books/Bajki_nowe_Czesc_pierwsza.xml

   1 <?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
   2 <utwor>
   3   <rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/">
   4     <rdf:Description rdf:about="http://wiki.wolnepodreczniki.pl/Lektury:Krasicki/Bajki/Bajki_nowe/Cz%C4%99%C5%9B%C4%87_pierwsza">
   5       <dc:creator xml:lang="pl">Krasicki, Ignacy</dc:creator>
   6       <dc:title xml:lang="pl">Bajki nowe (1)</dc:title>
   7       <dc:relation.isPartOf xml:lang="pl">Bajki nowe</dc:relation.isPartOf>
   8       <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Goliński, Zbigniew</dc:contributor.editor>
   9       <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Sekuła, Aleksandra</dc:contributor.editor>
  10       <dc:contributor.technical_editor xml:lang="pl">Sutkowska, Olga</dc:contributor.technical_editor>
  11       <dc:contributor.technical_editor xml:lang="pl">Gałecki, Dariusz</dc:contributor.technical_editor>
  12       <dc:publisher xml:lang="pl">Fundacja Nowoczesna Polska</dc:publisher>
  13       <dc:subject.period xml:lang="pl">Oświecenie</dc:subject.period>
  14       <dc:subject.type xml:lang="pl">Epika</dc:subject.type>
  15       <dc:subject.genre xml:lang="pl">Bajka</dc:subject.genre>
  16       <dc:subject.genre xml:lang="pl">Przypowieść</dc:subject.genre>
  17       <dc:description xml:lang="pl">Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Partnerem projektu jest Prokom Software SA. Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.</dc:description>
  18       <dc:identifier.url xml:lang="pl">LINK DO STRONY W SERWISIE WOLNELEKTURY.PL</dc:identifier.url>
  19       <dc:source.URL xml:lang="pl">http://www.polona.pl/dlibra/doccontent2?id=3044&amp;from=&amp;from=generalsearch&amp;dirids=1&amp;lang=pl</dc:source.URL>
  20       <dc:source xml:lang="pl">Krasicki, Ignacy (1735-1801), Bajki, oprac. Zbigniew Goliński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków, 1975</dc:source>
  21       <dc:rights xml:lang="pl">Domena publiczna - Ignacy Krasicki zm. 1801</dc:rights>
  22       <dc:date.pd xml:lang="pl">1801</dc:date.pd>
  23       <dc:format xml:lang="pl">xml</dc:format>
  24       <dc:type xml:lang="pl">text</dc:type>
  25       <dc:type xml:lang="en">text</dc:type>
  26       <dc:date xml:lang="pl">2007-11-29</dc:date>
  27       <dc:audience xml:lang="pl">SP2</dc:audience>
  28       <dc:audience xml:lang="pl">G</dc:audience>
  29       <dc:audience xml:lang="pl">L</dc:audience>
  30       <dc:language xml:lang="pl">pol</dc:language>
  31     </rdf:Description>
  32   </rdf:RDF>
  33   <liryka_l>
  34     <extra>
  35       <!--<elementy_poczatkowe>-->
  36     </extra>
  37     <autor_utworu>Ignacy Krasicki</autor_utworu>
  38     <nazwa_utworu>Bajki nowe. Część pierwsza</nazwa_utworu>
  39     <extra>
  40       <!--</elementy_poczatkowe>-->
  41     </extra>
  42     <extra>
  43       <!--<tekst_glowny>-->
  44     </extra>
  45     <naglowek_rozdzial>1.Alegoria</naglowek_rozdzial>
  46     <strofa>Wszędzie się znajdzie rozum, byle tylko szukać,/
  47 A nawet i jegomość, kiedy zacznie fukać,/
  48 I jejmość, gdy rozprawia,/
  49 I nasz ksiądz, gdy przymawia,/
