1 <?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
3 <rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/">
4 <rdf:Description rdf:about="http://wiki.wolnepodreczniki.pl/index.php?title=Lektury:Krasicki/Satyry/Cz%C4%99%C5%9B%C4%87_druga/M%C4%99drek">
5 <dc:creator xml:lang="pl">Krasicki, Ignacy</dc:creator>
6 <dc:title xml:lang="pl">Satyry - Część 2 - (7) Mędrek</dc:title>
7 <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Sekuła, Aleksandra</dc:contributor.editor>
8 <dc:contributor.technical_editor xml:lang="pl">Sobczyński, Mariusz</dc:contributor.technical_editor>
9 <dc:publisher xml:lang="pl">Fundacja Nowoczesna Polska</dc:publisher>
10 <dc:subject.period xml:lang="pl">Oświecenie</dc:subject.period>
11 <dc:subject.type xml:lang="pl">Epika</dc:subject.type>
12 <dc:subject.genre xml:lang="pl">Satyra</dc:subject.genre>
13 <dc:description xml:lang="pl">Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Partnerem projektu jest Prokom Software SA. Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.</dc:description>
14 <dc:identifier.url xml:lang="pl">LINK DO STRONY W SERWISIE WOLNELEKTURY.PL</dc:identifier.url>
15 <dc:source.URL xml:lang="pl">http://www.polona.pl/dlibra/doccontent2?id=3761&from=&from=generalsearch&dirids=1&lang=pl</dc:source.URL>
16 <dc:source xml:lang="pl">Krasicki, Ignacy (1735-1801), Satyry i listy, oprac. Zbigniew Goliński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, wyd. 1, Wrocław 1958</dc:source>
17 <dc:rights xml:lang="pl">Domena publiczna - Ignacy Krasicki zm. 1801</dc:rights>
18 <dc:date.pd xml:lang="pl">1801</dc:date.pd>
19 <dc:format xml:lang="pl">xml</dc:format>
20 <dc:type xml:lang="pl">text</dc:type>
21 <dc:type xml:lang="en">text</dc:type>
22 <dc:date xml:lang="pl">2008-02-12</dc:date>
23 <dc:audience xml:lang="pl">L</dc:audience>
24 <dc:language xml:lang="pl">pol</dc:language>
29 <!--<elementy_poczatkowe>-->
31 <autor_utworu>Ignacy Krasicki</autor_utworu>
32 <nazwa_utworu>Mędrek</nazwa_utworu>
34 <!--</elementy_poczatkowe>-->
39 <strofa><wers_akap><begin id="b1202385893122"/><motyw id="m1202385893122">Sława</motyw>,,A to co za jegomość?” ,,Jegomość dobrodziej.</wers_akap>/
40 On nie tak, jak to drudzy, i gada, i chodzi”./
41 ,,Jakże mówi? jak stąpa?” ,,Oto jak człek wielki./
42 Skoro wyszedł z opieki jejmość rodzicielki,/
43 Zaraz znać było, jaki człowiek z niego będzie./
44 Jakoż nigdy się w takich nie chciał mieścić rzędzie,/
45 Co tak czynią jak drudzy, szedł zawżdy nawiasem<pr><slowo_obce>nawiasem</slowo_obce> --- bokiem, okrążając.</pr>,/
46 Zgoła z pracą, pilnością i kunsztem, i czasem/
47 Do tego stopnia przyszedł, iż człek zawołany”./
48 ,,Skądże to zawołanie<pr><slowo_obce>zawołanie</slowo_obce> --- sława.</pr>?” ,,Stąd: panie i pany/
49 Zgodzili się powszechnie, że to człowiek wielki,/
50 Więc za nimi powtarzać musi człowiek wszelki,/
51 A kto by nie powtarzał, ten zysk sobie kupi,/
52 Iż będzie osądzonym, że dziwak i głupi./
