1 <?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
3 <rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/">
4 <rdf:Description rdf:about="http://wiki.wolnepodreczniki.pl/Lektury:Krasicki/Bajki/Bajki_i_przypowie%C5%9Bci/Cz%C4%99%C5%9B%C4%87_druga">
5 <dc:creator xml:lang="pl">Krasicki, Ignacy</dc:creator>
6 <dc:title xml:lang="pl">Bajki i przypowieści (2)</dc:title>
7 <dc:relation.isPartOf xml:lang="pl">Bajki i przypowieści</dc:relation.isPartOf>
8 <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Goliński, Zbigniew</dc:contributor.editor>
9 <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Sekuła, Aleksandra</dc:contributor.editor>
10 <dc:contributor.technical_editor xml:lang="pl">Sutkowska, Olga</dc:contributor.technical_editor>
11 <dc:contributor.technical_editor xml:lang="pl">Gałecki, Dariusz</dc:contributor.technical_editor>
12 <dc:publisher xml:lang="pl">Fundacja Nowoczesna Polska</dc:publisher>
13 <dc:subject.period xml:lang="pl">Oświecenie</dc:subject.period>
14 <dc:subject.type xml:lang="pl">Epika</dc:subject.type>
15 <dc:subject.genre xml:lang="pl">Bajka</dc:subject.genre>
16 <dc:subject.genre xml:lang="pl">Przypowieść</dc:subject.genre>
17 <dc:description xml:lang="pl">Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Partnerem projektu jest Prokom Software SA. Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.</dc:description>
18 <dc:identifier.url xml:lang="pl">LINK DO STRONY W SERWISIE WOLNELEKTURY.PL</dc:identifier.url>
19 <dc:source.URL xml:lang="pl">http://www.polona.pl/dlibra/doccontent2?id=3044&from=&from=generalsearch&dirids=1&lang=pl</dc:source.URL>
20 <dc:source xml:lang="pl">Krasicki, Ignacy (1735-1801), Bajki, oprac. Zbigniew Goliński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków, 1975</dc:source>
21 <dc:rights xml:lang="pl">Domena publiczna - Ignacy Krasicki zm. 1801</dc:rights>
22 <dc:date.pd xml:lang="pl">1801</dc:date.pd>
23 <dc:format xml:lang="pl">xml</dc:format>
24 <dc:type xml:lang="pl">text</dc:type>
25 <dc:type xml:lang="en">text</dc:type>
26 <dc:date xml:lang="pl">2007-11-29</dc:date>
27 <dc:audience xml:lang="pl">SP2</dc:audience>
28 <dc:audience xml:lang="pl">G</dc:audience>
29 <dc:audience xml:lang="pl">L</dc:audience>
30 <dc:language xml:lang="pl">pol</dc:language>
35 <!--<elementy_poczatkowe>-->
37 <autor_utworu>Ignacy Krasicki</autor_utworu>
38 <nazwa_utworu>Bajki i przypowieści. Część druga</nazwa_utworu>
40 <!--</elementy_poczatkowe>-->
45 <naglowek_rozdzial>1. Jowisz i owce</naglowek_rozdzial>
46 <strofa><begin id="b1191399680002"/><motyw id="m1191399680002">Bóg, Kondycja ludzka, Los</motyw>Naprzykrzały się bogom częstymi prośbami/
47 Owce, chcąc wiedzieć, co się stanie z jagniętami./
48 Rzekł im Jowisz: ,,Lepiej to dla was, że nie wiecie./
49 Ale kiedy koniecznie przyszłość dociec chcecie,/
50 Godna kary ciekawość w uporze zacięta:/