  50 Mają go podostatkiem<pr><slowo_obce>podostatkiem</slowo_obce> --- wystarczająco dużo, pod dostatkiem.</pr> i pięknie, i wiele./
  51 Jakoż się ,to wydało w Przewodnią Niedzielę./
  52 Gadał ksiądz o Adamie,/
  53 I o bramie,/
  54 I o wężu, i o Ewie,/
  55 I o jabłku, i o drzewie.../
  56 Po kazaniu do karczmy rzecz się wytoczyła./
  57 Pan wójt, co to ma rozum i nauki siła:/
  58 ,,A wiecie, co ksiądz prawił? --- rzekł całej gromadzie ---/
  59 Oto u nas są sady, a drzewa są w sadzie,/
  60 A na drzewach są jabłka w wielkiej obfitości:/
  61 Adam --- pan, Ewa --- jejmość, a wąż --- podstarości".</strofa>
  62     <naglowek_rozdzial>2. Wierzba i lipa</naglowek_rozdzial>
  63     <strofa><begin id="b1191571194884"/><motyw id="m1191571194884">Choroba, Drzewo, Rośliny</motyw>Mówiła wierzba lipie: ,,Źle się masz, sąsiadko,/
  64 A co się, zwłaszcza w lesie, trafia dosyć rzadko,/
  65 Choć wiosna, liść twój więdnie". Ta odpowiedziała:/
  66 ,,Alboś chrząszczów, gąsienic nigdy nie widziała?/
  67 <begin id="b1191571330958"/><motyw id="m1191571330958">Kondycja ludzka</motyw>I tobie się wydarzyć może pora taka./
  68 Każde drzewo, sąsiadko, ma swego robaka.<end id="e1191571330958"/>"<end id="e1191571194884"/></strofa>
  69     <naglowek_rozdzial>3. Słonecznik i fiałek</naglowek_rozdzial>
  70     <strofa><begin id="b1191571539701"/><motyw id="m1191571539701">Pozycja społeczna, Wolność</motyw>Jeden wielki, drugi mały:/
  71 Słonecznik wzrostem wspaniały,/
  72 Fijałek skromny postacią,/
  73 Jak to bywa między bracią,/
  74 Na koniec się powadzili./
  75 O co?... Raz w raz<pr><slowo_obce>Raz w raz</slowo_obce> --- raz po raz, tu: stale.</pr> z sobą byli:/
  76 A być razem, a być w zgodzie/
  77 Ciężko nawet w jednym rodzie./
  78 Szło o słońce, a hardy z swojego nazwiska,/
  79 Ten, co jaskrawym blaskiem się połyska/
  80 I za słońcem się obraca,/
  81 Gardził drugim, iż się zwraca<pr><slowo_obce>się zwraca </slowo_obce> --- tu: odwraca się, kryje przed słońcem.</pr>/
  82 I kryje pomiędzy trawą./
  83 Gdy więc nań powstawał żwawo,/
  84 Rzekł fijałek: ,,Miły bracie,/
  85 Żal mi cię, gdy patrzę na cię./
  86 Chociaż jaśnie oświecony,/
  87 A ja do blasku niezdolny,/
  88 Twój zwrot jednak przymuszony;/
  89 Ja w ukryciu, ale wolny".<end id="e1191571539701"/></strofa>
  90     <naglowek_rozdzial>4. Pasterz i morze</naglowek_rozdzial>
  91     <nota>
  92       <akap>z Fedra<pr>Wskazanej przez Krasickiego (w podtytule) bajki w zbiorze Fedrusa brak; bajka Ezopa (49) pod tym tytułem posiada ścisły odpowiednik u Desbillonsa: <tytul_dziela>Pastor et mare</tytul_dziela> (IV 3), opracowana była także przez Lafontaine'a (<tytul_dziela>Le Berger et la Mer</tytul_dziela>, IV 2).</pr></akap>
  93     </nota>
  94     <strofa>Ponad skały i rzeczki/
  95 Pędził pasterz owieczki./
  96 Gdy zeszło zorze/
  97 A ujźrzał morze,/
  98 Jak wspaniałe, dostojne,/
  99 Jak w zaciszu spokojne,/
 100 Jak się szklniły<pe><slowo_obce>szklniły</slowo_obce> --- szkliły, lśniły jak szkło.</pe> po wodzie/
 101 Blaski słońca przy wschodzie ---/
 102 Zakochał się w żywiole./
 103 Więc rzekł: ,,Płynąć ja wolę,/
 104 Niż się tułać po ziemi/