53 Ciężka, mówią, rzecz człeku na sławę zarobić,/
54 A ja mówię, że lekka, byle rzecz sposobić,/
55 Byle umieć ulegać tym, co wsławić mogą.<end id="e1202385893122"/>/
56 <wers_akap>Alboż inszą Konstantyn uwielbiony drogą?</wers_akap>/
57 Wszedł na świat --- kto go zoczył, przestraszył się, zdumiał”./
58 ,,Dlaczego?” ,,Bo zgadł wszystko”. ,,Więc wiedział?”/
59 ,,Nie umiał”. ,,Jakże zgadł?” ,,Tak jak teraz”. ,,A jakże to teraz?”/
60 ,,Mój bracie, widzęś prostak, jam bo bywał nieraz/
61 Tam, gdzie to jest świat wielki". ,,I jam--ci na świecie”./
62 ,,Nie na wielkim, on inszy, wy tego nie wiecie,/
63 <begin id="b1194608331941"/><motyw id="m1194608331941">Mędrzec</motyw>Co to jest ten świat wielki, więc go wam opiszę./
64 Świat wielki, gdzie są mędrcy i ich towarzysze,/
65 Gdzie są umysły raźne, a pojęcia żywsze,/
66 Gdzie uczucia dzielniejsze, wyrazy prawdziwsze,/
67 Zgoła gdzie lepiej, piękniej niźli między wami”./
68 ,,Któż tak osądził?” ,,Zgadnij”. ,,Nie wiem”. ,,Oni sami”./
69 ,,Któż w swojej sprawie sędzią?” ,,Bałamuctwo stare;/
70 Inszą wiek polerowny ma cechę<pr><slowo_obce>cecha</slowo_obce> --- próba (wyznaczająca wartość metali szlachetnych).</pr> i miarę,/
71 Insze czucia, rozmysły, sposoby, narzędzia,/
72 W swojej sprawie i patron, i strona, i sędzia./
73 Więc wyroki pomyślne, a pospólstwo wierzy;<end id="e1194608331941"/>/
74 <begin id="b1202386188496"/><motyw id="m1202386188496">Szlachcic</motyw>Nie pospólstwo, co kupczy, co płaci, co mierzy,/
75 Lecz gmin<pr><slowo_obce>gmin</slowo_obce> --- mowa o gminie szlacheckim.</pr>, co moda szlachci, a umysł poniża.<end id="e1202386188496"/>/
76 <begin id="b1202386273168"/><motyw id="m1202386273168">Mądrość, Rozum</motyw>Skąd rozum? --- Od Szwajcarów<pr><slowo_obce>Od Szwajcarów</slowo_obce> --- aluzja do popularyzujących się coraz bardziej, a często wypaczanych koncepcji filozoficznych Rousseau pochodzącego z Genewy.</pr>. Skąd dowcip? --- Z Paryża./
77 Więc po rozum, po dowcip trzeba za granicę./
78 Niegdyś bywał on wszędy, dziś ma dwie stolice./
79 Nie uwłaczam ja cudzym, ale zbytek ganię,/
80 Talent granic nie cierpi, jego panowanie/
81 Nie od kraju zawisło --- przemysł<pr><slowo_obce>przemysł</slowo_obce> --- cywilizacja i kultura.</pr> znamienity/
82 Zdobił Greki, lecz mieli mędrce nawet Scyty<pr><slowo_obce>mieli mędrce nawet Scyty</slowo_obce> --- ma tu Krasicki na myśli zapewne Anacharsisa, mędrca scytyjskiego z VI w. p. n. e., o którym tak pisze: ,,Filozof, rodem był z Scytii. Zwiedził greckie państwa dla nabycia tam większej doskonałości; jakoż wielce się wsławił wytwornością nauki i dowcipu w rozmowach, które miał z rozmaitymi mędrcami [...]. O nim powiadają, iż prawa porównywał do pajęczyny, w której tylko muchy więzną”. (<tytul_dziela>Zbiór potrzebn. wiad.</tytul_dziela>); Scytowie --- koczowniczy lud barbarzyński zamieszkujący w starożytności północne wybrzeża Morza Czarnego.</pr>.<end id="e1202386273168"/>/
