183">Pijaństwo</motyw><wers_akap>Jedzą, piją, lulki palą,</wers_akap>/
  41 Tańce, hulanka, swawola;/
  42 Ledwie karczmy nie rozwalą,/
  43 Cha, cha! chi, chi! hejże! hola!</strofa>
  44
  45 <strofa><wers_akap>Twardowski siadł w końcu stoła,</wers_akap>/
  46 Podparł się w boki jak basza:/
  47 ,,Hulaj dusza! hulaj!" woła,/
  48 Śmieszy, tumani, przestrasza.<end id="e1189064473183"/></strofa>
  49
  50 <strofa><begin id="b1189064575166"/><motyw id="m1189064575166">Czary</motyw><wers_akap>Żołnierzowi, co grał zucha,</wers_akap>/
  51 Wszystkich łaje<pe><slowo_obce>łajać</slowo_obce> --- strofować, ganić.</pe> i potrąca,/
  52 Świsnął szablą koło ucha:/
  53 Już z żołnierza masz zająca.</strofa>
  54
  55 <strofa><wers_akap>Na patrona<pr><slowo_obce>patron</slowo_obce> --- adwokat.</pr> z trybunału,</wers_akap>/
  56 Co milczkiem wypróżniał rondel,/
  57 Zadzwonił kieską<pr><slowo_obce>kieska</slowo_obce> --- woreczek z pieniędzmi.</pr>, pomału:/
  58 Z patrona robi się kondel<pe><slowo_obce>kondel</slowo_obce> --- kundel, pies.</pe>.</strofa>
  59
  60 <strofa><begin id="b1220611595408"/><motyw id="m1220611595408">Alkohol</motyw><wers_akap>Szewcu<pe><slowo_obce>Szewcu</slowo_obce> --- dziś: Szewcowi.</pe> w nos wyciął trzy szczutki,</wers_akap>/
  61 Do łba przymknął trzy rureczki,/
  62 Cmoknął: cmok! i gdańskiej wódki/
  63 Wytoczył ze łba pół beczki.<end id="e1189064575166"/></strofa>
  64
  65 <strofa><begin id="b1189064788170"/><motyw id="m1189064788170">Diabeł</motyw><wers_akap>Wtem, gdy wódkę pił z kielicha,</wers_akap>/
  66 Kielich zaświstał, zazgrzytał;/
  67 Patrzy na dno: --- ,,Co u licha?/
  68 Po coś tu, kumie, zawitał?"</strofa>
  69
  70 <strofa><wers_akap>Diablik to był w wódce na dnie:</wers_akap>/
  71 Istny Niemiec, sztuczka kusa;/
  72 Skłonił się gościom układnie,/
  73 Zdjął kapelusz i dał susa.</strofa>
  74
  75 <strofa><wers_akap>Z kielicha aż na podłogę</wers_akap>/
  76 Pada, rośnie na dwa łokcie,/
  77 Nos jak haczyk, kurzą nogę,/
  78 I krogulcze ma paznokcie.<end id="e1220611595408"/></strofa>
  79
  80 <strofa><wers_akap>,,A, Twardowski... witam bracie!"</wers_akap>/
  81 To mówiąc, bieży obcesem<pr><slowo_obce>obcesem</slowo_obce> --- natrętnie, zuchwale.</pr>:/
  82 ,,Cóż to, czyliż mię nie znacie?/
  83 Jestem Mefistofelesem.</strofa>
  84
  85 <strofa><wers_akap>Wszak ze mnąś na Łysej Górze</wers_akap>/
  86 Robił o duszę zapisy:/
  87 Cyrograf<pe><slowo_obce>Cyrograf</slowo_obce> --- własnoręcznie spisany dokument zawierający zobowiazanie, tekst umowy itp. (zwłaszcza z diabłem); dziś używane żartobliwie.</pe> na byczej skórze/
  88 Podpisałeś ty, i bisy.</strofa>
  89
  90 <strofa><wers_akap>Miały słuchać twego rymu;</wers_akap>/
  91 Ty, jak dwa lata przebiegą,/
  92 Miałeś pojechać do Rzymu,/
  93 By cię tam porwać jak swego.</strofa>
  94
  95 <strofa><wers_akap>Już i siedem lat uciekło,</wers_akap>/
  96 Cyrograf nadal nie służy:/
  97 Ty, czarami dręcząc piekło,/
  98 Ani myślisz o podróży.</strofa>
  99
 100 <strofa><wers_akap>Ale zemsta, choć leniwa,</wers_akap>/
 101 Nagnała cię w nasze sieci:/
 102 Ta karczma <wyroznienie>Rzym</wyroznienie> się nazywa.../
 103 Kładę areszt na waszeci".<end id="e1189064788170"/></strofa>
 104
 105 <strofa><begin id="b1189064855320"/><motyw id="m1189064855320">Szlachcic</motyw><wers_akap>Twardowski ku drzwiom się kwapił</wers_akap>/
 106 Na takie <slowo_obce>dictum acerbum</slowo_obce><pr><slowo_obce>dictum acerbum</slowo_obce> (łac.) --- przykre powiedzenie.</pr>;/
 107 Diabeł za kontusz ułapił:/
 108 ,,A gdzie jest <slowo_obce>nobile verbum</slowo_obce><pr><slowo_obce>nobile verbum</slowo_obce> (łac.) --- słowo szlacheckie (którego trzeba dotrzymać pod groźbą utraty honoru)..</pr>?"<end id="e1189064855320"/></strofa>
