books/Bajki_nowe_Czesc_druga.xml

   1 <?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
   2 <utwor>
   3   <rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/">
   4     <rdf:Description rdf:about="http://wiki.wolnepodreczniki.pl/Lektury:Krasicki/Bajki/Bajki_nowe/Cz%C4%99%C5%9B%C4%87_druga">
   5       <dc:creator xml:lang="pl">Krasicki, Ignacy</dc:creator>
   6       <dc:title xml:lang="pl">Bajki nowe (2)</dc:title>
   7       <dc:relation.isPartOf xml:lang="pl">Bajki nowe</dc:relation.isPartOf>
   8       <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Goliński, Zbigniew</dc:contributor.editor>
   9       <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Sekuła, Aleksandra</dc:contributor.editor>
  10       <dc:contributor.technical_editor xml:lang="pl">Sutkowska, Olga</dc:contributor.technical_editor>
  11       <dc:contributor.technical_editor xml:lang="pl">Gałecki, Dariusz</dc:contributor.technical_editor>
  12       <dc:publisher xml:lang="pl">Fundacja Nowoczesna Polska</dc:publisher>
  13       <dc:subject.period xml:lang="pl">Oświecenie</dc:subject.period>
  14       <dc:subject.type xml:lang="pl">Epika</dc:subject.type>
  15       <dc:subject.genre xml:lang="pl">Bajka</dc:subject.genre>
  16       <dc:subject.genre xml:lang="pl">Przypowieść</dc:subject.genre>
  17       <dc:description xml:lang="pl">Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Partnerem projektu jest Prokom Software SA. Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.</dc:description>
  18       <dc:identifier.url xml:lang="pl">LINK DO STRONY W SERWISIE WOLNELEKTURY.PL</dc:identifier.url>
  19       <dc:source.URL xml:lang="pl">http://www.polona.pl/dlibra/doccontent2?id=3044&amp;from=&amp;from=generalsearch&amp;dirids=1&amp;lang=pl</dc:source.URL>
  20       <dc:source xml:lang="pl">Krasicki, Ignacy (1735-1801), Bajki, oprac. Zbigniew Goliński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków, 1975</dc:source>
  21       <dc:rights xml:lang="pl">Domena publiczna - Ignacy Krasicki zm. 1801</dc:rights>
  22       <dc:date.pd xml:lang="pl">1801</dc:date.pd>
  23       <dc:format xml:lang="pl">xml</dc:format>
  24       <dc:type xml:lang="pl">text</dc:type>
  25       <dc:type xml:lang="en">text</dc:type>
  26       <dc:date xml:lang="pl">2007-11-29</dc:date>
  27       <dc:audience xml:lang="pl">SP2</dc:audience>
  28       <dc:audience xml:lang="pl">G</dc:audience>
  29       <dc:audience xml:lang="pl">L</dc:audience>
  30       <dc:language xml:lang="pl">pol</dc:language>
  31     </rdf:Description>
  32   </rdf:RDF>
  33   <liryka_l>
  34     <extra>
  35       <!--<elementy_poczatkowe>-->
  36     </extra>
  37     <autor_utworu>Ignacy Krasicki</autor_utworu>
  38     <naglowek_rozdzial>Bajki nowe. Część druga</naglowek_rozdzial>
  39     <extra>
  40       <!--</elementy_poczatkowe>-->
  41     </extra>
  42     <extra>
  43       <!--<tekst_glowny>-->
  44     </extra>
  45     <naglowek_rozdzial>1. Gołębie</naglowek_rozdzial>
  46     <nota>