 105 Z owieczkami mojemi"./
 106 Przedał je więc i z stratą,/
 107 A za to/
 108 Nakupował daktylów, na okręt zgromadził./
 109 Płynął morzem, a gdy go wiatr przeciwny zdradził,/
 110 W złą chwilę/
 111 Stracił okręt i daktyle./
 112 Więc do owiec nieborak: a gdy je pasł znowu,/
 113 Zoczył morze. Wspomniawszy na korzyść z obłowu<pr><slowo_obce>z obłowu</slowo_obce> --- tu: z rzekomych korzyści.</pr>,/
 114 Rzekł kłaniając się nisko raz, drugi i trzeci:/
 115 ,,Mówię to i powtarzam z przysięgą waszeci,/
 116 Bądź jeszcze pozorniejsze<pr><slowo_obce>pozorniejsze</slowo_obce> --- tu: wyglądające zewnętrznie zachęcająco.</pr>,/
 117 Bądź jeszcze spokojniejsze,/
 118 Szklnij się, jak chcesz, w pogodzie,/
 119 I w zachodzie, i w wschodzie;/
 120 Wiem ja, co cię łagodzi,/
 121 Wiem ja, o co tu chodzi!/
 122 Chciałoby się daktylów?... Nie uda się sztuka!/
 123 Panie morze! Ostrożny, kto się raz oszuka".</strofa>
 124     <naglowek_rozdzial>5.Chmiel</naglowek_rozdzial>
 125     <strofa>Chmiel chciał się ziemią sunąć, bo mu to niemiło/
 126 Było,/
 127 Iż musiał szukać wsparcia i pomocy./
 128 Szedł więc o swojej mocy/
 129 I rozciągnął się dosyć ... Ale cóż się stało?/
 130 Liście żółkniało,/
 131 Kwiat był wąski,/
 132 Schły gałązki;/
 133 Już i drzeń<pr><slowo_obce>drzeń</slowo_obce> (stp.) --- rdzeń.</pr> od wilgoci zaczynał się psować<pe><slowo_obce>psować</slowo_obce> --- psuć.</pe>./
 134 Trzeba się było ratować:/
 135 Gdzież się piąć? Były żerdzie, ale je ominął;/
 136 Jął się chwastu --- i zginął.</strofa>
 137     <naglowek_rozdzial>6. Puchacze<pr>Charakterystykę puchaczy (i sów) jako zaślepionych rodziców zawierają bajki: Abstemiusa, P. Neveleta i Lafontaine'a (<tytul_dziela>L'Aigle et le Hibou</tytul_dziela>, V 18) (Górski, s. 246).</pr></naglowek_rozdzial>
 138     <strofa><begin id="b1191572401541"/><motyw id="m1191572401541">Dziecko, Matka, Próżność</motyw>Małżonka puchaczowa, męża swego godna,/
 139 A więc płodna,/
 140 Urodziła sześć sowiąt, puchaczków też nieco;/
 141 Zrazu słabe, dalej<pr><slowo_obce>dalej</slowo_obce> --- tu: po jakimś czasie.</pr> lecą./
 142 Raz, gdy na zwykłe igrzyska/
 143 Ponad puste stanowiska<pr><slowo_obce>stanowisko</slowo_obce> --- tu: miejsce przebywania dzikich zwierząt.</pr>/
 144 Nabujawszy się do sytu,/
 145 Wróciły do swego bytu<pr><slowo_obce>do swego bytu</slowo_obce> --- do miejsca swego bytowania, siedliska.</pr>,/
 146 To jest w dziurę przy kominie,/
 147 Pani matka, w córce, synie,/
 148 Wnukach, wnuczkach spoważniona<pr><slowo_obce>spoważniona</slowo_obce> --- uhonorowana.</pr>./
 149 Przyjmując do swego łona,/
 150 Jak to zawsze panie matki,/
 151 Rzekła: ,,Cóż tam, moje dziatki?/
 152 Cóż tam słychać?"/
 153 A więc wzdychać:/
 154 ,,Za naszych czasów wszystko coś szło sporzej<pr><slowo_obce>sporzej</slowo_obce> --- lepiej.</pr>,/
 155 Teraz raz w raz coraz gorzej"./
 156 W tej tak wielkiej troskliwości/
 157 Najmłodsze puchaczątko, faworyt jejmości,/
 158 Ozwało się: ,,Jakeśmy tylko wylecieli,/
 159 Wszystkie ptaki zaniemieli,/
 160 W kąty każdy jął się cisnąć,/
 161 Żaden nie śmiał ani pisnąć:/
 162 My tylko same bujały./
 163 Coś tam w krzaczkach ptaszek mały,/
