books/mickiewicz_switezianka.xml

   1 <?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
   2 <utwor>
   3   <liryka_l>
   4
   5 <rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/">
   6 <rdf:Description rdf:about="http://wiki.wolnepodreczniki.pl/Lektury:Mickiewicz/Ballady/Świtezianka">
   7 <dc:creator xml:lang="pl">Mickiewicz, Adam</dc:creator>
   8 <dc:title xml:lang="pl">Świtezianka</dc:title>
   9 <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Sekuła, Aleksandra</dc:contributor.editor>
  10 <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Kallenbach, Józef</dc:contributor.editor>
  11 <dc:contributor.technical_editor xml:lang="pl">Sutkowska, Olga</dc:contributor.technical_editor>
  12 <dc:publisher xml:lang="pl">Fundacja Nowoczesna Polska</dc:publisher>
  13 <dc:subject.period xml:lang="pl">Romantyzm</dc:subject.period>
  14 <dc:subject.type xml:lang="pl">Liryka</dc:subject.type>
  15 <dc:subject.genre xml:lang="pl">Ballada</dc:subject.genre>
  16 <dc:description xml:lang="pl">Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Partnerem projektu jest Prokom Software SA. Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.</dc:description>
  17 <dc:identifier.url xml:lang="pl">http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/switezianka</dc:identifier.url>
  18 <dc:source.URL xml:lang="pl">http://www.polona.pl/Content/2222</dc:source.URL>
  19 <dc:source xml:lang="pl">Mickiewicz, Adam (1798-1855), Poezje, tom 1 (Wiersze młodzieńcze - Ballady i romanse - Wiersze do r. 1824), Krakowska Spółdzielnia Wydawnicza, wyd. 2 zwiększone, Kraków, 1922</dc:source>
  20 <dc:rights xml:lang="pl">Domena publiczna - Adam Mickiewicz zm. 1855</dc:rights>
  21 <dc:date.pd xml:lang="pl">1855</dc:date.pd>
  22 <dc:format xml:lang="pl">xml</dc:format>
  23 <dc:type xml:lang="pl">text</dc:type>
  24 <dc:type xml:lang="en">text</dc:type>
  25 <dc:date xml:lang="pl">2007-09-06</dc:date>
  26 <dc:audience xml:lang="pl">SP2</dc:audience>
  27 <dc:audience xml:lang="pl">G</dc:audience>
  28 <dc:audience xml:lang="pl">L</dc:audience>
  29 <dc:language xml:lang="pl">pol</dc:language>
  30 </rdf:Description>
  31 </rdf:RDF>
  32
  33 <autor_utworu>Adam Mickiewicz</autor_utworu>
  34
  35 <nazwa_utworu>Świtezianka<pa>Jest wieść, że na brzegach Świtezi pokazują się Ondiny, czyli Nimfy wodne, które gmin nazywa Świteziankami [przyp. poety].</pa><pr>Balladę tę przetłumaczył piętnastoletni Zygmunt Krasiński na łacinę, w której pełno było zwrotów z Owidiusza i Wergilego.</pr></nazwa_utworu>
  36
  37
  38
  39 <strofa><begin id="b1189070607502"/><motyw id="m1189070607502">Miłość</motyw><wers_akap>Jakiż to chłopiec piękny i młody?</wers_akap>/
  40 Jaka to obok dziewica?/
  41 Brzegami sinej Świtezi<pr>Mickiewicz używa obu form: <slowo_obce>Świteziu</slowo_obce> i <slowo_obce>Świtezi</slowo_obce>; obie były wówczas w użyciu.</pr> wody/
  42 Idą przy świetle księżyca.</strofa>
  43
  44 <strofa><wers_akap>Ona mu z kosza daje maliny,</wers_akap>/
  45 A on jej kwiatki do wianka;/
  46 Pewnie kochankiem jest tej dziewczyny,/
  47 Pewnie to jego kochanka.</strofa>
  48
  49 <strofa><wers_akap>Każdą noc prawie, o jednej porze,</wers_akap>/
  50 Pod tym się widzą modrzewiem./
  51 Młody jest strzelcem w tutejszym borze;/
  52 Kto jest dziewczyna? ja nie wiem.</strofa>
  53
  54 <strofa><wers_akap>Skąd przyszła? darmo śledzić kto pragnie,</wers_akap>/
  55 Gdzie uszła? nikt jej nie zbada./
  56 Jak mokry jaskier wschodzi na bagnie,/
  57 Jak ognik nocny przepada.</strofa>
  58
  59 <strofa><wers_akap>--- ,,Powiedz mi piękna, luba dziewczyno,</wers_akap>/
  60 Na co nam te tajemnice ---/
  61 Jaką przybiegłaś do mnie drożyną?/
