books/Satyry_Cz2_Pochwaly_milczenia.xml

   1 <?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
   2 <utwor>
   3   <rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/">
   4     <rdf:Description rdf:about="http://wiki.wolnepodreczniki.pl/Lektury:Krasicki/Satyry/Cz%C4%99%C5%9B%C4%87_druga/Pochwa%C5%82y_milczenia">
   5       <dc:creator xml:lang="pl">Krasicki, Ignacy</dc:creator>
   6       <dc:title xml:lang="pl">Satyry - Część 2 - (1) Pochwały milczenia</dc:title>
   7       <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Sekuła, Aleksandra</dc:contributor.editor>
   8       <dc:contributor.technical_editor xml:lang="pl">Sobczyński, Mariusz</dc:contributor.technical_editor>
   9       <dc:publisher xml:lang="pl">Fundacja Nowoczesna Polska</dc:publisher>
  10       <dc:subject.period xml:lang="pl">Oświecenie</dc:subject.period>
  11       <dc:subject.type xml:lang="pl">Epika</dc:subject.type>
  12       <dc:subject.genre xml:lang="pl">Satyra</dc:subject.genre>
  13       <dc:description xml:lang="pl">Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Partnerem projektu jest Prokom Software SA. Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.</dc:description>
  14       <dc:identifier.url xml:lang="pl">LINK DO STRONY W SERWISIE WOLNELEKTURY.PL</dc:identifier.url>
  15       <dc:source.URL xml:lang="pl">http://www.polona.pl/dlibra/doccontent2?id=3761&amp;from=&amp;from=generalsearch&amp;dirids=1&amp;lang=pl</dc:source.URL>
  16       <dc:source xml:lang="pl">Krasicki, Ignacy (1735-1801), Satyry i listy, oprac. Zbigniew Goliński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, wyd. 1, Wrocław 1958</dc:source>
  17       <dc:rights xml:lang="pl">Domena publiczna - Ignacy Krasicki zm. 1801</dc:rights>
  18       <dc:date.pd xml:lang="pl">1801</dc:date.pd>
  19       <dc:format xml:lang="pl">xml</dc:format>
  20       <dc:type xml:lang="pl">text</dc:type>
  21       <dc:type xml:lang="en">text</dc:type>
  22       <dc:date xml:lang="pl">2008-02-12</dc:date>
  23       <dc:audience xml:lang="pl">L</dc:audience>
  24       <dc:language xml:lang="pl">pol</dc:language>
  25     </rdf:Description>
  26   </rdf:RDF>
  27   <liryka_l>
  28     <extra>
  29       <!--<elementy_poczatkowe>-->
  30     </extra>
  31     <autor_utworu>Ignacy Krasicki</autor_utworu>
  32     <nazwa_utworu>Pochwały milczenia</nazwa_utworu>
  33     <extra>
  34       <!--</elementy_poczatkowe>-->
  35     </extra>
  36     <extra>
  37       <!--<tekst_glowny>-->
  38     </extra>
  39     <strofa><begin id="b1201602352726"/><motyw id="m1201602352726">Słowo</motyw><wers_akap>Co nie jest do istności<pr><slowo_obce>Co nie jest do istności</slowo_obce> --- to, czego nie możemy zaliczyć do rzeczy istniejących; to, czego się nie da wymierzyć ani zliczyć.</pr>, co brak w liczby rzędzie,</wers_akap>/
  40         Tym mniemamy milczenie --- i jesteśmy w błędzie./
  41         Pozór go<pe><slowo_obce>go</slowo_obce> --- je: milczenie.</pe> tak osądził, ale pozór zdradny./
  42         Jest w nim przymiot istotny, jest przymiot dokładny;/
  43         Zgoła jest rzeczą dobrą, zdatną, pożyteczną./
  44         <wers_akap>Pisarze i gadacze, znam waszą myśl sprzeczną,</wers_akap>/
  45         Przecież na was powstanę. Ty, co ci się marzy,/
  46         Ty, co bredzisz, co zmyślasz, czasem ci się zdarzy,/
  47         Że utrudzony krzykiem, którym drugich nudzisz,/
  48         Umilkniesz, a że płochą powieścią nie trudzisz,/
  49         Żeś dał uszom spoczynek, wielbią cię słuchacze,/
  50         Oddawaj hołd milczeniu.<end id="e1201602352726"/> <begin id="b1201602613242"/><motyw id="m1201602613242">Kłamstwo</motyw>Wy, sławni matacze,/
  51         Wy, szalbierze z rzemiosła, wy, zdrajcy z urzędu,/
  52         Profesy dzieł nieprawych, wy, niegodni względu,/
  53         Wy, co słowem, co piórem umiecie kaleczyć,/
  54         Wy, których dziełem, trudem: łgać, zdradzać, złorzeczyć,/
  55         Zbyt poznani<pr><slowo_obce>Zbyt poznani</slowo_obce> --- przejrzani.</pr>, milczycie, a głupi wam wierzy./