  47       <akap>z indyjskiego, Pilpaja<pr>Autor oznaczony przez Krasickiego w podtytule: <slowo_obce>Pilpaj</slowo_obce> (albo <slowo_obce>Bidpai</slowo_obce>) --- filozof i pisarz bramiński, któremu przypisuje się autorstwo zbioru bajek zwierzęcych. W XII w. przełożono jego bajki na łacinę, a na początku XVIII w. A. Galland opracował ich przekład francuski za pośrednictwem wersji tureckiej. Krasicki posiadał edycję A. Gallanda (<tytul_dziela>Les Contes et Fables indiennes de Bidpai et de Lokman</tytul_dziela>, Paris 1724), z której korzystał też przy opracowaniu bajki <tytul_dziela>Les deux Pigeons</tytul_dziela> (Mikulski, s. 214---216). Popularność bajki zaświadcza wiele innych przekładów, m.in. Lafontaine'a (tytuł: jw., IX 2) --- choć znacznie różny od bajki Krasickiego, A. Houdara de la Motte'a (tytuł: jw., III 4), a na gruncie polskim Trembeckiego, W. Miera, J. Ursyna Niemcewicza.</pr></akap>
  48     </nota>
  49     <strofa><begin id="b1191577342188"/><motyw id="m1191577342188">Przyjaźń, Ptak</motyw>Dwa gołąbki razem żyły/
  50 I szczęśliwe sobą były./
  51 Jeden się zwał Bezendech, Newazendech drugi/
  52 W jednym jadły korytku, z jednej piły strugi./
  53 Razem po polach bujały,/
  54 Razem do domu wracały./
  55 Zgoła czy w wieczór, czy rano,/
  56 Zawżdy je razem widziano.<end id="e1191577342188"/>/
  57 Nie masz w świecie rzeczy stałej!/
  58 Zażyłości poufałej/
  59 Nie najdłuższe było trwanie./
  60 <begin id="b1191577507486"/><motyw id="m1191577507486">Bezpieczeństwo, Dom, Podróż, Szczęście</motyw>Mimo prośby, odradzanie/
  61 Bezendech chciał świat odwiedzieć<pe><slowo_obce>odwiedzieć</slowo_obce> --- zwiedzić.</pe>,/
  62 Uprzykrzyło się na miejscu siedzieć,/
  63 I poleciał... Miło było,/
  64 Co obaczył, to bawiło./
  65 Gdzie siadł, nowe widowiska./
  66 Wtem, gdy już noc była bliska,/
  67 A odpocząć sam gdzie nie wie,/
  68 Usiadł na drzewie./
  69 Nadeszła burza, grad i ulewa;/
  70 Spuścił się z wierzchołka drzewa./
  71 I tak jeszcze gorzej było./
  72 Wspomniał więc sobie, jak miło/
  73 Spokojnej chwili używać,/
  74 W gołębniku odpoczywać./
  75 Po smutnej porze/
  76 Nastały zorze./
  77 Deszcz, grad, grzmoty ustały./
  78 Wskroś przemokły, zmartwiały,/
  79 Widząc już rzeczy postać okazalszą<pr><slowo_obce>okazalszą</slowo_obce> --- tu: lepszą, korzystniejszą.</pr>,/
  80 Otrzepawszy skrzydełka wziął lot w drogą dalszą./
  81 A gdy coraz nowymi widoki się cieszy,/
  82 <begin id="b1191577620371"/><motyw id="m1191577620371">Wróg</motyw><begin id="b1195564747807"/><motyw id="m1195564747807">Walka</motyw>Postrzegł, że ktoś za nim spieszy./
  83 Był to jastrząb w pędzie lotny./
  84 Gołąb zwrotny,/
  85 Jak mógł, uciekał.../
  86 Wtem orzeł z góry,/
  87 Straszny pazury,/
  88 Padł na jastrzębia; i gdy walczyli,/
  89 Korzystając z dobrej chwili,/
  90 Przecież tę miał pociechę,/
  91 Iż się dostał pod strzechę.<end id="e1195564747807"/>/
  92 <end id="e1191577620371"/><begin id="b1191577567392"/><motyw id="m1191577567392">Niewola</motyw>Nazajutrz, gdy dzień nastał pogodny,/
  93 Letki, bo głodny,/
  94 Postrzegł gołębia: a on się pasie./
  95 ,,I to zda się!"/
  96 --- Pomyślał sobie; więc się z nim wita./
  97 Strawa obfita,/
  98 Potrzebna zdrowiu,/
  99 Na pogotowiu./
 100 <begin id="b1195564784832"/><motyw id="m1195564784832">Niewola</motyw>Niedługo myśląc jął się do jadła./
 101 Wtem sieć zapadła/
 102 I wraz z kolegą został w więzieniu.<end id="e1195564784832"/>/
 103 Gdy więc w srogim utrapieniu/