  62 Gdzie dom twój, gdzie są rodzice?</strofa>
  63
  64 <strofa><wers_akap>Minęło lato, zżółkniały liścia<pr><slowo_obce>liścia</slowo_obce> --- lm od zbiorowej formy: liście.</pr></wers_akap>/
  65 I dżdżysta nadchodzi pora:/
  66 Zawsze mam czekać twojego przyścia/
  67 Na dzikich brzegach jeziora?</strofa>
  68
  69 <strofa><wers_akap>Zawszeż po kniejach jak sarna płocha,</wers_akap>/
  70 Jak upiór błądzisz w noc ciemną?/
  71 Zostań się lepiej z tym, kto cię kocha,/
  72 Zostań się, o luba, ze mną!</strofa>
  73
  74 <strofa><wers_akap>Chateczka moja stąd niedaleka</wers_akap>/
  75 Pośrodku gęstej leszczyny;/
  76 Jest tam dostatkiem owoców, mleka,/
  77 Jest tam dostatkiem źwierzyny".<end id="e1189070607502"/></strofa>
  78
  79 <strofa><begin id="b1189070692697"/><motyw id="m1189070692697">Kochanek</motyw><wers_akap>--- ,,Stój, stój, odpowie, hardy młokosie,</wers_akap>/
  80 Pomnę, co ojciec rzekł stary;/
  81 Słowicze wdzięki w mężczyzny głosie,/
  82 A w sercu lisie zamiary.</strofa>
  83
  84 <strofa><wers_akap>Więcej się waszej obłudy boję,</wers_akap>/
  85 Niż w zmienne ufam zapały;/
  86 Możebym prośby przyjęła twoje:/
  87 Ale czy będziesz mnie stały?" ---</strofa>
  88
  89 <strofa><wers_akap>Chłopiec przyklęknął, chwycił w dłoń piasku<pr><slowo_obce>przyklęknął, chwycił w dłoń piasku</slowo_obce> --- zwyczaj ludowy kazał przysięgać w ten właśnie sposób.</pr>,</wers_akap>/
  90 Piekielne wzywał potęgi,/
  91 Klął się przy świętym księżyca blasku.../
  92 Lecz czy dochowa przysięgi?</strofa>
  93
  94 <strofa><wers_akap>,,Dochowaj, strzelcze, to moja rada:</wers_akap>/
  95 Bo kto przysięgę naruszy,/
  96 Ach, biada jemu, za życia biada!/
  97 I biada jego złej duszy!" ---<end id="e1189070692697"/></strofa>
  98
  99 <strofa><wers_akap>To mówiąc, dziewka więcej nie czeka,</wers_akap>/
 100 Wieniec włożyła na skronie,/
 101 I pożegnawszy strzelca z daleka,/
 102 Na zwykłe uchodzi błonie.</strofa>
 103
 104 <strofa><wers_akap>Próżno się za nią strzelec pomyka,</wers_akap>/
 105 Rączym wybiegom nie sprostał;/
 106 Znikła jak lekki powiew wietrzyka,/
 107 A on sam jeden pozostał.</strofa>
 108
 109 <strofa><wers_akap>Sam został, dziką powraca drogą,</wers_akap>/
 110 Ziemia uchyla się grząska./
 111 Cisza wokoło, tylko pod nogą/
 112 Zwiędła szeleszcze gałązka<pr>Wersy 61--65 przypominają balladę Goethego <tytul_dziela>Der Fischer</tytul_dziela>.</pr>.</strofa>
 113
 114 <strofa><begin id="b1189070806920"/><motyw id="m1189070806920">Czary, Woda </motyw><wers_akap>Idzie nad wodą, błędny krok niesie,</wers_akap>/
 115 Błędnemi strzela oczyma:/
 116 Wtem wiatr zaszumiał po gęstym lesie,/
 117 Woda się burzy i wzdyma.</strofa>
 118
 119 <strofa><wers_akap>Burzy się, wzdyma, pękają tonie,</wers_akap>/
 120 O niesłychane zjawiska!/
 121 Ponad srebrzyste Świtezi błonie/
 122 Dziewicza piękność wytryska.</strofa>
 123
 124 <strofa><wers_akap>Jej twarz, jak róży bladej zawoje,</wers_akap>/
 125 Skropione jutrzenki łezką:/
 126 Jako mgła lekka, tak lekkie stroje/
 127 Obwiały postać niebieską.</strofa>
 128
 129 <strofa><begin id="b1189070967564"/><motyw id="m1189070967564">Pokusa</motyw><wers_akap>--- ,,Chłopcze mój piękny, chłopcze mój młody,</wers_akap>/
 130 Zanuci czule dziewica ---/
 131 Po co wokoło Świteziu wody/
 132 Błądzisz przy świetle księżyca?</strofa>
 133
 134 <strofa><wers_akap>Po co żałujesz dzikiej wietrznicy,</wers_akap>/
 135 Która cię zwabia w te knieje,/
 136 Zawraca głowę, rzuca w tęsknicy,/
 137 I może jeszcze się śmieje?</strofa>
 138
 139 <strofa><wers_akap>Daj się namówić czułym wyrazem:</wers_akap>/
 140 Porzuć wzdychania i żale,/
 141 Do mnie tu, do mnie, tu będziem razem/