83 <begin id="b1194533728480"/><motyw id="m1194533728480">Matka, Natura</motyw>Natura wszystkim matką, nikomu macochą.<end id="e1194533728480"/>/
84 <begin id="b1202386420570"/><motyw id="m1202386420570">Praca, Sława</motyw>Ci więc, co się uwodzą częścią sławy płochą,/
85 Przeświadczenia poddani, choć go w inszych ganią,/
86 Chcieliby drogi towar kupić, ale tanio./
87 Doskonałość niełatwa, trzeba pracy przecie;<end id="e1202386420570"/>/
88 <begin id="b1194533768278"/><motyw id="m1194533768278">Mądrość, Mędrzec, Głupota, Głupiec</motyw>Za jednego mądrego sto głupich na świecie,/
89 A kto wie, czy nie tysiąc; wiele to, czy mało?<end id="e1194533768278"/>/
90 Niechaj kto chce doświadcza, mnie gdy się tak zdało,/
91 Nie upieram się w zdaniu, a wracam do rzeczy./
92 Szczególne<pr><slowo_obce>Szczególne</slowo_obce> --- pojedyncze.</pr> i powszechne doświadczenie przeczy,/
93 Iżby można być wielkim i prędko, i łatwo./
94 <begin id="b1202386914380"/><motyw id="m1202386914380">Mieszczanin, Praca</motyw>Rzemieślnik lata strawi nad dłutem, nad dratwą,/
95 A przecie rzadki dobry, choć proste rzemiosło.<end id="e1202386914380"/>/
96 <begin id="b1194533860681"/><motyw id="m1194533860681">Drzewo, Mądrość, Młodość, Starość</motyw>Drzewo nim w pień, w konary, gałęzie urosło,/
97 Nim kwiat zszedł, owoc dojźrzał, długie pory przeszły./
98 Doświadczenia nabywa wiek w lata podeszły./
99 A to mistrz najpewniejszy, więc mędrce bezbrodni<pr><slowo_obce>bezbrodni</slowo_obce> --- bez bród, młokosy.</pr>/
100 Albo cudem natury lub wiary niegodni”.<end id="e1194533860681"/>/
101 ,,Lecz się to jednak trafia”. ,,Bywać i śnieg w maju./
102 Rzecz bolesna korzyści modnego zwyczaju,/
103 Algebra od kolebek, żaki prawią cuda,/
104 Dźwięk mami, lecz na przyszłość szkodliwa obłuda./
105 <begin id="b1194533937119"/><motyw id="m1194533937119">Filozof, Głupota, Mędrzec, Sława</motyw>Dawnych praca --- nam korzyść, lecz korzyść, co szpeci/
106 Zbierających rodziców marnotrawne dzieci./
107 Cytując bez rozsądku maksymy i strofy,/
108 Śmiałość głupstwa dumnego czyni filozofy./
109 Dawni, myślami, trudem, nauką wybledli,/
110 Albo żywot odludny, albo ostry wiedli;/
111 Nasze mędrki rubaszne i pulchne, i hoże./
112 Przemieniły się w sofy cyników<pr><slowo_obce>cynicy</slowo_obce> --- grecka materialistyczna szkoła filozoficzna reprezentująca plebejski nurt filozofii starożytnej. Najpopularniejszym jej przedstawicielem był Diogenes z Synopy (IV w. p. n. e.), który głosząc, że szczęście polega na uniezależnieniu się od istniejącego porządku społecznego, propagował wyrzeczenie się majątku i wszelkich wytworów cywilizacji i ograniczenie się do zaspokajania elementarnych potrzeb człowieka zgodnie z prawami natury. Krasicki pisze o nim krytycznie w <tytul_dziela>Zbiorze potrzebn. wiad.</tytul_dziela>: ,,wódz sekty filozofickiej cyników, ubóstwo dobrowolne obrał i zamiast domu miał beczkę na spoczynek. [...] Zdaje się, iż ten filozof pod pokrywką wstrzemięźliwości taił nienasyconą żądzę ambicji, chcąc się bardziej osobliwością niźli cnotą od innych różnić”.</pr> rogoże,/