 104 Płakał stroskany,/
 105 Postrzegł, iż tamten był uwiązany./
 106 <begin id="b1195564822729"/><motyw id="m1195564822729">Los</motyw>Więc mu złorzeczył, mądry po stracie,/
 107 A ów: ,,Nie krzycz, bracie,/
 108 Płacz tu i krzyk nie pomoże!/
 109 Jakeś wpadł, tak i siedź, niebożę.<end id="e1195564822729"/>/
 110 I mnie się to przydało<pr><slowo_obce>przydało</slowo_obce> --- przydarzyło, przytrafiło.</pr>./
 111 Lecz poweźmy myśl wspaniałą!/
 112 Kto wie, czy wspólni/
 113 Nie będziem wolni?"/
 114 Jakoż tyle pracowali,/
 115 Iż się z więzów wydostali/
 116 I każdy w swoją poleciał stronę.<end id="e1191577567392"/>/
 117 Bezendech, kontent, iż miał ochronę,/
 118 <begin id="b1195565057055"/><motyw id="m1195565057055">Dom</motyw>Nie mówiąc nic nikomu/
 119 Powędrował do domu./
 120 Już widział z bliska/
 121 Miłe siedliska,<end id="e1195565057055"/>/
 122 Już do swojego domku się spieszył,/
 123 Gdy strzelec skrzydło strzałą wskroś przeszył./
 124 Wpadł w studnią i ostatnia ginęła otucha;/
 125 Szczęściem niespodziewanym studnia była sucha./
 126 Więc kiedy się ocucił,/
 127 A do lotu jak powrócił,/
 128 A raczej gdy sił zdobywał,/
 129 Ponad ziemię podlatywał,/
 130 Pełen wesela,/
 131 Znalazł dom i przyjaciela./
 132 <begin id="b1195565105187"/><motyw id="m1195565105187">Podróż</motyw>A doznawszy, jak podróż i trudzi, i smuci,/
 133 Przysiągł, iż więcej do niej nie powróci.<end id="e1195565105187"/><end id="e1191577507486"/></strofa>
 134     <naglowek_rozdzial>2. Platon<pr>Bajka korzysta z J. Gaya (<tytul_dziela>L' Homme et la Puce</tytul_dziela> I 48), wybierając z wielu przedstawionych tam relacji ostatnią o pchle, która ,,sądzi, że w niej ma wszechświat cały swą ostateczną przyczynę" (Górski, s. 215). Platon, jako symbol świata filozofii, został tu potraktowany żartobliwie, jakkolwiek Krasicki bardzo cenił greckiego filozofa, co zaświadczył w <tytul_dziela>Zbiorze potrzebniejszych wiadomości</tytul_dziela>, s. v. Platon: ,,Księgi jego pełne nauki doskonałej, pisane stylem wybornym, po większej części doszły do teraźniejszych wieków, i mimo nowe w naukach wynalazki, zawżdy swój szacunek w potomności mieć będą".</pr></naglowek_rozdzial>
 135     <strofa><begin id="b1191577921814"/><motyw id="m1191577921814">Filozof, Kondycja ludzka, Mędrzec, Zwierzęta</motyw><begin id="b1195565155439"/><motyw id="m1195565155439">Uczeń</motyw>Platon, raz swoje zgromadziwszy ucznie,/
 136 Wybornie, sztucznie<pr><slowo_obce>sztucznie</slowo_obce> --- tu: w sposób wykwintny, misterny.</pr>/
 137 Dowodził, jak to mędrzec panuje nad światy,/
 138 Sam dzielny, sam bogaty,<end id="e1195565155439"/>/
 139 Jemu się ziemia sili, jemu wschodzą zorze,/
 140 Pieni się morze:/
 141 I powietrze, i gwiazdy, i słońce, i nieba/
 142 Dają, co trzeba./
 143 <begin id="b1195565187352"/><motyw id="m1195565187352">Żywioły</motyw>On lotem nieścignionym wybujałej myśli/
 144 Czy co działa, czy kryśli<pr><slowo_obce>kryśli</slowo_obce> --- wyznacza, zamierza, kreśli plany.</pr>,/
 145 Zawiaduje żywiołmi, ziemią, oceanem,<end id="e1195565187352"/>/
 146 Zwierząt, ludzi jest panem./
 147 A pchła, co go w nos gryzła, nie zważając nic na to/
 148 Rzekła: ,,To dla Platona, ale dla mnie jest Plato".<end id="e1191577921814"/></strofa>