51 I was ludzie wygubią, i wasze jagnięta"./
52 W ścisłym kręgu ciekawość naszą trzeba mieścić:/
53 Wie niebo, co nam taić; wie, co nam obwieścić<pr><slowo_obce>Wie niebo, co nam taić; wie, co nam obwieścić.</slowo_obce> --- Odpowiednikiem tej maksymy jest myśl Pitagorasa odnotowana przez Krasickiego w <tytul_dziela>Zdaniach filozofów z Diogenesa Laercjusza</tytul_dziela>: ,,Przepisować bóstwu w modlitwach, co nam dać ma, nie rzecz, bo to lepiej wie, czego nam potrzeba niż my" (<tytul_dziela>Uwagi</tytul_dziela> [w:] <tytul_dziela>Dzieła</tytul_dziela>, t. 6, s. 210).</pr>.<end id="e1191399680002"/></strofa>
54 <naglowek_rozdzial>2. Rolnik</naglowek_rozdzial>
55 <strofa><begin id="b1193738376575"/><motyw id="m1193738376575">Chciwość, Umiarkowanie</motyw>Gospodarz, we dwójnasób chcąc zyskować<pe><slowo_obce>zyskować</slowo_obce> --- dziś popr.: zyskać.</pe> z roli,/
56 Dobry grunt raz i drugi uprawiał do woli./
57 A chcąc nadto zyskować, sam sobie zaszkodził:/
58 Zamiast zboża zszedł kąkol i chwast się urodził<pr>W AF: Grunt, że nadto uprawny, chwast tylko urodził.</pr>.<end id="e1193738376575"/></strofa>
59 <naglowek_rozdzial>3. Nocni stróże<pr>Jako źródło tej bajki podał Krasicki Ch. F. Gellerta <tytul_dziela>Les deux Crieurs</tytul_dziela>(Bernacki, s. 489); niemiecki tytuł bajki: <tytul_dziela>Die beiden Wächter</tytul_dziela>.</pr></naglowek_rozdzial>
60 <strofa><begin id="b1191399929733"/><motyw id="m1191399929733">Próżność, Władza</motyw>Małe złego początki wzrastają z uporu;/
61 Zawżdy ludzi omamia płochy punkt honoru<pr><slowo_obce>płochy punkt honoru</slowo_obce> --- nieuzasadnione ambicje.</pr>./
62 <begin id="b1191399847506"/><motyw id="m1191399847506">Miasto</motyw>Miasto jedno w ustawnej zostawało trwodze:/
63 Jędrzej, Piotr, nocni stróże, zawzięli się srodze./
64 Więc rozruch w domach, w karczmach, na każdej ulicy;/
65 Piotra wójt utrzymywał, Jędrzeja ławnicy<pr><slowo_obce>ławnik</slowo_obce> --- w miastach lokowanych na prawie niemieckim był obierany spośród rajców i sprawował m. in. władzę sądowniczą na czele sądu wójtowskiego wraz z ławnikami, którzy mieli prawo sprzeciwu wobec jego wniosków; sądom tym w mieście podlegały ważniejsze sprawy cywilne i kryminalne.</pr>./
66 Za mężami szły żony, za starszymi dzieci,/
67 Przeniósł się wreszcie rozruch od mieszczan do kmieci.<end id="e1191399847506"/>/
68 <begin id="b1191399874983"/><motyw id="m1191399874983">Konflikt</motyw>Wojna zatem, i oto przez lat kilkanaście ---/
69 Piotr krzyczał: ,,Gaście ogień!" Jędrzej: ,,Ogień gaście!"<end id="e1191399874983"/><end id="e1191399929733"/></strofa>
70 <naglowek_rozdzial>4. Filozof<pr>Bajka miała poprzedniczkę w apologu Ch. F. Gellerta <tytul_dziela>Der Freigeist</tytul_dziela>, drwiącym z nawrócenia filozofa w chorobie (Kleiner, 1956, s. 175). Temat ten znajdował się również w monitorowym felietonie F. Bohomolca, w liście rzekomego Robinsona, który pisał: ,,Nie mało takich znalazłem, którzy inaczej wierzą będąc zdrowymi, a inaczej w chorobie, zwłaszcza niebezpiecznej " ("Monitor" 1768, nr 50), co odnotował Kleiner, 1955, s. 507---508).</pr></naglowek_rozdzial>
