books/krasicki_satyry2_podroz.xml

   1 <?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
   2 <utwor>
   3   <rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/">
   4 <rdf:Description rdf:about="http://wiki.wolnepodreczniki.pl/index.php?title=Lektury:Krasicki/Satyry/Cz%C4%99%C5%9B%C4%87_druga/Podr%C3%B3%C5%BC">
   5 <dc:creator xml:lang="pl">Krasicki, Ignacy</dc:creator>
   6 <dc:title xml:lang="pl">Podróż</dc:title>
   7 <dc:relation.isPartOf xml:lang="pl">http://www.wolnelektury.pl/lektura/satyry-czesc-druga</dc:relation.isPartOf>
   8 <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Sekuła, Aleksandra</dc:contributor.editor>
   9 <dc:contributor.technical_editor xml:lang="pl">Sobczyński, Mariusz</dc:contributor.technical_editor>
  10 <dc:publisher xml:lang="pl">Fundacja Nowoczesna Polska</dc:publisher>
  11 <dc:subject.period xml:lang="pl">Oświecenie</dc:subject.period>
  12 <dc:subject.type xml:lang="pl">Epika</dc:subject.type>
  13 <dc:subject.genre xml:lang="pl">Satyra</dc:subject.genre>
  14 <dc:description xml:lang="pl">Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.</dc:description>
  15 <dc:identifier.url xml:lang="pl">http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/satyry-czesc-druga-podroz</dc:identifier.url>
  16 <dc:source.URL xml:lang="pl">http://www.polona.pl/dlibra/doccontent2?id=3761&amp;from=&amp;from=generalsearch&amp;dirids=1&amp;lang=pl</dc:source.URL>
  17 <dc:source xml:lang="pl">Krasicki, Ignacy (1735-1801), Satyry i listy, oprac. Zbigniew Goliński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, wyd. 1, Wrocław, 1958</dc:source>
  18 <dc:rights xml:lang="pl">Domena publiczna - Ignacy Krasicki zm. 1801</dc:rights>
  19 <dc:date.pd xml:lang="pl">1801</dc:date.pd>
  20 <dc:format xml:lang="pl">xml</dc:format>
  21 <dc:type xml:lang="pl">text</dc:type>
  22 <dc:type xml:lang="en">text</dc:type>
  23 <dc:date xml:lang="pl">2008-02-12</dc:date>
  24 <dc:audience xml:lang="pl">L</dc:audience>
  25 <dc:language xml:lang="pl">pol</dc:language>
  26 </rdf:Description>
  27 </rdf:RDF>
  28   <liryka_l>
  29
  30 <extra><!--<elementy_poczatkowe>--></extra>
  31
  32 <autor_utworu>Ignacy Krasicki</autor_utworu>
  33
  34 <dzielo_nadrzedne>Satyry, Część druga</dzielo_nadrzedne>
  35
  36 <nazwa_utworu>Podróż</nazwa_utworu>
  37
  38 <extra><!--</elementy_poczatkowe>--></extra>
  39
  40 <extra><!--<tekst_glowny>--></extra>
  41
  42
  43
  44 <strofa><begin id="b1194534656177"/><motyw id="m1194534656177">Dom, Podróż</motyw><wers_akap>Miał rozum, w domu siedząc kto się śmiał z podróży.</wers_akap>/
  45 Jeśli więc ten mu zaszczyt sprawiedliwie służy,/
  46 Jak zwać tych, co się raz wraz ustawicznie włóczą?/
  47 Oto --- ale zaczekam, aczej<pe><slowo_obce>aczej</slowo_obce> --- a nuż, może.</pe> się oduczą./
  48 <wers_akap>Jeszczeć można wybaczyć, gdy ostatnia nędza</wers_akap>/