 149     <naglowek_rozdzial>3. Myszy</naglowek_rozdzial>
 150     <strofa><begin id="b1191578029025"/><motyw id="m1191578029025">Bezpieczeństwo, Przemoc</motyw><begin id="b1195565245223"/><motyw id="m1195565245223">Kot</motyw>Każdy się swoim zatrudnia kłopotem:/
 151 Myślały myszy, co tu robić z kotem./
 152 Mówiły jedne: ,,Darami go skusić!"/
 153 Mówiły drugie: ,,Lepiej go udusić!"<end id="e1195565245223"/>/
 154 Wtem się odezwał szczur szczwany, bo ,stary:/
 155 ,,Próżne tu groźby, próżne i ofiary./
 156 I dary weźmie, i przysięgi złamie!/
 157 <begin id="b1194606099605"/><motyw id="m1194606099605">Umiarkowanie</motyw>Najlepiej cicho siedzieć sobie w jamie,/
 158 A opatrzywszy zewsząd bez łoskotu<pr><slowo_obce>opatrzywszy... bez łoskotu</slowo_obce> --- zabezpieczywszy się bez hałasu, po cichu.</pr>/
 159 Ani być z kotem, ani przeciw kotu<end id="e1194606099605"/>".<end id="e1191578029025"/></strofa>
 160     <naglowek_rozdzial>4. Noga i but</naglowek_rozdzial>
 161     <strofa><begin id="b1191578188782"/><motyw id="m1191578188782">Cierpienie, Pozycja społeczna</motyw>Wiedli wojnę i srogą/
 162 But z nogą./
 163 Ten ją winował,/
 164 Że się na niej psował;/
 165 Tamta, iż ją uciskał./
 166 Wdał się w to szewc, co zyskał;/
 167 A w pokorze i trwodze/
 168 Kłaniający się nodze./
 169 Gromiąc buta rzekł, groźno wstrząsając narzędzie:/
 170 ,,Szanuj nogę, choć cię drze --- but bez niej nie będzie".<end id="e1191578188782"/></strofa>
 171     <naglowek_rozdzial>5. Pasterz i owce<pr>Motyw występujący również u Lafontaine'a w bajce <tytul_dziela>Le Berger et son Troupeau</tytul_dziela> (IX 19).</pr></naglowek_rozdzial>
 172     <strofa>Owca na wilka/
 173 Płakała dni kilka:/
 174 Młode jagnię/
 175 Zagryzł w bagnie./
 176 I pasterz, co go hodował,/
 177 Żałował;/
 178 Zgoła płakali oboje/
 179 Jak swoje./
 180 Widząc to koza rzekła do drugiej:/
 181 ,,Patrz, co to człowiek czyni usługi!/
 182 Zasila w życiu, żałuje w zgubie;/
 183 Jakże go lubię!"/
 184 ,,Siebie on lubi --- rzekła jej druga ---/
 185 Chytra to czułość, chytra usługa./
 186 Nie płacze jagnię<pr><slowo_obce>Nie płacze jagnię</slowo_obce> (dawna forma dopełniacza) --- nie opłakuje jagnięcia.</pr>!/
 187 On mięsa pragnie!"</strofa>
 188     <naglowek_rozdzial>6. Lew chory<pr>Bajki o podobnej ekspozycji znajdują się w zbiorach Ezopa, P. Neveleta i u Lafontaine'a: <tytul_dziela>Le Lion malade et le Renard</tytul_dziela>, VI 14 (Górski, s. 206).</pr></naglowek_rozdzial>
 189     <strofa><begin id="b1195565296004"/><motyw id="m1195565296004">Choroba, Zwierzęta</motyw>I panowie chorują, czemuż lwy nie mogą?/
 190 Boleścią srogą/
 191 Lew zdjęty ryczał; niebożęta,/
 192 Drżały zwierzęta./
 193 Te, co na dworze króla jegomości,/
 194 W żałości/
 195 Przymilały się panu. <begin id="b1195565319045"/><motyw id="m1195565319045">Lekarz</motyw>A że gdzie chory,/
 196 Tam i doktory:/
 197 Niedźwiedź mimo powagę wraz z lisem kolegą/
 198 Natychmiast biegą.<end id="e1195565319045"/>/
 199 W radę: niedźwiedź po prostu/
 200 Na niestrawność życzył postu;/
 201 I zdławion za to./
 202 Lis, przelękły zapłatą,/
 203 Kiedy się go pytano, co brać na chorobę,/
 204 <begin id="b1195565344464"/><motyw id="m1195565344464">Jedzenie</motyw>Rzekł: ,,Pan chory na wątrobę./