71 <strofa><begin id="b1191400070813"/><motyw id="m1191400070813">Choroba, Filozof, Kondycja ludzka, Religia</motyw>Zaufany filozof w zdaniach przedsięwziętych<pr><slowo_obce>w zdaniach przedsięwziętych</slowo_obce> --- w sądach niesprawdzonych doświadczeniem, powziętych z góry, a priori.</pr>/
72 Nie wierzył w Pana Boga, śmiał się z wszystkich świętych./
73 <begin id="b1195563384511"/><motyw id="m1195563384511">Bóg, Mędrzec</motyw>Przyszła słabość, aż mędrzec, co firmament mierzył,/
74 Nie tylko w Pana Boga --- i w upiry wierzył.<end id="e1195563384511"/><end id="e1191400070813"/></strofa>
75 <naglowek_rozdzial>5. Zwierzęta i niedźwiedź</naglowek_rozdzial>
76 <strofa><begin id="b1191400126208"/><motyw id="m1191400126208">Władza</motyw>Pod lwem starym ustawną prowadziły wojnę;/
77 Młody że panowanie obiecał spokojne,/
78 Cieszyły się zwierzęta. <begin id="b1195563440817"/><motyw id="m1195563440817">Młodość </motyw>Niedźwiedź cicho siedział,/
79 Spytany, czego milczy, wręcz im odpowiedział:/
80 ,,Zatrzymajmy się jeszcze z tą wieścią radosną,/
81 Aż młodemu lewkowi pazury urosną"<end id="e1195563440817"/><pr>Pointa bajki wzięta została (Górski, s. 205; Kleiner, 1956, s. 172) z doświadczeń lisa radzącego lampartowi, by pozyskał lub zabił małego lewka, zanim mu urosną zęby i pazury (u Lafontaine'a: <tytul_dziela>Lion</tytul_dziela> XI 1).</pr>.<end id="e1191400126208"/></strofa>
82 <naglowek_rozdzial>6. Strumyk i fontanny<pr>Podobną rozmowę chełpliwej fontanny ze strumykiem, który jej tłumaczy, że wymaga ciągle nowej siły podtrzymującej i że słabnie zawsze bez sztucznego nacisku, odnaleziono u Dardene'a (<tytul_dziela>Oeuvres posthumes</tytul_dziela>, Marseille 1767, t. 1)(Kleiner, 1956, s. 174).</pr></naglowek_rozdzial>
83 <strofa><begin id="b1191400361834"/><motyw id="m1191400361834">Natura, Sztuka , Woda </motyw><begin id="b1195563496180"/><motyw id="m1195563496180">Zazdrość</motyw>Impet wody w fontannach gdy ogromnie huczał,/
84 Strumyk blisko płynący zazdrościł i mruczał.<end id="e1195563496180"/>/
85 Pękły rury, co wody hojnie dodawały:/
86 Strumyk płynął jak pierwej, fontanny ustały./
87 Nastąpiła po żalu radość niewymowna:/
88 Poznał, że kunszt naturze nigdy nie wyrówna.<end id="e1191400361834"/></strofa>
89 <naglowek_rozdzial>7. Skarb</naglowek_rozdzial>
90 <strofa><begin id="b1191400504774"/><motyw id="m1191400504774">Kondycja ludzka, Los</motyw>Znalazł skarb człek bogaty, widział to ubogi;/
91 Gdy więc bluźni Opatrzność, skarży się na bogi,/
92 Rzekł mu Jowisz: ,,Poczekaj, co się dalej stanie!"/
93 <begin id="b1191400460832"/><motyw id="m1191400460832">Bogactwo, Choroba, Śmierć</motyw>Wtem ów bogacz skończywszy skarbów odkopanie/
