books/01/kochanowski_piesni1_I.xml

   1 <?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
   2 <utwor><rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/">
   3 <rdf:Description rdf:about="http://wiki.wolnepodreczniki.pl/Lektury:Kochanowski/Pieśni/Pieśń_I_(1)">
   4 <dc:creator xml:lang="pl">Kochanowski, Jan</dc:creator>
   5 <dc:title xml:lang="pl">Pieśń I (Byś wszystko złoto posiadł, które - powiadają...)</dc:title>
   6 <dc:relation.isPartOf xml:lang="pl">http://www.wolnelektury.pl/lektura/piesni-ksiegi-pierwsze</dc:relation.isPartOf>
   7 <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Sekuła, Aleksandra</dc:contributor.editor>
   8 <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Krzyżanowski, Julian</dc:contributor.editor>
   9 <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Otwinowska, Barbara</dc:contributor.editor>
  10 <dc:contributor.technical_editor xml:lang="pl">Gałecki, Dariusz</dc:contributor.technical_editor>
  11 <dc:publisher xml:lang="pl">Fundacja Nowoczesna Polska</dc:publisher>
  12 <dc:subject.period xml:lang="pl">Renesans</dc:subject.period>
  13 <dc:subject.type xml:lang="pl">Liryka</dc:subject.type>
  14 <dc:subject.genre xml:lang="pl">Pieśń</dc:subject.genre>
  15 <dc:description xml:lang="pl">Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.</dc:description>
  16 <dc:identifier.url xml:lang="pl">http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/piesni-ksiegi-pierwsze-piesn-i-bys-wszystko-zloto-posiadl-kt</dc:identifier.url>
  17 <dc:source.URL xml:lang="pl">http://www.polona.pl/Content/1499</dc:source.URL>
  18 <dc:source xml:lang="pl">Kochanowski, Jan (1530-1584), Dzieła polskie, tom 1, oprac. Julian Krzyżanowski, wyd. 8, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1976</dc:source>
  19 <dc:rights xml:lang="pl">Domena publiczna - Jan Kochanowski zm. 1584 </dc:rights>
  20 <dc:date.pd xml:lang="pl">1584</dc:date.pd>
  21 <dc:format xml:lang="pl">xml</dc:format>
  22 <dc:type xml:lang="pl">text</dc:type>
  23 <dc:type xml:lang="en">text</dc:type>
  24 <dc:date xml:lang="pl">2007-08-31</dc:date>
  25 <dc:audience xml:lang="pl">L</dc:audience>
  26 <dc:language xml:lang="pl">pol</dc:language>
  27 </rdf:Description>
  28 </rdf:RDF>
  29 <liryka_l>
  30
  31
  32 <autor_utworu>Jan Kochanowski</autor_utworu>
  33
  34 <dzielo_nadrzedne>Pieśni, Księgi pierwsze</dzielo_nadrzedne>
  35
  36 <nazwa_utworu>Pieśń I<pr>Swobodna przeróbka pieśni Horacego (III 24) zaczynającej się od słów <slowo_obce>„Intactis opulentior..."</slowo_obce>.</pr></nazwa_utworu>
  37
  38 <podtytul>INTACTIS OPULENTIOR</podtytul>
  39
  40
  41
  42 <strofa><begin id="b1188387736944"/><motyw id="m1188387736944">Bogactwo, Śmierć</motyw>Byś wszystko złoto posiadł, które --- powiadają ---/
  43 Gdzieś daleko gryfowie<pr><slowo_obce>gryfowie</slowo_obce> --- bajeczne zwierzęta, lwy z głową orlą; wraz z olbrzymimi mrówkami miały one, według starożytnych („powiadają"), strzec skarbów arabskich.</pr> i mrówki kopają;/
  44 Byś pałace rozwodził nie tylko na ziemi,/
  45 Lecz i morza kamieńmi zabudował swemi<pr><slowo_obce>morza kamieńmi zabudował</slowo_obce> --- Rzymianie budowali pałace na kamiennych groblach wysuniętych w morze]</pr>:</strofa>
  46
  47 <strofa><begin id="b1188391824205"/><motyw id="m1188391824205">Los</motyw>Jeśli dyjamentowe goździe Mus ma w ręku<pr><slowo_obce>dyjamentowe goździe Mus</slowo_obce> --- Ananke, Mus, bogini uosabiająca konieczność; godłem zdobiącym jej posągi były ogromne gwoździe i kliny.</pr>,/
  48 Którymi natwardszego umie pożyć sęku:/
  49 Ani ty wyswobodzisz serca z ciężkiej trwogi,/