 205 Moja rada o tej dobie<pr><slowo_obce>o tej dobie</slowo_obce> --- w takich okolicznościach.</pr>/
 206 Podjeść sobie:/
 207 Komu post miły, niech gryzie śledzia,/
 208 Pan zje niedźwiedzia".<end id="e1195565344464"/>/
 209 Nadgrodzony obficie, że dogodnie życzył,/
 210 Nowym kunsztem chorego doktorem uleczył.<end id="e1195565296004"/></strofa>
 211     <naglowek_rozdzial>7. Młot z kowadłem</naglowek_rozdzial>
 212     <strofa><begin id="b1191578462116"/><motyw id="m1191578462116">Praca, Władza</motyw>Raz zagadło/
 213 Młot kowadło:/
 214 ,,Czemu w robocie,/
 215 Młocie, Choć się też raz nie znudzisz/
 216 I mnie darmo dokuczasz, i sam próżno się trudzisz?/
 217 ,,Alboż z ochoty/
 218 Pracują młoty? ---/
 219 Rzekł zagadniony ---/
 220 Nie ja mam być winiony;/
 221 Ten nas nagli, co robi./
 222 A gdy oręż sposobi/
 223 <begin id="b1195565405982"/><motyw id="m1195565405982">Kara, Zemsta</motyw>W pracy, trzasku, pożarze,/
 224 My się mściemy, on karze.<end id="e1195565405982"/>"<pr><slowo_obce>My się mściemy, on karze.</slowo_obce> --- miecz jest tu narzędziem kary, a młot zemsty.</pr>.<end id="e1191578462116"/></strofa>
 225     <naglowek_rozdzial>8. Rumak i źrebiec<pr>Bajkę tę przesłał Krasicki J. Ursynowi Niemcewiczowi w liście z 29 kwietnia 1792 r. Podobny temat pojawił się w przypowieści o koniu korzystającym z opieki człowieka wyjętej z listu Horacego do Arystiusza i ogłoszonej w przekładzie w ,,Monitorze" (1768, nr 17): ,,Jeleń konia bitniejszy z wspólnych łąk gdy zgonił, / Koń, w długiej bitwie słabszy, pod człeka się schronił, / A gdy ludzkiej pomocy zmordowany szuka, / Twardego na się przyjął niewolę munsztuka. / Lecz gwałtowna wygrana źle mu się powiodła, / Z ust wędzideł, a z grzbietu nie mógł pozbyć siodła." (List X, <tytul_dziela>Urbis amatorem Fuscum salvere iubemus...</tytul_dziela>).</pr></naglowek_rozdzial>
 226     <strofa><begin id="b1191578887559"/><motyw id="m1191578887559">Bogactwo, Niewola, Próżność, Wolność</motyw><begin id="b1195565480212"/><motyw id="m1195565480212">Koń</motyw>Koń w rzędzie sutym, zewsząd szklniący<pe><slowo_obce>szklniący</slowo_obce> --- błyszczący, lśniący.</pe> złotem,/
 227 Rżąc deptał ziemię pod jeźdźcem zuchwałym,<end id="e1195565480212"/>/
 228 Źrebiec bez uzdy posuwisty lotem/
 229 Uginał trawy w pędzie wybujałym./
 230 Razem ku sobie zbliżyły się oba./
 231 Rzekł rumak: ,,Patrzaj, jaka moja postać!/
 232 Siodło, rząd złoty jak ci się podoba?/
 233 Przyznaj, bez jeźdźca trudno tego dostać./
 234 Na wspaniałości wcale się nie znacie,/
 235 Tułacze w łąkach<pr><slowo_obce>w łąkach</slowo_obce> --- na łąkach.</pr> jak nikczemne bydło"./
 236 ,,Prawda --- rzekł źrebiec --- jednakże, mój bracie,/
 237 Chociaż to złoto, przecież to wędzidło".<end id="e1191578887559"/></strofa>
 238     <naglowek_rozdzial>9. Przyjaciele<pr> Bajka czerpie z <tytul_dziela>Le Lievre et ses Amis</tytul_dziela> J. Gaya (I 49)(Górski, s. 203, 222); była inspiracją dla A. Pługa  do napisania trzyaktowej komedii: <tytul_dziela>Przyjaciele. Bajka Krasickiego dialogowana</tytul_dziela> (Lwów 1870, Biblioteka Mrówki, nr 23).</pr></naglowek_rozdzial>