 164 Co go to zowią słowikiem,/
 165 Odzywał się smutnym krzykiem;/
 166 Ale i ten nie śmiał mruczyć,/
 167 Skoro my zaczęły huczyć"./
 168 Po sercu, jak to mówią, matkę pogłaskało,/
 169 Że się tak pięknie udało;/
 170 Najbardziej, iż pieszczoszek, tak dzielnie wymowny./
 171 Myśląc jednak, iż trzeba dać obrok<pe><slowo_obce>obrok</slowo_obce> --- paszę, karmę, strawę.</pe> duchowny,/
 172 Rzekła: ,,Choć wasz głos piękny, chociaż lot tak spory,/
 173 Uczcie się, miłe dziatki, i z tego pokory./
 174 Dobrze to jest, iż cudzą ułomność przebaczem:/
 175 Nie każdemu dał Pan Bóg rodzić się puchaczem".<end id="e1191572401541"/></strofa>
 176     <naglowek_rozdzial>7. Ziemia i potok</naglowek_rozdzial>
 177     <strofa>Potok nagle wezbrany z szumem się zapieniał,/
 178 A gdy groble przerywał, drzewa wykorzeniał,/
 179 Zalewał pola,/
 180 Wzmogła się rola./
 181 Po hałasie,/
 182 W krótkim czasie,/
 183 Kiedy mu wody coraz ubywało,/
 184 Z rzeki stał się strużką małą;/
 185 I ów, co huczał,/
 186 Mruczał/
 187 I wymawiał niewdzięczność z siebie sprawnej roli<pr><slowo_obce>z siebie sprawnej</slowo_obce> --- użyźnionej przez siebie.</pr>,/
 188 Iż go nie żałowała w tak srogiej niedoli./
 189 ,,Prawda, żeś mnie zasilił, kiedym była spiekła ---/
 190 Rzekła ---/
 191 Lecz przypadkiem wspomogłeś rwąc brzegi twą wodą./
 192 Nie jest to dobrodziejstwem, co jest z cudzą szkodą".</strofa>
 193     <naglowek_rozdzial><begin id="b1191573009507"/><motyw id="m1191573009507">Młodość </motyw>8. Jaś</naglowek_rozdzial>
 194     <strofa><begin id="b1191572717966"/><motyw id="m1191572717966">Starość </motyw>Nieźle to i posłuchać, gdy mówią staruszki<end id="e1191572717966"/>./
 195 Szedł Jaś na gruszki,/
 196 A ojciec widząc, jak pełen zapału,/
 197 Rzekł: ,,Trząś gruszki, mój Jasiu, ale trząś, pomału!"/
 198 Jeszcze nie skończył, a już Jaś w sadzie./
 199 Posłuszny radzie,/
 200 Strząsnął drzewem pomału... i gruszka nie pada./
 201 Zła rada!/
 202 Więc strząsnął mocniej, nie padła znowu./
 203 Chciwy połowu:/
 204 ,,Nie trząść tu, widzę, trzeba --- rzekł --- lecz rwać należy"./
 205 Po drabinę więc bieży,/
 206 A gdy nie znalazł i w prawo, i w lewo,/
 207 Piął się na drzewo./
 208 I to wskórał, iż zleciał i potłukł się srodze./
 209 Jednak, choć w bólu i trwodze/
 210 Smutną miał postać,/
 211 Przemyśliwał Jaś przecież, jak to gruszek dostać./
 212 Więc sporym, który leżał koło drzewa, klocem/
 213 Rzucił, przełamał gałąź i padła z owocem./
 214 Porwie, gryźnie<pe><slowo_obce>gryźnie</slowo_obce> --- ugryzie.</pe>, aż gruszka twarda i ladaco./
 215 Gdy więc wrócił do ojca z nadaremną pracą,/
 216 Rzekł smutnemu po szkodzie Jasiowi staruszek:/
 217 <begin id="b1191572809194"/><motyw id="m1191572809194">Czas , Drzewo, Rośliny</motyw>,,Gdy nie padną trzęsione, nie trzeba rwać gruszek".<end id="e1191572809194"/><end id="e1191573009507"/></strofa>
 218     <naglowek_rozdzial>9. Chłop i Jowisz</naglowek_rozdzial>
 219     <strofa><begin id="b1191573272079"/><motyw id="m1191573272079">Bogactwo, Chłop, Choroba</motyw>Chłop stojący zazdrościł siedzącemu panu/
 220 Lepszego stanu:/
 221 I lżył niebiosy/
 222 Za takie losy/
 223 Myślą zuchwałą,/