  50 Ani z okrutnej śmierci sideł wyrwiesz nogi.<end id="e1188387736944"/><end id="e1188391824205"/></strofa>
  51
  52 <strofa><begin id="b1188386790306"/><motyw id="m1188386790306">Obcy, Sprawiedliwość</motyw>Lepiej polnych Tatarów dawny zwyczaj niesie,/
  53 U których każdy swój dom wozi na kolesie<pr><slowo_obce>kolesie</slowo_obce> --- kolasa, wóz (ciężarowy).</pr>;/
  54 Lepszego rządu Getae<pr><slowo_obce>Getae</slowo_obce> --- w starożytności plemię trackie, koczujące nad dolnym Dunajem. W w. XVI 1 XVII Getów uważano za przodków Tatarów.</pr> grubi używają,/
  55 Gdzie niwy nie mierzone wolne zboża dają.</strofa>
  56
  57 <strofa>Tam niewinna macocha dziatek pierwszej żony,/
  58 Sirót nędznych, przestrzega wczasu z każdej strony;/
  59 Ani z wielkim posagiem męża rządzi, ani/
  60 Nadzieje kładzie w gładkim miłośniku pani.</strofa>
  61
  62 <strofa>Wielki posag --- rodziców postępki uczciwe,/
  63 A k'temu obyczaje skromne i wstydliwe;/
  64 Występnych tam nie cierpią, lecz kto będzie krzywy,/
  65 Niech się wierci, jako chce, nie zostanie żywy.<end id="e1188386790306"/></strofa>
  66
  67 <strofa><begin id="b1188386863496"/><motyw id="m1188386863496">Ojczyzna, Sprawiedliwość</motyw>O, ktokolwiek będzie chciał mordy niecnotliwe/
  68 I domowe okrócić najazdy, krwie chciwe,/
  69 Jeśli pragnie ojczyzny ojcem być nazwany/
  70 I tymże na wysokich kolumnach pisany:</strofa>
  71
  72 <strofa>Niech objeździć swą wolą śmie nieokróconą,/
  73 A jego sprawy przyszłe wieki więc wspomioną;/
  74 Ponieważ cnocie żywej my, źli, nie życzemy,/
  75 Aż gdy nam z oczu zniknie, toż jej żałujemy.</strofa>
  76
  77 <strofa>Co po tych skargach próżnych, jeśli na występy/
  78 Przez spary --- jako mówią --- patrzą urząd tępy?/
  79 Po co statut i prawa chwalebne stawiamy,/
  80 Jeśli się obyczajów dobrych nie trzymamy?<end id="e1188386863496"/></strofa>
  81
  82 <strofa>Nie odstraszą zbytecznym ogniem zarażone/
  83 Kupca kraje chciwego; ani przesadzone/
  84 Mrozem gwałtownym pola: żeglarze bywali/
  85 Wszystek świat jako wielki kołem objechali.</strofa>
  86
  87 <strofa><begin id="b1188386280432"/><motyw id="m1188386280432">Ojczyzna, Szlachcic</motyw>Ubóstwo, hańba wielka, każe człowiekowi/
  88 Czynić i cierpieć wszystko; już on i wstydowi/
  89 Mir dawno wypowiedział, i cnocie, niedbały,/
  90 Poświęconej nie myśli dostępować skały<pr><slowo_obce>cnocie... poświęconej... skały</slowo_obce> --- starożytni wyobrażali sobie siedzibę cnoty jako stromą górę.</pr>.</strofa>
  91
  92 <strofa>Albo my do spólnego skarbu, gdzie życzliwa/
  93 Ludzka pochwała i głos pospolity wzywa,/
  94 Albo w morze, przyczynę wszech nieszczęśliwości,/
  95 Perły, złoto i wielkiej kamienie drogości</strofa>
  96
  97 <strofa>Zarzućmy, jeśli grzechów żałujem statecznie/
  98 I nieprawości swoich. Potrzeba koniecznie/
  99 Złej napierwsze początki żądze wykorzenić,/
 100 A dziełem pracowitszym pieszczotę odmienić.</strofa>
 101
 102 <strofa>Nie umie syn szlachecki na koń wsieść i w łowy/
 103 Na dziki zwierz z oszczepem jachać niegotowy,/
 104 Lepiej kufla świadomy albo kart pisanych,/
 105 Każesz li dać, i kostek, prawem zakazanych<pr><slowo_obce>kostek, prawem zakazanych</slowo_obce> --- w starożytnym Rzymie hazardowa gra w kości była zakazana.</pr>.</strofa>
 106
 107 <strofa>Więc ojciec krzywo przysiągł, wydarł sąsiadowi,/
 108 Gotując niegodnemu spadek potomkowi;/
 109 I przybywa-ć mu rzkmo, ale nie wiem czemu,/
 110 Zawżdy na czymści schodzi państwu niesporemu<pr><slowo_obce>Zawżdy na czymści schodzi</slowo_obce> --- zawsze czegoś brak w majątku, w którym się nie darzy.</pr>.<end id="e1188386280432"/></strofa>
 111
 112 </liryka_l></utwor>