 239     <strofa><begin id="b1191579412829"/><motyw id="m1191579412829">Przyjaźń, Wróg</motyw><begin id="b1195565550369"/><motyw id="m1195565550369">Grzeczność, Młodość , Zwierzęta</motyw>Zajączek jeden młody/
 240 Korzystając z swobody/
 241 Pasł się trawką, ziółkami w polu i ogrodzie,/
 242 Z każdym w zgodzie./
 243 A że był bardzo grzeczny, rozkoszny i miły,/
 244 Bardzo go inne zwierzęta lubiły.<end id="e1195565550369"/>/
 245 I on też, używając wszystkiego z weselem,/
 246 Wszystkich był przyjacielem./
 247 Raz, gdy wyszedł w świtanie i bujał po łące,/
 248 Słyszy przerażające/
 249 Głosy trąb, psów szczekania, trzask wielki po lesie./
 250 Stanął... Słucha... Dziwuje się.../
 251 A gdy się coraz zbliżał ów hałas, wrzask srogi,/
 252 Zając w nogi./
 253 Wspojźrzy się poza siebie: aż tuż psy i strzelce!/
 254 Strwożon wielce,/
 255 Przecież wypadł na drogę, od psów się oddalił./
 256 <begin id="b1195565592199"/><motyw id="m1195565592199">Koń</motyw>Spotkał konia, prosi go, iżby się użalił:/
 257 ,,Weź mnie na grzbiet i unieś!" Koń na to: ,,Nie mogę,/
 258 Ale od innych będziesz miał pewną załogę<pr><slowo_obce>załoga</slowo_obce> --- tu: pomoc.</pr>".<end id="e1195565592199"/>/
 259 Jakoż wół się nadarzył. ,,Ratuj, przyjacielu!"/
 260 Wół na to: ,,Takich jak ja zapewne niewielu/
 261 Znajdziesz, ale poczekaj i ukryj się w trawie,/
 262 Jałowica mnie czeka, niedługo zabawię./
 263 A tymczasem masz kozła, co ci dopomoże"./
 264 Kozieł: ,,Żal mi cię, niebożę!/
 265 Ale ci grzbietu nie dam, twardy, nie dogodzi:/
 266 Oto wełniasta owca niedaleko chodzi,/
 267 Będzie ci miętko siedzieć". Owca rzecze:/
 268 ,,Ja nie przeczę,/
 269 Ale choć cię uniosę pomiędzy manowce,/
 270 Psy dogonią i zjedzą zająca i owcę:/
 271 Udaj się do cielęcia, które się tu pasie"./
 272 ,,Jak ja ciebie mam wziąć na się,/
 273 Kiedy starsi nie wzięli?" --- cielę na to rzekło/
 274 I uciekło./
 275 Gdy więc wszystkie sposoby ratunku upadły,/
 276 Wśród serdecznych przyjaciół psy zająca zjadły<pr><slowo_obce>Wśród serdecznych przyjaciół...</slowo_obce> --- zdanie to weszło do repertuaru przysłów.</pr>.<end id="e1191579412829"/></strofa>
 277     <naglowek_rozdzial>10. Konwersacja</naglowek_rozdzial>
 278     <strofa>Nie tylko to w Paryżu, nie tylko to w Warszawie/
 279 Śni się ludziom na jawie./
 280 Mają też i zwierzęta posiedzenia modne,/
 281 Swobodne,/
 282 Wygodne,/
 283 Płodne<pr><slowo_obce>płodne</slowo_obce> --- w dowcip płodne.</pr>./
 284 Zeszły się raz w pół lasa<pe><slowo_obce>w pół lasa</slowo_obce> --- w połowie lasu, w środku lasu.</pe>; był dyskurs o człeku:/
 285 A jak zwyczaj w tym wieku,/
 286 Tyle o nim gadano,/
 287 Tak się z niego naśmiano,/
 288 Z takim sławy ujęciem,/
 289 Iż ledwo był zwierzęciem./
 290 Na koniec, gdy raz nierychło/
 291 Posiedzenie ucichło,/
 292 Ktoś zagadł małpę co by w nim dociekła<pr><slowo_obce>co by w nim dociekła</slowo_obce> --- jak by go oceniła.</pr>?/
 293 Rzekła:/
 294 ,,Chciałby on to coś znaczyć, ale mi się tak zdaje,/
 295 Iż źle małpy udaje".</strofa>
 296     <naglowek_rozdzial>11. Wyżeł i brytan</naglowek_rozdzial>
 297     <strofa><begin id="b1191579719101"/><motyw id="m1191579719101">Bezpieczeństwo, Pies, Pozycja społeczna, Praca</motyw>Pan strzelił, trafił kaczkę, pies dostał i dobił,/
 298 A gdy postrzegł brytana, który nic nie robił,/
 299 Zgrzytnął zębami:/