 224 Iż jednym nadto dają, drugim nadto mało,/
 225 Rzekł wtem Jowisz: ,,On chory, a ty jesteś zdrowy,/
 226 Lecz masz wybór gotowy./
 227 Chcesz bogactw? Będziesz je miał, lecz pedogrę<pr><slowo_obce>pedogra</slowo_obce> (także <slowo_obce>podagra</slowo_obce>) --- choroba stawów nóg.</pr> razem"./
 228 Uszczęśliwion wyrazem<pr><slowo_obce>wyrazem</slowo_obce> --- tymi słowami, zapewnieniem.</pr>,/
 229 Przyjął chłop złoto, ale legł kulawy./
 230 Wesół był zrazu, lecz gdy ból żwawy/
 231 Coraz bardziej dokuczał,/
 232 Chłop narzekał i mruczał,/
 233 A winując się o to,/
 234 Rzekł:,,Jowiszu, wróć zdrowie, a weź sobie złoto!"/
 235 Z uskutecznieniem Jowisz się nie bawił,/
 236 Odjął bogactwa, pedogrę zostawił.<end id="e1191573272079"/></strofa>
 237     <naglowek_rozdzial>10. Lew, wół, lis<pr>Istnieją wyraźne analogie między tą bajką a   <tytul_dziela>Le Lion, l'Ours et le Renard</tytul_dziela> (IV 19) księcia L. J. Manciniego de Nivernais (Górski, s. 206).</pr></naglowek_rozdzial>
 238     <strofa><begin id="b1191573851316"/><motyw id="m1191573851316">Przemoc, Władza</motyw>Lew zjadł był woła./
 239 Strach dookoła/
 240 Powstał niezmierny,/
 241 Bo wół był wierny,/
 242 Źle łask nie użył,/
 243 Poczciwie służył./
 244 Jeszcze by to znośniejsza, gdyby był lew zrzędził,/
 245 Wypędził;/
 246 Ale stracić i skórę, i łaskę to wiele./
 247 Przyjaciele,/
 248 (Bo ich miał, choć minister, nieboszczyk) płakali:/
 249 Lis raz w raz chwali/
 250 Najjaśniejszego króla jegomości/
 251 Dzieła pełne dobroci, pełne łaskawości./
 252 Nieznośno to wszystkim było,/
 253 A na koniec i lwu się słuchać uprzykrzyło./
 254 Więc biorąc na się postać ponurą i hardą,/
 255 Rzekł z gniewem, z wzgardą:/
 256 ,,Lisie! Czym jesteś, z tym się nie wydawaj,/
 257 Jeżeliś głupi, nie chwal; mądry, nie przymawiaj".<end id="e1191573851316"/></strofa>
 258     <naglowek_rozdzial>11. Fiałki</naglowek_rozdzial>
 259     <strofa><begin id="b1194605069644"/><motyw id="m1194605069644">Głupota</motyw>Źle, gdzie umysł jest miałki<end id="e1194605069644"/><pr><slowo_obce>miałki</slowo_obce> --- tu: płytki, ograniczony, powierzchowny.</pr>./
 260 Skarżyły się fijałki/
 261 Na swe losy niezręczne<pr><slowo_obce>niezręczne</slowo_obce> --- tu: niekorzystne.</pr>,/
 262 Iż choć wonne i wdzięczne,/
 263 Względem kwiatów, co bliskie,/
 264 Zbyt ukryte i niskie./
 265 Gdy się wrzask nie ucisza,/
 266 Doszły skargi Jowisza,/
 267 A ten wyrok dał taki:/
 268 ,,Zbyt natrętne żebraki!/
 269 Narzekacie, a przecie,/
 270 Co wam zdatno, nie wiecie!/
 271 To, na które skarżycie,/
 272 Ocala was ukrycie".</strofa>
 273     <naglowek_rozdzial><begin id="b1191574076811"/><motyw id="m1191574076811">Filozof, Mędrzec</motyw>12. Filozof<pr>Filozof oznacza tu w ogóle uczonego. Natomiast opisana w bajce pracownia należała, jak sądzić można z wyposażenia, do alchemika, astronoma lub przyrodnika.</pr></naglowek_rozdzial>
 274     <strofa>Po stryju filozofie wziął jeden spuściznę,/
 275 Nie gotowiznę,/
 276 Tam, gdzie duch buja nad ciało,/
 277 Takich sprzętów bywa mało,/
 278 Ale były na szafach, w szafach słojków szyki,/
 279 Alembiki<pr><slowo_obce>Alembiki</slowo_obce> --- naczynia do destylacji płynów.</pr>,/