 109
 110 <strofa><wers_akap>Co tu począć? kusa rada,</wers_akap>/
 111 Przyjdzie już nałożyć głową.../
 112 Twardowski na koncept wpada/
 113 I zadaje trudność nową.</strofa>
 114
 115 <strofa><begin id="b1189064930959"/><motyw id="m1189064930959">Czary, Diabeł</motyw><wers_akap>,,Patrz w kontrakt, Mefistofilu,</wers_akap>/
 116 Tam warunki takie stoją:/
 117 Po latach tylu a tylu,/
 118 Gdy przyjdziesz brać duszę moją,</strofa>
 119
 120 <strofa><wers_akap>Będę miał prawo trzy razy</wers_akap>/
 121 Zaprząc ciebie do roboty,/
 122 A ty najtwardsze rozkazy,/
 123 Musisz spełnić co do joty.</strofa>
 124
 125 <strofa><wers_akap>Patrz, oto jest karczmy godło,</wers_akap>/
 126 Koń malowany na płótnie;/
 127 Ja chcę mu wskoczyć na siodło,/
 128 A koń niech z kopyta utnie.</strofa>
 129
 130 <strofa><wers_akap>Skręć mi przy tem biczyk z piasku,</wers_akap>/
 131 Żebym miał czem konia chłostać;/
 132 I wymuruj gmach w tym lasku,/
 133 Bym miał gdzie na popas zostać.</strofa>
 134
 135 <strofa><wers_akap>Gmach będzie z ziarnek orzecha,</wers_akap>/
 136 Wysoki pod szczyt Krępaku<pr><slowo_obce>Krępak</slowo_obce> --- nazwa Łomnicy, a także szczytów Karpat.</pr>,/
 137 Z bród żydowskich ma być strzecha,/
 138 Pobita nasieniem z maku.</strofa>
 139
 140 <strofa><wers_akap>Patrz, oto na miarę ćwieczek,</wers_akap>/
 141 Cal gruby, długi trzy cale:/
 142 W każde z makowych ziareczek/
 143 Wbij mnie takie trzy bretnale<pr><slowo_obce>bretnal</slowo_obce> (z niem. <slowo_obce>Brettnagel</slowo_obce>) ---  duży gwóźdź do przybijania desek.</pr>".</strofa>
 144
 145 <strofa><wers_akap>Mefistofil duchem skoczy,</wers_akap>/
 146 Konia czyści, karmi, poi,/
 147 Potem bicz z piasku utoczy,/
 148 I już w gotowości stoi.</strofa>
 149
 150 <strofa><wers_akap>Twardowski dosiadł biegusa,</wers_akap>/
 151 Probuje podskoków, zwrotów,/
 152 Stępa, galopuje, kłusa ---/
 153 Patrzy, aż i gmach już gotów.<end id="e1189064930959"/></strofa>
 154
 155 <strofa><begin id="b1189064969438"/><motyw id="m1189064969438">Diabeł</motyw><wers_akap>,,No! wygrałeś panie bisie,</wers_akap>/
 156 Lecz druga rzecz nie skończona:/
 157 Trzeba skąpać się w tej misie ---/
 158 A to jest woda święcona".</strofa>
 159
 160 <strofa><wers_akap>Diabeł kurczy się i krztusi,</wers_akap>/
 161 Aż zimny pot na nim bije:/
 162 Lecz pan każe, sługa musi,/
 163 Skąpał się biedak po szyję.</strofa>
 164
 165 <strofa><wers_akap>Wyleciał potem jak z procy,</wers_akap>/
 166 Otrząsł się, dbrum! parsknął raźnie:/
 167 ,,Teraz jużeś w naszej mocy,/
 168 Najgorętsząm odbył łaźnię".<end id="e1189064969438"/></strofa>
 169
 170 <strofa><begin id="b1189065034174"/><motyw id="m1189065034174">Kobieta, Diabeł, Żona</motyw><wers_akap>,,Jeszcze jedno, będzie kwita:</wers_akap>/
 171 Zaraz pęknie moc czartowska! ---/
 172 Patrzaj, oto jest kobiéta,/
 173 Moja żoneczka, Twardowska.</strofa>
 174
 175 <strofa><wers_akap>Ja na rok u Belzebuba</wers_akap>/
 176 Przyjmę za ciebie mieszkanie;/
 177 Niech przez ten rok moja luba/
 178 Z tobą jak z mężem zostanie.</strofa>
 179
 180 <strofa><wers_akap>Przysiąż jej miłość, szacunek,</wers_akap>/
 181 I posłuszeństwo bez granic;/
 182 Złamiesz choć jeden warunek,/
 183 Już cała ugoda na nic".</strofa>
 184
 185 <strofa><wers_akap>Diabeł do niego pół ucha,</wers_akap>/
 186 Pół oka zwrócił do samki<pr><slowo_obce>samka</slowo_obce> --- samica, tu żartobliwie o pani Twardowskiej.</pr>,/
 187 Niby patrzy, niby słucha ---/
 188 Tymczasem już blisko klamki.</strofa>
 189
 190 <strofa><wers_akap>Gdy mu Twardowski dokucza,</wers_akap>/
 191 Od drzwi, od okien odpycha,/
 192 Czmychnąwszy dziurką od klucza,/
 193 Dotąd, jak czmycha, tak czmycha.<end id="e1189065034174"/></strofa>
 194
 195 </liryka_lp>
 196 </utwor>