 300 ,,My tylko sami,/
 301 Wyżły legawe,/
 302 Dajem wam strawę,/
 303 A wy śpicie, leniuchy"./
 304 ,,Patrz na moje łańcuchy ---/
 305 Rzekł brytan, stróż domowy ---/
 306 Gdy ty idziesz na łowy,/
 307 Ja nic wprawdzie nie robię;/
 308 Ale gdy w nocnej dobie/
 309 Do wczasu się sposobisz/
 310 I nic wówczas nie robisz,/
 311 Ja, uwolnion z łańcucha,/
 312 Czyniąc urząd podsłucha,/
 313 Gdy wyręczam kolegę,/
 314 Pana, ciebie, dom strzegę".<end id="e1191579719101"/></strofa>
 315     <naglowek_rozdzial>12. Czapla, ryby i rak<pr>Jest to przeróbka bajki Lafontaine'a <tytul_dziela>Les Poissons et le Cormoran</tytul_dziela> (X 4).</pr></naglowek_rozdzial>
 316     <strofa><begin id="b1191579946519"/><motyw id="m1191579946519">Zdrada</motyw><begin id="b1195565653621"/><motyw id="m1195565653621">Starość</motyw>Czapla stara, jak to bywa,/
 317 Trochę ślepa, trochę krzywa,/
 318 Gdy już ryb łowić nie mogła,<end id="e1195565653621"/>/
 319 Na taki się koncept wzmogła<pr><slowo_obce>Na taki się koncept wzmogła</slowo_obce> --- zdobyła się na taki pomysł.</pr>/
 320 Rzekła rybom: ,,Wy nie wiecie,/
 321 A tu o was idzie przecie"./
 322 Więc wiedzieć chciały,/
 323 Czego się obawiać miały./
 324 ,,Wczora/
 325 Z wieczora/
 326 Wysłuchałam, jak rybacy/
 327 Rozmawiali: wiele pracy/
 328 Łowić wędką lub więcierzem<pr><slowo_obce>więcierz</slowo_obce> --- inaczej żak; specjalny rodzaj sieci do łowienia ryb rozpiętej na drewnianych obręczach i zakładanej w wodach stojących lub wolno płynących.</pr>;/
 329 Spuśćmy staw, wszystkie zabierzem./
 330 Nie będę mieć otuchy,/
 331 Skoro staw będzie suchy"./
 332 Ryby w płacz, a czapla na to:/
 333 ,,Boleję nad waszą stratą;/
 334 Lecz można złemu zaradzić/
 335 I gdzie indziej was osadzić./
 336 Jest tu drugi staw blisko,/
 337 Tam obierzcie siedlisko./
 338 Chociaż pierwszy wysuszą./
 339 Z drugiego was nie ruszą"./
 340 ,,Więc nas przenieś" --- rzekły ryby./
 341 <begin id="b1195565703930"/><motyw id="m1195565703930">Podstęp</motyw>Wzdrygała się czapla niby;/
 342 Dała się na koniec użyć,/
 343 Zaczęła służyć./
 344 Brała jedną po drugiej w pysk, niby nieść mając/
 345 I tak pomału zjadając;/
 346 Zachciało się na koniec, skosztować i raki./
 347 <begin id="b1191579986139"/><motyw id="m1191579986139">Zemsta</motyw>Jeden z nich widząc, iż go czapla niesie w krzaki,/
 348 Postrzegł zdradę, o zemstę zaraz się pokusił.<end id="e1195565703930"/>/
 349 <begin id="b1195565754332"/><motyw id="m1195565754332">Zdrada</motyw>Tak dobrze za kark ujął, iż czaplę udusił./
 350 Padła nieżywa:/
 351 Tak zdrajcom bywa.<end id="e1195565754332"/><end id="e1191579986139"/><end id="e1191579946519"/></strofa>
 352     <naglowek_rozdzial>13. Chłop i cielę<pr> Analogiczny temat i rozwiązanie istnieje w bajce <tytul_dziela>Le Chien mal scouru, ou le Combat de Nuit</tytul_dziela> (I 2) księcia L. J. Manciniego de Nivernais(Górski, s. 265).</pr></naglowek_rozdzial>
 353     <strofa><begin id="b1191580157171"/><motyw id="m1191580157171">Choroba, Lekarz</motyw>Nie sztuka zabić, dobrze zabić sztuka ---/
 354 Z bajki nauka./
 355 Szedł chłop na jarmark, ciągnąc cielę na powrozie./
 356 W lesie, w wąwozie,/
 357 W nocy burza napadła, a gdy wiatry świszczą,/