 280 Papierów stósy<pr><slowo_obce>stósy</slowo_obce> --- pochylonego ,,ó" użyto dla rymu.</pr>,/
 281 Globusy/
 282 I na stoliku/
 283 Szkiełek bez liku,/
 284 A w końcu ławy/
 285 Worek dziurawy./
 286 Wziął jedno szkiełko, patrzy, aż wór okazały./
 287 Wziął drugie, a woreczek nikczemny<pr><slowo_obce>nikczemny</slowo_obce> --- tu: nędzny, mizerny.</pr> i mały./
 288 Westchnął zatem nieborak i rzekł: ,,Wiem, dlaczego/
 289 Były pustki w dziurawym worku stryja mego:/
 290 Gdyby był okiem, nie szkłem, na rzeczy poglądał,/
 291 I on by użył, i ja znalazłbym, com żądał".<end id="e1191574076811"/></strofa>
 292     <naglowek_rozdzial>13. Małpy</naglowek_rozdzial>
 293     <strofa>Małpa, wielki samochwał, co człeka udaje,/
 294 Zwiedziła cudze kraje,/
 295 Bo była z lasa<pe><slowo_obce>z lasa</slowo_obce> --- dziś popr. z lasu.</pe> wyszła i wlazła pod strzechę./
 296 Wielką pociechę/
 297 Przyniosła za powrotem i siostrom, i braci./
 298 Koligaci,/
 299 Krewni i przyjaciele, tak świezi jak przeszli,/
 300 Wszyscy się zeszli./
 301 A ta każdemu, co słucha,/
 302 To w głos, to do ucha/
 303 Opowiada,/
 304 Jedno łże, drugie zgada<pr><slowo_obce>zgada</slowo_obce> --- zgaduje, zmyśla.</pr>,/
 305 Zgoła aż słuchać miło,/
 306 Jak to pięknie pod strzechą i zabawnie było./
 307 Przyszło spać, nie masz strzechy, a jak spać bez dachu?/
 308 Małpy w strachu./
 309 Więc w pośpiechy/
 310 Szukać strzechy ---/
 311 I znalazły,/
 312 Pod dach wlazły./
 313 Słysząc szelest gospodarz szedł z świecą na górę,/
 314 Małpy w nogi... Zatkał dziurę,/
 315 Ledwo jedna,/
 316 Zbita biedna,/
 317 Skąd przyszła, chyżo do lasa uciekła;/
 318 A gdy pytano, gdzie są drugie, rzekła:/
 319 ,,Pięknieć to, prawda, lecz straszy i więzi./
 320 Kiedyśmy małpy, śpijmy na gałęzi".</strofa>
 321     <naglowek_rozdzial>14. Wilczki</naglowek_rozdzial>
 322     <strofa><begin id="b1191574621444"/><motyw id="m1191574621444">Bezpieczeństwo, Próżność, Wróg</motyw>Pstry jeden, czarny drugi, a bury najmniejszy,/
 323 Trzy wilczki wadziły się, który z nich piękniejszy./
 324 Mówił pierwszy: „Ja rzadki!"/
 325 Mówił drugi: ,,Ja gładki!"/
 326 Mówił trzeci: ,,Ja taki jak i pani matka!"/
 327 Trwała zwadka<pe><slowo_obce>zwadka</slowo_obce> --- kłótnia.</pe>./
 328 Wtem wilczyca nadbiegła;/
 329 Gdy w niezgodzie postrzegła:/
 330 ,,Cóż to --- rzecze --- same w lesie/
 331 Wadzicie się!"/
 332 Więc one w powieść<pr><slowo_obce>w powieść</slowo_obce> --- do opowieści.</pr>, jak się rzecz działa./
 333 Gdy wysłuchała:/
 334 ,,Idzie tu wam o skórę --- rzekła --- miłe dzieci,/
 335 Która zdobi, która szpeci./
 336 Nasłuchałam się tego już to razy kilka,/
 337 Nie przystoi to na wilka/
 338 Wcale./
 339 Ale/
 340 Jak będziecie tak w kupie/
 341 Dysputować się<pr><slowo_obce>Dysputować się</slowo_obce> --- prowadzić dysputę, kłócić się.</pr>, głupie,/
 342 Wiecie, kto nie zbłądzi?/
 343 Oto strzelec was pozwie, a kusznierz was osądzi".<end id="e1191574621444"/></strofa>