94 Przenosił je do domu; a że dźwigał w nocy,/
95 Wpadł w chorobę z niewczasu<pe><slowo_obce>z niewczasu</slowo_obce> --- z braku odpoczynku.</pe> i umarł z niemocy.<end id="e1191400460832"/>/
96 „Bierz tę zdobycz --- rzekł Jowisz --- a nie sądź z pozoru!/
97 Karze czasem Opatrzność, gdy przyczynia zbioru".<end id="e1191400504774"/></strofa>
98 <naglowek_rozdzial>8. Talar i czerwony złoty<pr><slowo_obce>talar i czerwony złoty</slowo_obce> --- srebrna moneta obiegowa wartości 8 złotych polskich; czerwony złoty --- zwany częściej dukatem, złota moneta obiegowa o wartości dwukrotnie wyższej niż talar, tj. 16 złotych polskich.</pr></naglowek_rozdzial>
99 <strofa><begin id="b1191400608253"/><motyw id="m1191400608253">Pieniądz, Próżność</motyw>Talar, zwierzchnią postacią swoją okazały,/
100 Gardził czerwonym złotym, dlatego że mały./
101 Gdy przyszło do zmieniania, nie patrzano miary:/
102 Złoty pieniądz, choć mały, wart był dwa talary.<end id="e1191400608253"/></strofa>
103 <naglowek_rozdzial>9. Niedźwiedź i liszka</naglowek_rozdzial>
104 <strofa>Rozumiejąc, że będzie towarzyszów bawił,/
105 Niedźwiedź, według zwyczaju, nic do rzeczy<pr><slowo_obce>nic do rzeczy</slowo_obce> --- bez sensu.</pr> prawił./
106 Znudzeni tymi bajki, gdy wszyscy drzymali<pe><slowo_obce>drzymali</slowo_obce> --- dziś popr.: drzemali.</pe>,/
107 <begin id="b1191400680865"/><motyw id="m1191400680865">Przemoc</motyw>Gniewał się wilk na liszkę, że niedźwiedzia chwali./
108 Rzekła liszka: ,,Mnie idzie o ochronę skóry:/
109 Niezgrabną ma wymowę, lecz ostre pazury".<end id="e1191400680865"/></strofa>
110 <naglowek_rozdzial>10. Pieniacze<pr>Krasicki, który literackie opracowanie polskich obyczajów sądowniczych i plagi pieniactwa dał w pierwszej księdze <tytul_dziela>Mikołaja Doświadczyńskiego przypadków</tytul_dziela> (1776), pisał w felietonie <tytul_dziela>Pieniactwo</tytul_dziela>: ,,Małe sprawy o lada fraszkę niszczyły i niszczą dostatnie familie nie dla wartości rzeczy (bo ta częstokroć i części wykładów nie warta), ale dlatego jedynie, iżby przeprzeć stronę przeciwną i, mimo jej największą usilność, dokazać tego, co się raz przedsięwzięło" (<tytul_dziela>Uwagi</tytul_dziela>, s. 397).</pr></naglowek_rozdzial>
111 <strofa><begin id="b1191401206402"/><motyw id="m1191401206402">Konflikt, Szlachcic</motyw>Po dwudziestu dekretach<pr><slowo_obce>dekret</slowo_obce> (z łac.) --- termin prawny znaczący wyrok zwierzchności.</pr>, trzynastu remisach<pr><slowo_obce>remis</slowo_obce> (albo <slowo_obce>remisja</slowo_obce>) --- odłożenie sprawy sądowej na inną sesję.</pr>,/
112 Czterdziestu kondemnatach<pr><slowo_obce>kondemnata</slowo_obce> (z łac.) --- termin prawny oznaczający nieposłuszeństwo w stawieniu się przed sądem, po odebraniu pozwu, w terminie rozprawy. Otrzymanie kondemnaty czyni ukaranego niezdolnym do wszelkich funkcji publicznych.</pr>, sześciu kompromisach/