113 Pełno Dyjogenesów nie w beczce, lecz z beczką./
114 Sławni wielbieniem własnym i krzykliwą sprzeczką,/
115 Czytają, a nie myślą, sądzą ślepym zdaniem,/
116 A gmin czci dumne głupstwo owczym powtarzaniem./
117 Stąd wziętość<pe><slowo_obce>wziętość</slowo_obce> --- popularność.</pe>, a jak niegdyś płaszcz i gęsta broda,/
118 Tak i teraz, gdy śmiałość wspaniałości doda,/
119 Lada osieł w lwiej skórze przestrasza bydlęta.<end id="e1194533937119"/>/
120 Konstantyn o tej bajce<pr><slowo_obce>o tej bajce</slowo_obce> --- bajka o ośle z Kume, który włożywszy lwią skórę chciał udawać lwa. Bajkę o ośle w lwiej skórze opublikował Krasicki w »Monitorze« (1766, nr 24).</pr> wcale nie pamięta,/
121 Zamyśla się ustawnie<pe><slowo_obce>ustawnie</slowo_obce> --- nieustannie.</pe>, wznosi oczy w górę,/
122 Niechaj wspojźrzy na siebie, postrzeże lwią skórę./
123 <wers_akap>Jakoż chcieć być uczonym, a mało się uczyć,</wers_akap>/
124 Siebie tylko wysławiać, a na innych mruczyć,/
125 Dawać pismom stąd wybór<pr><slowo_obce>wybór</slowo_obce> --- pierwszeństwo, wyróżnienie.</pr>, iż je każą palić<pr><slowo_obce>każą palić</slowo_obce> --- wiele pism filozofów Oświecenia godzących w podstawy systemu feudalnego i przygotowujących grunt rewolucji burżuazyjnej palono na stosie, a autorów i drukarzy prześladowano.</pr>,/
126 <begin id="b1194534053674"/><motyw id="m1194534053674">Mądrość, Pozory</motyw>Ganić to, co chwalono, co ganiono --- chwalić,/
127 Nowość tylko uwielbiać, zniżać czasy dawne,/
128 Czynić łotry sławnymi, podlić męże sławne,/
129 Rozsądnych gminem nazwać, na błędy narzekać,/
130 Czego dociec nie można, na pozór dociekać,/
131 Za dowody żart dawać, gdy prawda dokucza:/
132 Tym dzielna nowa mądrość, tych kunsztów naucza./
133 <wers_akap>Czyż ją wielbić? Niech wielbi, któremu błąd miły;</wers_akap>/
134 <begin id="b1202387498961"/><motyw id="m1202387498961">Światło</motyw>Nie są światłem błyszczenia, co ledwo się szklniły,<end id="e1194534053674"/>/
135 I owszem, gdy zagasną, większa po nich ciemność.<end id="e1202387498961"/>/
136 Miła w kunsztownym żarcie wyrazów przyjemność,/
137 Ale żart, ale wdzięki po co zwać nauką?/
138 Czy błąd idzie podstępem, czyli inną sztuką,/
139 Zawżdy tym jest, tym będzie, czym z natury --- błędem./
140 Więc, nasz panie Konstanty, co tak żwawym pędem/
141 Doszedłeś celu rzeczy, jak ci się to zdaje?/
142 Nie rozumiej, że ja ci przymawiam, że łaję;/
143 Malarz musi malować takie, jak są, twarze./
144 Chcesz, aby te ustały, jak zowiesz, potwarze,/
145 <begin id="b1202387616900"/><motyw id="m1202387616900">Błazen, Mędrzec, Nauczyciel</motyw>Nie dmij, gdy mało umiesz, mędrszym nie dokuczaj./
146 Jeśli masz dar bawienia, baw, a nie nauczaj<end id="e1202387616900"/>”.
149 <!--<tekst_glowny>-->
fnp / wolnelektury.git / blob