 344     <naglowek_rozdzial>15. Dzieci i żaby<pr>Autokomentarz do tej bajki i jej przekład prozą zawarł Krasicki w jednym z felietonów monitorowych: ,,Są ludzie płochego umysłu --- pisał --- którzy dla szczebietliwości i nieuwagi gotowi słowem nieostrożnym wziąść sławę bliźniemu, pismem uwłoczyć honorowi i reputacji, nie dlatego aby o szkodę przywiedli, ale jedynie aby konwersacji dać żywość, w pismach zaostrzyć ciekawość czytelnika albo, jak ów satyryk Boileau, który dla kadencji wiersza ludzi kilku na sławie zgubił. Tacy niech wiedzą, iż wstrzemięźliwość nie tylko w uczynkach, ale w mówieniu i pisaniu nader chwalebna, iż lepiej być mniej dobrym mówcą lub wierszopisem, niżeli doskonałym oszczercą i paszkwilantem. Jeżeli, na koniec, bawi ich satyra, niech przeczytają, a z uwagą, tę prostą bajeczkę: ,,Chłopcy, stojąc nad bagnem, upatrywali żab, a skoro się która pokazała, rzucali na nią kamykami; gdy tego długo było, jedna z odważniejszych, wydobywszy łeb z kałuży, rzekła: Chłopcy! jeżeli to was bawi, wiedzcie, iż tu idzie o nasze życie" ("Monitor" 1772, nr 5). Jest to przeróbka umieszczonego w ,,Spektatorze" (1, 17) apologu Rogera I'Estrange, najprzód prozą, a następnie wierszem, co wskazali: L. Siemienski, <tytul_dziela>Pamflet i paszkwil</tytul_dziela> [w:] <tytul_dziela>Dzieła</tytul_dziela>, Warszawa 1881, t. 2, s. 263) oraz I. Chrzanowski, <tytul_dziela>Z dziejów satyry polskiej XVIII wieku</tytul_dziela>, Warszawa 1909, s. 181). Ten sam wątek fabularny występuje u A. Houdara de la Motte'a (<tytul_dziela>Les Grenouilles et les Enfantes</tytul_dziela>, III 5), księcia L. J. Manciniego de Nivernais i Desbillonsa (Górski, s.214).</pr></naglowek_rozdzial>
 345     <strofa><begin id="b1191575054469"/><motyw id="m1191575054469">Przemoc</motyw>Koło jeziora/
 346 Z wieczora/
 347 Chłopcy wkoło biegały/
 348 I na żaby czuwały:/
 349 Skoro która wypływała,/
 350 Kamieniem w łeb dostawała./
 351 Jedna z nich, śmielszej natury,/
 352 Wystawiwszy łeb do góry,/
 353 Rzekła: ,,Chłopcy, przestańcie, bo się źle bawicie!/
 354 Dla was to jest igraszką, nam idzie o życie".<end id="e1191575054469"/></strofa>
 355     <naglowek_rozdzial>16. Skowronek<pr>Bajka przesłana J. Ursynowi Niemcewiczowi w liście z 7 lutego 1790 r. M. in. J. I. Kraszewski sugerował, że Niemcewicz jest bohaterem tytułowym utworu.</pr></naglowek_rozdzial>
 356     <strofa>W czasy gorące/
 357 Na łące/
 358 Pasły się społem/
 359 Osieł z wołem:/
 360 Tamten chwastem ten trawą;/
 361 A pomiędzy murawą,/
 362 Tam gdzie kwiaty i ziółka ---/
 363 Pszczółka./
 364 Chwytający motylki, zbierający robaczki/
 365 Bujał skowronek nad krzaczki./
 366 Na jednej łące wszystko się działo./
 367 Pszczółka brzęcząc w ul niosła zdobycz okazałą,/
 368 Chwast z trawą to użyczał;/
 369 Osieł beczał, wół ryczał./
 370 Skowronek, wzbijając się, czule i radośnie/
 371 Dawał wdzięk<pr><slowo_obce>Dawał wdzięk</slowo_obce> --- dodawał uroku.</pr> wiośnie<pr>Po w. 16 w innej zachowanej wersji (Rubrycela w Bibliotece Ossolineum sygn. 1127/I) następuje dwuwiersz: Tak rozum z cicha, a głupstwo z hukiem / Wychodzą drukiem.</pr>. W redakcji przekazanej do druku autor zrezygnował z puenty.</strofa>
 372     <naglowek_rozdzial>17. Konie</naglowek_rozdzial>