  56         Hipokryty! wśród waszych wzdychań i pacierzy/
  57         Zdradne milczenie wtenczas, gdy cnota nie milczy,/
  58         Pod jagnięcym pozorem ukrywa jad wilczy./
  59         <begin id="b1194353484259"/><motyw id="m1194353484259">Cnota</motyw>Wiecie, jak zdradniej milczyć niźli jawnie szczekać;/
  60         Wiecie, a cnota jęczy: stąd zasługi tajne<pr><slowo_obce>tajne</slowo_obce> --- zatajone przed społeczeństwem.</pr>,/
  61         Stąd talenta w pogardzie, stąd dusze przedajne,/
  62         Stąd nieszczęście poczciwych, a przeciw naturze/
  63         Cnota w podłej siermiędze, występek w purpurze.<end id="e1194353484259"/>/
  64         <begin id="b1194353531434"/><motyw id="m1194353531434">Dworzanin, Maska, Podstęp, Pozory</motyw><wers_akap>Dworaki! w nieprawości wyćwiczeni szkole,</wers_akap>/
  65         Wy, co w sztucznej a zdradnej podstępów mozole/
  66         Kładniecie cały polor, strzeżcie się widoku./
  67         Maszka<pe><slowo_obce>Maszka</slowo_obce> --- maska; dawniej: maszkaron.</pe>, coście przywdziali, patrzających wzroku/
  68         Nie osłabi, odkryją zdradę omamienia./
  69         Dusze podłe, nurzcie się w otchłaniach milczenia!<end id="e1194353531434"/>/
  70         Trwożliwa jest poczciwość: nie jest jej kunszt głuszyć<pr><slowo_obce>nie jest jej kunszt głuszyć</slowo_obce> --- nie trudno zmusić ją do milczenia.</pr>,/
  71         Jakże ją z zaniedbanych kryjówek wyruszyć<pr><slowo_obce>wyruszyć</slowo_obce> --- wydobyć na światło dzienne.</pr>?/
  72         Mógłbyś, Pawle, bo czujesz, choć pełen szkarady,/
  73         Mógłbyś, bo masz czołgaczów, coś wysłał na zwiady,/
  74         Mógłbyś, bo w twoim ręku los prawego człeka;/
  75         <begin id="b1201599686534"/><motyw id="m1201599686534">Cnota</motyw>Czegóż się cnota, Pawle, od ciebie doczeka?/
  76         Milczeniem ją przytłumisz, więc skromna i cicha,/
  77         Nieznajoma u dworów, narzeka i wzdycha./
  78         Wzdycha nie tak o siebie, bo sobie wystarczy,/
  79         Ale gdy na nią podstęp niegodziwy warczy,/
  80         Gdy wydziera sposobność, aby zdatną była./
  81         Jęczy, iż chcąc nie może, by uszczęśliwiła.<end id="e1201599686534"/>/
  82         <begin id="b1194353597149"/><motyw id="m1194353597149">Obywatel, Ojczyzna</motyw><wers_akap>Niegdyś służyć ojczyźnie hasłem było człeka.</wers_akap>/
  83         Święte hasło, gdzieżeś jest? Zmilczane od wieka./
  84         Odgłosie serc poczciwych, niezmazanej<pe><slowo_obce>niezmazanej</slowo_obce> --- czystej, niepokalanej.</pe> duszy,/
  85         Już się o nasze płoche nie obijasz uszy./
  86         Dobrze milczyć, bo płacą; szukaj wpośród wiela ---/
  87         Jest gmin, ale kto znajdzie w nim obywatela?<end id="e1194353597149"/>/
  88         <begin id="b1201599973638"/><motyw id="m1201599973638">Ksiądz, Obowiązek, Odwaga, Prawda</motyw><wers_akap>O wy, których powinność prawdę mówić jawnie,</wers_akap>/
  89         Mocnić<pr><slowo_obce>Mocnić</slowo_obce> --- umacniać.</pr> słowo przykładem dzielnie a ustawnie,/
  90         Milczenie was potępia, gdy myśl świecka trwoży:/
  91         <begin id="b1201603561453"/><motyw id="m1201603561453">Religia</motyw>Świętą śmiałość, bezwzględną, niesie zakon boży.<end id="e1201603561453"/>/
  92         Zbyt trwożliwą roztropność nie godzicie z stanem:/
  93         Znać, czuć, mówić, dać przykład --- to jest być kapłanem.<end id="e1201599973638"/>/
  94         <wers_akap>Milczenie, w skutkach bywasz złe, lecz nie w istocie;</wers_akap>/
  95         Zrzuć barwę<pr><slowo_obce>barwa</slowo_obce> --- tu: cecha, znamię.</pr>, co cię podli, a towarzysz cnocie ---/
  96         W świetnym się blasku wydasz. --- <begin id="b1201602925718"/><motyw id="m1201602925718">Pochlebstwo, Władza</motyw>O świętowymowne/
  97         Wtenczas, gdy uszy podchlebstw wdziękom niewarowne,/
  98         <begin id="b1201603076790"/><motyw id="m1201603076790">Niebezpieczeństwo, Słowo</motyw>Uszy pieszczone panów, do pochwał przywykłe,/