  49 Z domów, jeśli je mają, ubogie wypędza,/
  50 Ale kiedy bogaty puszcza się w podróże,/
  51 Ja o jego rozumie, iżby miał, nie wróżę./
  52 <wers_akap>Zdrowie, życie nieść na szwank po przykrej przeprawie<pr><slowo_obce>po przykrej przeprawie</slowo_obce> --- przez rzeką.</pr>,</wers_akap>/
  53 Głód znosić, snu nie użyć, spoczywać na ławie,/
  54 Albo się dusić w dymie lub marznąć na dworze,/
  55 Słuchać świerki<pr><slowo_obce>świerk</slowo_obce> --- świerszcz.</pr>, wrzask dziecek, w spróchniałej komorze/
  56 Robactwu się opędzać --- może kto zaprzeczy,/
  57 Iż gdzie indziej nie jest tak --- i tam nic do rzeczy,/
  58 Albo żeby treść myśli objawić wytwornie,/
  59 Jeśli u nas niedobrze, indziej niewybornie./
  60 Droga zawżdy jest drogą pomimo wygody,/
  61 Rzadka obejść się cale<pr><slowo_obce>Rzadka [rzecz] obejść się cale</slowo_obce> --- wyjść cało, bez szwanku.</pr>, znaleźć się bez szkody,/
  62 A choćby innej w ciągłych podróżach nie było,/
  63 Gdy się czas marnie strawił, wiele się straciło./
  64 <wers_akap>Przepłynąwszy przez morza i zwiedziwszy ziemie,</wers_akap>/
  65 Dajmy to, iż kto poznał wszystkie ludzkie plemię./
  66 Cóż poznał? --- To, co w domu miał na pogotowiu.<end id="e1194534656177"/>/
  67 <begin id="b1202392624152"/><motyw id="m1202392624152">Pieniądz, Podróż</motyw>Może jazdą, płynieniem mógł usłużyć zdrowiu,/
  68 Bo lekarze tak mówią; ale syty z wzorku<pr><slowo_obce>z wzorku</slowo_obce> --- z doświadczenia.</pr>,/
  69 Zapytajmy pielgrzyma, co mówi o worku<pr><slowo_obce>o worku</slowo_obce> --- o sakiewce z pieniędzmi.</pr>./
  70 Pewnie mu nie usłużył --- a źle, gdy nie służy.<end id="e1202392624152"/>/
  71 To nic jeszcze: gdy mówiem ściśle o podróży,/
  72 Że się zlepszenia zdrowia w niej znajdzie przyczyna,/
  73 Większa, ważniejsza jeszcze i pilniejsza wszczyna,/
  74 <begin id="b1194534876019"/><motyw id="m1194534876019">Woda</motyw>Trzeba jechać koniecznie. --- Gdzie? --- jechać do wody<pr><slowo_obce>do wody</slowo_obce> --- do wód, do uzdrowiska.</pr>./
  75 Służyła ona przedtem tylko do ochłody,/
  76 Teraz większa usługa. --- Jaka? --- Żyć nie można,/
  77 Jeśli pilność o zdrowie czuła a ostrożna/
  78 Nie zapędzi tam, gdzie jest saletra i siarka. ---/
  79 A nam co po saletrze? --- Jeśli onej miarka/
  80 I z częściami hałunu<pr><slowo_obce>hałun</slowo_obce> --- ałun.</pr>, a najbardziej z rana,/
  81 Dobrze trafiona --- zdrowie! lecz ze źródła brana,/
  82 Gdzie ją chwytać należy, żeby moc nie zgasła./
  83 Jeżeli więc na takie ozdrowienia hasła/
  84 Nie wzbudzi się chęć jechać, pożegnaj się z życiem ---/
  85 Jużci, ale i z workiem. Za takim użyciem/
  86 <begin id="b1202392814236"/><motyw id="m1202392814236">Umiarkowanie, Zdrowie</motyw>Droższe widzę, niż przedtem było, teraz zdrowie.<end id="e1194534876019"/>/
  87 Żyli dłużej niźli my, nasi pradziadowie:/