113 Zwyciężył Marek Piotra; a że się zbogacił,/
114 Ostatnie trzysta złotych za dekret zapłacił./
115 <begin id="b1195563597355"/><motyw id="m1195563597355">Śmierć</motyw>Umarł Piotr, umarł Marek, powróciwszy z grodu;/
116 Ten, co przegrał, z rozpaczy; ten, co wygrał, z głodu.<end id="e1195563597355"/><end id="e1191401206402"/></strofa>
117 <naglowek_rozdzial>11. Lew i zwierzęta</naglowek_rozdzial>
118 <strofa><begin id="b1195563640967"/><motyw id="m1195563640967">Próżność, Zwierzęta</motyw>Gdy się wszystkie zwierzęta u lwa znajdowały,/
119 Był dyskurs: jaki przymiot w zwierzu doskonały./
120 Słoń roztropność zachwalał; żubr mienił powagę;/
121 Wielbłądy wstrzemięźliwość, lamparty odwagę,/
122 Niedźwiedź moc znamienitą, koń ozdobną postać;/
123 Wilk staranie przemyślne, jak zdobyczy dostać,/
124 Sarna kształtną subtelność, jeleń piękne rogi,/
125 Ryś odzienie wytworne, zając rącze nogi;/
126 Pies wierność, liszka umysł w fortele obfity;/
127 Baran łagodność, osieł żywot pracowity./
128 Rzekł lew, gdy się go wszyscy o zdanie pytali:/
129 ,,Według mnie, ten najlepszy, co się najmniej chwali".<end id="e1195563640967"/></strofa>
130 <naglowek_rozdzial>12. Trzcina i chmiel</naglowek_rozdzial>
131 <strofa>Chmiel się wił wkoło trzciny, miał jej dopomagać./
132 Wspierał ją; ale kiedy zbyt się zaczął wzmagać,/
133 Rzekła trzcina: ,,Daj pokój, już ja mocno stoję,/
134 Już i bez twego wsparcia wiatrów się nie boję"./
135 ,,Mylisz się --- chmiel jej rzecze --- przyjdą wiatry gorsze"./
136 Więc gdy coraz gałązki rozpościerał wsporsze,/
137 Przyszło wreszcie do tego: wiatr trzcinę ocalił,/
138 A chmiel, co miał podeprzeć, złamał i obalił.</strofa>
139 <naglowek_rozdzial>13. Owieczka i pasterz</naglowek_rozdzial>
140 <strofa><begin id="b1191401406159"/><motyw id="m1191401406159">Praca</motyw>Strzygąc pasterz owieczkę nad tym się rozwodził,/
141 Jak wiele prac ponosi, żeby jej dogodził./
142 Że milczała: ,,Niewdzięczna!" --- żwawie<pe><slowo_obce>żwawie</slowo_obce> --- szybko.</pe> ją ofuknie./
143 Więc rzekła: ,,Bóg ci zapłać... a z czego te suknie?"<end id="e1191401406159"/></strofa>
144 <naglowek_rozdzial>14. Szkatuła ze złotem, wór z kaszą</naglowek_rozdzial>
145 <strofa><begin id="b1191401477010"/><motyw id="m1191401477010">Bogactwo, Próżność, Przemijanie</motyw>Szkatuła pełna złota śmiała się raz z wora./
146 Tegoż właśnie złodzieje do skarbcu<pr><slowo_obce>do skarbcu</slowo_obce> --- do skarbca, a właściwie skarbczyka, pomieszczenia służącego do przechowywania cenniejszego dobytku; tu pełniącego również funkcję spichlerza.</pr> wieczora/
147 Wkradli się; zamek zdarli, zawiasy odkuli/
148 I żeby złota dostać, szkatułę popsuli./
149 Widząc wór, który z kaszą odpoczywał w oknie,/
150 Że w kawałki rozbita na podwórzu moknie,/
151 Rzekł do niej: ,,Jam ocalał mając tylko kaszę./