 358 Wśród ciemności postrzegł wilka po oczach, co błyszczą./
 359 Więc do pałki; jak jął machać nie myślawszy wiele,/
 360 Zamiast wilka, który uciekł, zabił swoje cielę./
 361 Trafia się to i nie w lesie, panowie doktorzy!/
 362 Leki--- pałka, wilk --- choroba, a cielęta --- chorzy.<end id="e1191580157171"/></strofa>
 363     <naglowek_rozdzial>14. Jodła i jabłoń<pr>Podobny temat z bajką <tytul_dziela>Malus expoliata</tytul_dziela> (II 1) Desbillonsa (Górski, s. 216); obok ogołoconej jesienią przez ludzi jabłoni nie ma tam wszakże jodły.</pr></naglowek_rozdzial>
 364     <strofa><begin id="b1195565821425"/><motyw id="m1195565821425">Drzewo, Próżność</motyw>Jabłoń rzekła sąsiadce: ,,O ponura jodło!/
 365 Po cóż blisko mnie wzrastasz, gdy jesteś tak podłą?/
 366 Patrz, do moich owoców jak się każdy spieszy!/
 367 Patrz, jak widząc, że kwitnę, każdy się ucieszy!"/
 368 Spadły kwiaty, za czasem<pr><slowo_obce>za czasem</slowo_obce> --- po jakimś czasie.</pr>, owoce zerwano/
 369 Spadły liście, a zatem<pe><slowo_obce>zatem</slowo_obce> --- potem.</pe> o jabłoń nie dbano./
 370 Widząc to rzekła jodła: ,,Sąsiadko zbyt harda,/
 371 Osądź teraz, czy słuszna była twoja wzgarda?/
 372 O tym, co było zewnątrz, trzymałaś wysoce:/
 373 Nie ciebie ludzie czcili, lecz twoje owoce".<end id="e1195565821425"/></strofa>
 374     <naglowek_rozdzial>15. Podróżny<pr>Według ustalenia I. Turowskiej (<tytul_dziela>Źródło jednej bajki Krasickiego</tytul_dziela>, ,,Ruch Literacki" R. VI: 1931, s. 192) bajka miała pierwowzór w zbiorze F. Blancheta (<tytul_dziela>Apologues et contes orientaux</tytul_dziela>, Paris 1784) w apologu <tytul_dziela>L'Arabe affamé</tytul_dziela> (12).</pr></naglowek_rozdzial>
 375     <strofa><begin id="b1191580909400"/><motyw id="m1191580909400">Bogactwo, Chleb, Głód, Pieniądz</motyw><begin id="b1195565861540"/><motyw id="m1195565861540">Podróż</motyw>Arab jeden, gdy go noc w podróży zapadła<pr><slowo_obce>zapadła</slowo_obce> --- tu: zaskoczyła.</pr>,/
 376 A był dwa dni wśród stepu<pr><slowo_obce>wśród stepu</slowo_obce> --- tu zapewne: w pustyni.</pr> bez wody, bez jadła,/
 377 Postrzegł worek na drodze; wziął, rozweselony,<end id="e1195565861540"/>/
 378 A w blasku gwiazd chcąc widzieć, czym był napełniony,/
 379 Jęknął i rzekł niezmierną boleścią przejęty:/
 380 ,,Jam rozumiał, że kasza, a to dyjamenty!"<end id="e1191580909400"/></strofa>
 381     <naglowek_rozdzial>16. Bocian i jeleń<pr>Krasicki korzystał z wzoru bajki <tytul_dziela>La Cigogne et le Cerf</tytul_dziela> (I 2) L. E. Billardona de Sauvigny (Mikulski, s. 207---209).</pr></naglowek_rozdzial>
 382     <strofa><begin id="b1191581374864"/><motyw id="m1191581374864">Choroba, Miasto, Natura, Wieś</motyw>Bocian, miasta mieszkaniec, mówił jeleniowi:/
 383 ,,Ty kunsztu lekarstw nie znasz"./
 384 Jeleń mu odpowie: ,,Prawdę mówisz, bocianie, lekarstw nie rozumiem,/
 385 Ale ty leczysz, a ja chorować nie umiem"./
 386 <begin id="b1195565957280"/><motyw id="m1195565957280">Mędrzec, Śmierć</motyw>Umarł mędrzec w lat dziesięć na dachu przy mieście:/
 387 Umarł prostak na puszczy, żył tylko lat dwieście.<end id="e1195565957280"/><end id="e1191581374864"/></strofa>
 388     <extra>
 389       <!--</tekst_glowny>-->
 390     </extra>
 391   </liryka_l>
 392 </utwor>