  88 Za krzepkość z ojców wziętą, nie płacąc nikomu,/
  89 Od zdrowych wzięte zdrowie zachowali w domu./
  90 Cnotliwej roztropności urządzeni miarką,/
  91 Nie znali się z hałunem, saletrą i siarką./
  92 Czerstwa starość poważne ich zmarszczki wdzięczyła,/
  93 <begin id="b1202392914930"/><motyw id="m1202392914930">Lekarz</motyw>Było zdrowie, bo święta wstrzemięźliwość była./
  94 Lepsza ona od siarki i skuteczniej zdrowi<pr><slowo_obce>zdrowi</slowo_obce> --- uzdrawia.</pr><end id="e1202392814236"/>,/
  95 Niż co kreślą lekarze i starsi, i nowi,/
  96 Którym (bo mają rozum), frymarczących bólem,/
  97 Wody siarką zaprawne stały się Patolem<pr>Paktol --- rzeka w Lidii, w Azji Mniejszej, niegdyś złotodajna. Według mitologii, król Frygii Midas otrzymał od Bachusa dar zamieniania wszystkiego, czego dotknął, w złoto. Gdy jednak potrawy i napoje również za jego dotknięciem stawały się złotem, prosił Midas Bachusa, by ten odebrał mu drogocenny dar. ,,Zezwala łaskawie Bacchus i aby się w Paktolu, rzece lidyjskiej obmył, rozkazuje. I od tego to czasu, którego się Midas w paktolskich kąpał wodach, złote ta rzeka poczęła mieć piaski”. (F. Pomey, <tytul_dziela>Pantheum mithicum</tytul_dziela>, s. 65).</pr>.<end id="e1202392914930"/>/
  98 <begin id="b1202393065216"/><motyw id="m1202393065216">Filozof, Mądrość, Pielgrzym, Podróż</motyw><wers_akap>Pitagoras i Tales, i Platon, i inni,</wers_akap>/
  99 Za których wielkim zdaniem poszli ludzie gminni,/
 100 Niżeli swej nauki cuda rozpostarli,/
 101 W kraju się właściwego cieśni nie zawarli,/
 102 Lecz chcąc ludzi oświecić w błędach, w których trwali,/
 103 Do innych się, najdalszych, w pielgrzymstwo udali./
 104 Tam, czerpając u źródła, w wiadomość bogaci,/
 105 Z niezmiernym nauk trzosem wrócili do braci./
 106 Pitagoras powiedział: Nie trzeba jeść bobu<pr><slowo_obce>Nie trzeba jeść bobu</slowo_obce> --- Pitagoras (VI w. p. n. e.), matematyk i filozof grecki, założyciel arystokratycznego związku religijno--politycznego, miał jakoby zakazywać jedzenia bobu, narodowej potrawy Greków, ze względu na to, że ten kiełkując przybierał święty kształt falliczny.</pr>./
 107 A niekontent z greckiego rządzenia sposobu,/
 108 Nową rzeczpospolitą mądry Plato sklecił<pr><slowo_obce>Nową rzeczpospolitą</slowo_obce> --- dialog Platona <tytul_dziela>Rzeczpospolita</tytul_dziela> był pierwszą w literaturze utopią polityczną.</pr>,/
 109 I tak dowodnie onej pożytek zalecił,/
 110 Iż się dotąd na jawie jeszcze nie skleciła./
 111 <begin id="b1194535021979"/><motyw id="m1194535021979">Woda </motyw>Woda, według Talesa, wszystko sporządziła<pr><slowo_obce>Woda, według Talesa, wszystko sporządziła</slowo_obce> --- Tales z Miletu (VII--VI w. p.n.e.), filozof grecki, przyjmował, że woda jest pramaterią świata.</pr>.<end id="e1194535021979"/>/