152 Nie trzeba się wynosić z tego, co nie nasze".<end id="e1191401477010"/></strofa>
153 <naglowek_rozdzial>15. Małżeństwo<pr>Krasicki wskazał źródło w bajce Ch. F. Gellerta <tytul_dziela>Le Mariage</tytul_dziela>; tytuł niemiecki: <tytul_dziela>Die glückliche Ehe</tytul_dziela> (Bernacki, s. 491).</pr></naglowek_rozdzial>
154 <strofa><begin id="b1191401550452"/><motyw id="m1191401550452">Małżeństwo, Mąż</motyw>Chwałaż Bogu! Widziałem małżeństwo niemodne,/
155 Stadło wielce szczęśliwe, uprzejme i zgodne;/
156 Stateczna była miłość z podziwieniem wielu ---/
157 To szkoda, że mąż umarł w tydzień po weselu!<end id="e1191401550452"/></strofa>
158 <naglowek_rozdzial>16. Łakomy i zazdrosny<pr>Para ta występuje w bajkach zbiorów J. L. Camerariusa, P. Neveleta i in. (Górski, s. 222; Kleiner, 1956, s. 179).</pr></naglowek_rozdzial>
159 <strofa><begin id="b1191401681526"/><motyw id="m1191401681526">Chciwość, Zazdrość</motyw>Porzuciwszy ojczyznę i żony, i dzieci/
160 Szedł łakomy z zazdrosnym, Jowisz z nimi trzeci./
161 Gdy kończyli wędrówkę, bożek im powiedział:/
162 ,,Jestem Jowisz i żeby każdy o tym wiedział,/
163 Proście mnie, o co chcecie: zadosyć uczynię/
164 Pierwszemu, a drugiemu w dwójnasób przyczynię"./
165 Nie chce być skąpy pierwszym i stanął jak wryty;/
166 Nie chce mówić zazdrosny, równie nieużyty./
167 Na koniec, kiedy przeprzeć<pr><slowo_obce>przeprzeć</slowo_obce> --- pokonać, przezwyciężyć.</pr> łakomcę nie może:/
168 ,,Wyłup mi jedno oko --- rzecze --- wielki boże!"/
169 Stało się. I co mieli zyskać w takiej dobie,/
170 Stracił jedno zazdrosny, a łakomy obie<pr><slowo_obce>obie</slowo_obce> --- forma ta w odniesieniu do rzeczownika oczy jest reliktem dawnej formy podwójnej.</pr>.<end id="e1191401681526"/></strofa>
171 <naglowek_rozdzial>17. Dwa psy<pr>Istnieje podobieństwo miedzy dialogiem psów a rozmową osła i wołu w bajce <tytul_dziela>L'Asne</tytul_dziela> (I 7) u A. Houdara de la Motte'a (Kleiner, 1956, s. 173). Ściślejsza zależność zachodzi między tą bajką a apologiem L. E. Billardona de Sauvigny (<tytul_dziela>Le Chien de basse Cour et le petit Chien</tytul_dziela>, III 17), z którego Krasicki dwukrotnie powtórzył tekst dosłownie.</pr></naglowek_rozdzial>
172 <strofa><begin id="b1195563694212"/><motyw id="m1195563694212">Pies, Sługa</motyw>,,Dlaczego ty śpisz w izbie, ja marznę na mrozie?" ---/
173 Mówił mopsu<pe><slowo_obce>mopsu</slowo_obce> --- dziś popr.: mopsowi.</pe> tłustemu kurta<pr><slowo_obce>kurta</slowo_obce> --- pies z uciętym ogonem, zwłaszcza kundel.</pr> na powrozie./
174 ,,Dlaczego? Ja ci zaraz ten sekret wyjawię ---/
175 Odpowiedział mops kurcie --- ty służysz, ja bawię".<end id="e1195563694212"/></strofa>
176 <naglowek_rozdzial>18. Przyjaciel<pr>Krasicki we francuskim autoprzekładzie bajek wskazał jako źródło obszerną, gawędziarską bajkę Ch. F. Gellerta: ,,L'Ami --- de Gellert"; tytuł niemiecki: <tytul_dziela>Der Freundschaftsdienst</tytul_dziela> (Bernacki, s. 491; por też: Górski, s. 202---203, 212).</pr></naglowek_rozdzial>