  99         Za korzyść biorąc brzęki łudzące i znikłe,/
 100         Słyszą pochwałę zbrodni, jak by cnotą była<end id="e1201602925718"/>:/
 101         Wieleż dzielność<pr><slowo_obce>dzielność</slowo_obce> --- władza, siła.</pr> milczenia zbrodni poprawiła!/
 102         Zdało się być przystępne, lecz umysł, co błądził,/
 103         Świętą niemotę z czasem, czym była, osądził./
 104         <wers_akap>Serc niewinnych okraso, skromności i wstydzie,</wers_akap>/
 105         Nie daj się szerzyć słowom ku twojej ohydzie,/
 106         Wznoś żądze<pr><slowo_obce>żądza</slowo_obce> --- żądanie.</pr> ku milczeniu, ażeby cię strzegło./
 107         Mniej od miecza rażonych na placu poległo/
 108         Niż tych, co w jadzie dzielne, w złych skutkach zamożne<pr><slowo_obce>zamożne</slowo_obce> --- przemożne, potężne.</pr>,/
 109         Zgubiło jedno słowo, wolne<pr><slowo_obce>wolne</slowo_obce> --- swobodnie wypowiedziane, niehamowane.</pr>, nieostrożne.<end id="e1201603076790"/>/
 110         <begin id="b1201600129582"/><motyw id="m1201600129582">Upadek, Śmiech, Zbrodnia</motyw>Niegdyś zbrodnią to było, co dziś żartem mienią.<end id="e1201600129582"/>/
 111         <begin id="b1201600265883"/><motyw id="m1201600265883">Kobieta, Upadek</motyw>Płochość z głupstwem nie znają, co wielbią i cenią:/
 112         Nieszczęśliwie uwolnion od cnotliwej dziczy,/
 113         Przywykł sprośnym wyrazom słuch czujny, dziewiczy./
 114         Stąd młodsze gdy w ubite starszych wchodzą tropy,/
 115         Pełno widziem Mesalin<pr>Mesalina --- słynna z rozpusty żona cesarza rzymskiego Klaudiusza, ,,dla niepowściągnionej rozwiązłości śmiercią ukarana od męża swego". (<tytul_dziela>Zbiór potrzebnych wiadomości</tytul_dziela>).</pr>, rzadkie Penelopy<pr>Penelopa --- żona Odyseusza, jednego z głównych bohaterów <tytul_dziela>Iliady</tytul_dziela> i <tytul_dziela>Odysei</tytul_dziela> Homera, wzór wierności małżeńskiej.</pr><pr>W zaniechanej później brulionowej redakcji satyry odczytujemy odmienny fragment zakończenia: Czyta modny literat sprośne w wierszach strofy, / Bluźnią grzecznie a śmiało modne filozofy, / A ciekawość niewieścia, którą wstyd nie tłumi, / Chwali sprośność i bluźni to, co nie rozumie. / Równe stanów i związków najświętszych koleje: / Córka z matki, syn z ojca, mąż z żony się śmieje, / Natrząsa się brat z brata, a kiedy go ściska, / Myśli wtenczas, skąd pochop wziąć na pośmiewiska. (I. Krasicki, <tytul_dziela>Satyry i listy</tytul_dziela>.</pr>.<end id="e1201600265883"/>/
 116         <begin id="b1194353813630"/><motyw id="m1194353813630">Zbrodnia</motyw><wers_akap>Święta niemoto, gdybyś opanować chciała</wers_akap>/
 117         Te usta, z których zbrodnia szkaradna, zuchwała,/
 118         Jak z źródła, gdy obficie w zarazie wytryska,/
 119         Śmie z świętości żart czynić, a z cnoty igrzyska.<end id="e1194353813630"/>/
 120         Wznieś porę pożądaną i wiekom pamiętną!/
 121         <begin id="b1201600394973"/><motyw id="m1201600394973">Zdrada</motyw>Niech zdrajcy, co mądrości znieważyli piętno<pr><slowo_obce>piętno</slowo_obce> --- cecha, właściwość.</pr>,/
 122         Piętno właściwe cnocie, które nienawidzą,/
 123         Niech poznają, co szpecą, i niechaj się wstydzą;/
 124         A jeśli głos wznieść śmieją, daj tego doczekać,/
 125         Niech mają dar mówienia, ażeby odszczekać.<end id="e1201600394973"/>/
 126         <begin id="b1201600471780"/><motyw id="m1201600471780">Mądrość</motyw><wers_akap>Milczenie, sprawco myśli! w twoim łonie, żywa,</wers_akap>/
 127         Wznosi się, działa, krzewi, poznaje, odkrywa,/
 128         Z twych łożysk buja; wolna od zmyślnej<pr><slowo_obce>zmyślnej</slowo_obce> --- wymyślnej.</pr> katuszy,/
 129         Wywyższona, poznaje, jaka dzielność duszy;/
 130         Szuka celu, choć widzi wyższy nad jej silność,/
 131         Nie objęty żądaniem, tłumiący usilność,/
 132         Przecież się lotem wzmaga, a w zapędy płodna,/
 133         Poznaje przyszłą istność, czuje, czego godna.<end id="e1201600471780"/>
 134 </strofa>
 135   </liryka_l>
 136 </utwor>