 112 <begin id="b1202393100527"/><motyw id="m1202393100527">Szczęście</motyw>Wzmogli się niewiadomi<pr><slowo_obce>niewiadomi</slowo_obce> --- nieuczeni, nieoświeceni.</pr> wynalazki tymi,/
 113 A szczęśliwi zostali jeszcze szczęśliwszymi.<end id="e1202393100527"/>/
 114 <wers_akap>Nie mogę ja tak wielkiej oprzeć się powadze,</wers_akap>/
 115 Jednak się zbyt daleko zapędzać nie radzę./
 116 <begin id="b1202393150078"/><motyw id="m1202393150078">Rozum</motyw>Ostatnia to po rozum za granice jeździć;/
 117 Jeśli on się pod własnym dachem nie chciał gnieździć,/
 118 Darmo go indziej szukać.<end id="e1202393150078"/> Mimo górne wzory,/
 119 Wzory sławne Talesa albo Pitagory,/
 120 Wzory zbyt uwielbione przez swoje wzniesienia,/
 121 Trzymajmy się po prostu skutków doświadczenia.<end id="e1202393065216"/>/
 122 <begin id="b1202393202614"/><motyw id="m1202393202614">Mądrość, Rozum</motyw>Dobry rozum, ale źle rozumem przesadzać<end id="e1202393202614"/>;/
 123 Czuje to świat, ja światu nie będę doradzać,/
 124 Ale gdybym był takim, iżbym mógł dać radę,/
 125 Rzekłbym: <begin id="b1202393370055"/><motyw id="m1202393370055">Książka, Mądrość, Nauka, Pieniądz</motyw>Świecie, miej baczność na każdą przyjadę<pe><slowo_obce>przyjadę</slowo_obce> --- przesadę.</pe>,/
 126 Nie wierz łbom zagorzałym, które robią księgi,/
 127 Ani książek działaczom; ich umysł nietęgi/
 128 Zabawnie bałamucąc nabawił cię nędzą./
 129 Nieszczęśliwe się chwile w światłym wieku pędzą,/
 130 I pisarz, i czytelnik za naukę płacą.<end id="e1202393370055"/>/
 131 Dobrze im tak --- a kiedy zwodziciele tracą,/
 132 <begin id="b1202393572185"/><motyw id="m1202393572185">Cnota, Dom, Nuda, Rozum, Sąsiad, Sługa, Szczęście</motyw>Rozsądny, co się ustrzegł takiego pogromu,/
 133 Niech się strzeże podejścia<pe><slowo_obce>podejścia</slowo_obce> --- podstępu.</pe> i zasklepi w domu./
 134 <wers_akap>Ale w nim raz wraz siedzieć rzecz jest niepodobna.</wers_akap>/
 135 Choćby rzecz najwdzięczniejsza, ciągła a osobna,/
 136 Sprawi sytość, a tej jest skutkiem unudzenie./
 137 Zarzut nowy --- więc innych okolic zwiedzenie,/
 138 A z nim odmiana rzeczy lekarstwem nudności./
 139 Nie nudzi się, kto kontent, lecz tej szczęśliwości/
 140 Rozum tylko i cnota są sprawicielami;/
 141 Z tymi, choćby wśród stepów, nie będziemy sami./
 142 Cóż dopiero, gdy dzieci i poczciwa żona,/
 143 I uprzejmość sąsiedzka, prawa, doświadczona,/
 144 Słodycz losu poddanych, któryśmy sprawili,/
 145 I myśl lat przeszłych, cośmy poczciwie przebyli:/
 146 Piękne to towarzystwo i nigdy nie znudzi./
 147 <begin id="b1194535138043"/><motyw id="m1194535138043">Dom, Podróż</motyw>Swoich znając, po co nam nowych szukać ludzi?/
 148 Miłe to przeświadczenie do tego nas wiedzie,/
 149 Iż dobrze w domu siedzieć. --- Kto nie chce, niech jedzie!<end id="e1202393572185"/><end id="e1194535138043"/></strofa>
 150
 151 <extra><!--<tekst_glowny>--></extra>
 152
 153 </liryka_l>
 154 </utwor>