 373     <strofa><begin id="b1191575527313"/><motyw id="m1191575527313">Koń, Nauka, Szkoła, Wolność</motyw>Koń maneżowy<pr><slowo_obce>Koń maneżowy</slowo_obce> (od <slowo_obce>maneż</slowo_obce> --- pomieszczenie do nauki konnej jazdy, ujeżdżalnia koni) --- wierzchowiec ujeżdżony na maneżu.</pr> zszedł się z stadniczym<pr><slowo_obce>stadniczy</slowo_obce> --- żyjący w stadzie, dziki.</pr>,/
 374 Rzekł: ,,Tyś jest niczym./
 375 Jeżeli mnie będziesz prosić,/
 376 Nauczę cię człeka nosić:/
 377 Jak suwać rowy<pr><slowo_obce>suwać rowy</slowo_obce> --- skakać przez rowy.</pr>,/
 378 Jak biec na łowy,/
 379 Jak stąpać w ciągu,/
 380 Jak być w zaprzągu"./
 381 ,,A ja, nieuk --- rzekł stadny --- o to cię nie proszę;/
 382 Może źle, że nie umiem --- lepiej, że nie noszę".<end id="e1191575527313"/></strofa>
 383     <naglowek_rozdzial>18. Wróbel</naglowek_rozdzial>
 384     <strofa><begin id="b1191575604000"/><motyw id="m1191575604000">Próżność, Ptak</motyw>Wróbel pstry, iż był cudem pomiędzy szaremi,/
 385 Ledwo się tykał ziemi,/
 386 Tak był zhardział; rozumiał bowiem, iż nad niego/
 387 Piękniejszego/
 388 Natura wydać nie zdoła/
 389 Nie tylko wróbla, ale i sokoła./
 390 Gdy więc wszystkimi gardził, rzekł mu jeden z szpaków:/
 391 ,,Kto jest pierwszym wśród wróblów, nie jest pierwszym z ptaków".<end id="e1191575604000"/></strofa>
 392     <naglowek_rozdzial>19. Dialog<pr>Bajka, przesłana w liście z 24 czerwca 1790 r. do F. K. Dmochowskiego (?), miała autokomentarz Krasickiego, stosujący ją m. in. do podjętych bez powodzenia przez szlachtę galicyjską w tymże roku pertraktacji z dworem austriackim w sprawach politycznych: ,,Przyłączam bajeczkę --- pisał Krasicki --- którą po spełzłej sławnej komisji lwowskiej Wielmożnemu memu bratu, jednemu z komisarzów posyłam; moralność w wielu okolicznościach przydać się może"(<tytul_dziela>Korespondencja...</tytul_dziela>, t. 2, s. 464). Tekst wg autografu w Cz. Tytuł: <tytul_dziela>Dialog</tytul_dziela> / w Cz. tytuł obcą ręką: <tytul_dziela>Zbytek przygotowania szkodliwy</tytul_dziela>; <slowo_obce>dialog</slowo_obce> --- prosta forma sceniczna uprawiana w teatrach konwiktów zakonnych; po r. 1750 na ziemiach polskich już prawie nie spotykana.</pr></naglowek_rozdzial>
 393     <strofa><begin id="b1191575862645"/><motyw id="m1191575862645">Ksiądz, Praca, Umiarkowanie</motyw>Ksiądz majster<pr><slowo_obce>majster</slowo_obce> --- tu: magister, mistrz w konwikcie zakonnym.</pr> jezuita chcąc ojców zabawić/
 394 Starał się bardzo piękny dyjalog wyprawić;/
 395 A że właśnie do rzeczy było z karnawałem,/
 396 Przedsięwziął diabła bitwę dać z świętym Michałem./
 397 Za czym dla archanioła zgotowano skrzydła;/
 398 Żeby zaś diabła postać stała się obrzydła/
 399 I tym większym zwycięzca mógł wsławić się plonem,/
 400 Diabła z sześciołokciowym klejono ogonem./
 401 Gdy przyszło rzecz wyprawiać, Michał, skrzydły skory,/
 402 Wyleciał chyżym lotem z majstrowej komory./
 403 A diabeł, skrępowany potrójnym łańcuchem,/
 404 Z nadto długim ogonem, z nadto grubym brzuchem,/
 405 Uwiązł we drzwiach nieborak... i pęknął na progu./
 406 Gdzie nadto przygotowań, tam nic z dyjalogu.<end id="e1191575862645"/></strofa>
 407     <extra>
 408       <!--</tekst_glowny>-->
 409     </extra>
 410   </liryka_l>
 411 </utwor>