177 <strofa>,,Uciekam się --- rzekł Damon --- Aryście<pr><slowo_obce>Damon</slowo_obce>, <slowo_obce>Aryst</slowo_obce> --- konwencjonalne imiona nadużywane przez bardzo częste powtarzanie w utworach literackich XVII i XVIII w., zwłaszcza w sielankach dworskich oraz w satyrach i komediach.</pr>, do ciebie,/
178 <begin id="b1191402258898"/><motyw id="m1191402258898">Małżeństwo, Miłość, Przyjaźń</motyw>Ratuj mnie, przyjacielu, w ostatniej potrzebie:/
179 Kocham piękną Irenę. Rodzice i ona/
180 Jeszcze na moje prośby nie jest nakłoniona"./
181 Aryst na to: ,,Wiesz dobrze, wybrany z wśród wielu,/
182 Jak tobie z duszy sprzyjam, miły przyjacielu./
183 Pójdę do nich za tobą!" Jakoż się nie lenił:/
184 Poszedł, poznał Irenę i... sam się ożenił.<end id="e1191402258898"/></strofa>
185 <naglowek_rozdzial>19. Gospodarz i drzewa<pr>W pierwowzorze (B. Imberto, <tytul_dziela>L'Homme et l'Espalier</tytul_dziela>, III 7) i wcześniejszej wersji bajki w AF zaznaczona została paralela między postępowaniem ogrodnika z drzewem a "uprawą" ludzkich namiętności (Bernacki, s. 470), z czego w ostatecznej redakcji Krasicki zrezygnował.</pr></naglowek_rozdzial>
186 <strofa><begin id="b1191402593451"/><motyw id="m1191402593451">Drzewo, Przemoc</motyw>Gospodarz, o ozdobie myśląc i wygodzie,/
187 Zbyt obcinał gałęzie drzew w swoim ogrodzie./
188 <begin id="b1195563754521"/><motyw id="m1195563754521">Jesień, Wiosna</motyw>Przyszła jesień; daremnie na wiosnę pracował ---/
189 I szpaleru<pe><slowo_obce>szpaler</slowo_obce> --- rząd gęsto sadzonych drzew, z gałęziami przystrzyżonymi na podobieństwo ściany; charakterystyczny dla renesansowych i barokowych założeń ogrodowych.</pe> nie zrobił, i drzewa popsował.<end id="e1195563754521"/><end id="e1191402593451"/></strofa>
190 <naglowek_rozdzial>20. Filozof i orator</naglowek_rozdzial>
191 <strofa><begin id="b1191402729676"/><motyw id="m1191402729676">Chłop, Filozof, Literat, Mądrość, Sztuka </motyw>Filozof dysputował o prym z oratorem./
192 Gdy się długo męczyli mniej potrzebnym wsporem,/
193 Nadszedł chłop. ,,Niech nas sądzi!" --- rzekli razem oba./
194 ,,Co ci się --- rzekł filozof --- bardziej upodoba?/
195 Czy ten, który rzecz nową stwarza i wymyśla,/
196 Czy ten, co wymyśloną kształci<pr><slowo_obce>kształci</slowo_obce> --- tu: nadaje piękną formę.</pr> i określa?"/
197 ,,My się na tym --- chłop rzecze --- prostacy, nie znamy,/
198 Wolałbym jednak obraz aniżeli ramy".<end id="e1191402729676"/></strofa>
199 <naglowek_rozdzial>21. Człowiek i zdrowie</naglowek_rozdzial>
200 <strofa><begin id="b1191402898526"/><motyw id="m1191402898526">Choroba, Kondycja ludzka, Młodość , Starość </motyw>W jedną drogą szli razem i człowiek, i zdrowie./
201 Na początku biegł człowiek; towarzysz mu powie:/