 142 Po wodnym pląsać krysztale.</strofa>
 143
 144 <strofa><wers_akap>Czy zechcesz, niby jaskółka chybka,</wers_akap>/
 145 Oblicze tylko wód muskać,/
 146 Czy zdrów jak rybka, wesół jak rybka,/
 147 Cały dzień ze mną się pluskać,</strofa>
 148
 149 <strofa><wers_akap>A na noc w łożu srebrnej topieli,</wers_akap>/
 150 Pod namiotami źwierciadeł,/
 151 Na miękkiej wodnych lilijek bieli,/
 152 Śród boskich usnąć widziadeł". ---</strofa>
 153
 154 <strofa><wers_akap>Wtem z zasłon błysną piersi łabędzie...</wers_akap>/
 155 Strzelec w ziemię patrzy skromnie,/
 156 Dziewica w lekkim zbliża się pędzie,/
 157 I --- ,,do mnie, woła, pójdź do mnie!"</strofa>
 158
 159 <strofa><wers_akap>I na wiatr lotne rzuciwszy stopy,</wers_akap>/
 160 Jak tęcza śmiga w krąg wielki,/
 161 To znowu siekąc wodne zatopy,/
 162 Srebrnemi pryska kropelki.</strofa>
 163
 164 <strofa><wers_akap>Podbiega strzelec... i staje w biegu...</wers_akap>/
 165 I chciałby skoczyć i nie chce;/
 166 Wtem modra fala, prysnąwszy z brzegu,/
 167 Z lekka mu w stopy załechce.</strofa>
 168
 169 <strofa><wers_akap>I tak go łechce i tak go znęca,</wers_akap>/
 170 Tak się w nim serce rozpływa,/
 171 Jak gdy tajemnie rękę młodzieńca/
 172 Ściśnie kochanka wstydliwa.</strofa>
 173
 174 <strofa><wers_akap>Zapomniał strzelec o swej dziewczynie,</wers_akap>/
 175 Przysięgą pogardził świętą,/
 176 Na zgubę oślep bieży w głębinie,/
 177 Nową zwabiony ponętą.<end id="e1189070967564"/></strofa>
 178
 179 <strofa><wers_akap>Bieży i patrzy, patrzy i bieży,</wers_akap>/
 180 Niesie go wodne przestworze,/
 181 Już z dala suchych odbiegł wybrzeży,/
 182 Na średnim igra jeziorze.</strofa>
 183
 184 <strofa><wers_akap>I już dłoń śnieżną w swej ciśnie dłoni,</wers_akap>/
 185 W pięknych licach topi oczy,/
 186 Ustami usta różane goni,/
 187 I skoczne okręgi toczy:</strofa>
 188
 189 <strofa><wers_akap>Wtem wietrzyk świsnął, obłoczek pryska,</wers_akap>/
 190 Co ją w łudzącym krył blasku.../
 191 Poznaje strzelec dziewczynę z bliska.../
 192 Ach, to dziewczyna spod lasku!</strofa>
 193
 194 <strofa><begin id="b1189070865677"/><motyw id="m1189070865677">Kara</motyw><wers_akap>--- ,,A gdzie przysięga? gdzie moja rada?</wers_akap>/
 195 Wszak kto przysięgę naruszy,/
 196 Ach, biada jemu, za życia biada!/
 197 I biada jego złej duszy!</strofa>
 198
 199 <strofa><wers_akap>Nie tobie igrać przez srebrne tonie,</wers_akap>/
 200 Lub nurkiem pluskać w głąb jasną,/
 201 Surowa ziemia ciało pochłonie,/
 202 Oczy twe żwirem zagasną.</strofa>
 203
 204 <strofa><wers_akap>A dusza przy tem świadomem<pr>Drzewo było ,,świadomym" przysięgi strzelca.</pr> drzewie</wers_akap>/
 205 Niech lat doczeka tysiąca,/
 206 Wiecznie piekielne cierpiąc zarzewie/
 207 Nie ma czem zgasić gorąca". ---</strofa>
 208
 209 <strofa><wers_akap>Słyszy to strzelec, błędny krok niesie,</wers_akap>/
 210 Błędnemi rzuca oczyma;/
 211 A wicher szumi po gęstym lesie,/
 212 Woda się burzy i wzdyma.</strofa>
 213
 214 <strofa><wers_akap>Burzy się, wzdyma i wre aż do dna,</wers_akap>/
 215 Kręconym nurtem pochwyca./
 216 Roztwiera paszczę otchłań podwodna,/
 217 Ginie z młodzieńcem dziewica.<end id="e1189070865677"/></strofa>
 218
 219 <strofa><wers_akap>Woda się dotąd burzy i pieni;</wers_akap>/
 220 Dotąd przy świetle księżyca/
 221 Snuje się para znikomych cieni:/
 222 Jest to z młodzieńcem dziewica.</strofa>
 223
 224 <strofa><wers_akap>Ona po srebrnym pląsa jeziorze,</wers_akap>/
 225 On pod tym jęczy modrzewiem./
 226 Któż jest młodzieniec? Strzelcem był w borze./
 227 <wers_akap>A kto dziewczyna? Ja nie wiem.</wers_akap><end id="e1189070806920"/></strofa>
 228
 229 </liryka_l>
 230 </utwor>