202 ,,Nie spiesz się, bo ustaniesz". Biegł jeszcze tym bardziej./
203 Widząc zdrowie, że jego towarzystwem gardzi,/
204 Szło za nim, ale z wolna. Przyszli na pół drogi:/
205 Aż człowiek, że z początku nadwerężył nogi,/
206 Zelżył kroku na środku. Za jego rozkazem/
207 Przybliżyło się zdrowie i odtąd szli razem./
208 Coraz człowiek ustawał, mając w pogotowiu/
209 Zbliżył się: ,,Iść nie mogę, prowadź mnie" --- rzekł zdrowiu<pr>Inna wersja: Coraz człowiek ustawał, a że się zadyszą: / ,,Prowadź mnie, iść nie mogę" --- rzekł do towarzysza.</pr>./
210 ,,Było mnie zrazu słuchać" --- natenczas mu rzekło;/
211 Chciał człowiek odpowiedzieć... lecz zdrowie uciekło.<end id="e1191402898526"/></strofa>
212 <naglowek_rozdzial>22. Konie i furman</naglowek_rozdzial>
213 <strofa><begin id="b1195563995313"/><motyw id="m1195563995313">Koń</motyw>Koniom, co szły przy dyszlu, powtarzał woźnica:/
214 ,,Nie dajcie się wyprzedzić tym, co są u lica<pr><slowo_obce>co są u lica</slowo_obce> --- tj. lejcowe, poprzedzające parę dyszlową w czterokonnym zaprzęgu.</pr>"./
215 Goniły się pod wieczór<pr><slowo_obce>pod wieczór</slowo_obce> --- tu: do wieczora.</pr>, zacząwszy od rana./
216 <begin id="b1191402963977"/><motyw id="m1191402963977">Przywódca, Władza</motyw>Wtem jeden z przechodzących rzecze do furmana:/
217 ,,Cóż ci stąd, że cię słucha głupich bydląt rzesza?"/
218 A furman: ,,Konie głupie, ale wóz pospiesza".<end id="e1195563995313"/><end id="e1191402963977"/></strofa>
219 <naglowek_rozdzial>23. Słowik i szczygieł</naglowek_rozdzial>
220 <strofa><begin id="b1191403042418"/><motyw id="m1191403042418">Sprawiedliwość</motyw><begin id="b1195564025877"/><motyw id="m1195564025877">Ptak</motyw>O prym, kto lepiej śpiewa, szedł szczygieł z słowikiem;/
221 Stanęli więc obydwa przed sędzią czyżykiem./
222 Wygrał szczygieł: zadziwił wszystkich dekret taki.<end id="e1195564025877"/>/
223 Zleciały się natychmiast do słowika ptaki:/
224 ,,Żałujem cię, żeś przegrał, czyżyk sędzia zbłądził"./
225 ,,A ja tego --- rzekł słowik --- który mnie osądził".<end id="e1191403042418"/></strofa>
226 <naglowek_rozdzial>24. Komar i mucha<pr>Wzorcem była bajka <tytul_dziela>Der Tod der Fliege und der Mücke</tytul_dziela> Ch. F. Gellerta (Bernacki, s. 502); ściślejsze pokrewieństwo istnieje z bajką B. Imberta <tytul_dziela>Le Papillon et la Mouche</tytul_dziela> (II 8) (Kleiner, 1956, s. 174). Tytuł: <tytul_dziela>Komar i mucha</tytul_dziela> Dm / <tytul_dziela>Motyl i mucha</tytul_dziela> BP, AF.</pr></naglowek_rozdzial>
227 <strofa><begin id="b1191403315121"/><motyw id="m1191403315121">Bezpieczeństwo, Umiarkowanie</motyw>,,Mamy latać, latajmyż nie górnie, nie nisko"./
228 Komar muchy tonącej mając widowisko,/
229 Że nie wyżej leciała, nad nią się użalił,/
230 Gdy to mówił, wpadł w świecę i w ogniu się spalił.<end id="e1191403315121"/></strofa>
232 <!--</tekst_glowny>-->
fnp / wolnelektury.git / blob