Added user shelves column to main page.

[wolnelektury.git] / books / mickiewicz_switezianka.xml

<utwor><liryka_l>

<rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#"
xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/">
<rdf:Description rdf:about="http://wiki.wolnepodreczniki.pl/Lektury:Mickiewicz/Ballady/Świtezianka">
<dc:creator xml:lang="pl">Mickiewicz, Adam</dc:creator>
<dc:title xml:lang="pl">Świtezianka</dc:title>
<dc:contributor.editor xml:lang="pl">Sekuła, Aleksandra</dc:contributor.editor>
<dc:contributor.editor xml:lang="pl">Kallenbach, Józef</dc:contributor.editor>
<dc:contributor.technical_editor xml:lang="pl">Sutkowska, Olga</dc:contributor.technical_editor>
<dc:publisher xml:lang="pl">Fundacja Nowoczesna Polska</dc:publisher>
<dc:subject.period xml:lang="pl">Romantyzm</dc:subject.period>
<dc:subject.type xml:lang="pl">Liryka</dc:subject.type>
<dc:subject.genre xml:lang="pl">Ballada</dc:subject.genre>
<dc:description xml:lang="pl">Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Partnerem projektu jest Prokom Software SA. Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.</dc:description>
<dc:identifier.url xml:lang="pl">http://www.wolnelektury.pl/lektura/%C5%9Awitezianka</dc:identifier.url>
<dc:source.URL xml:lang="pl">http://www.polona.pl/Content/2222</dc:source.URL>
<dc:source xml:lang="pl">Mickiewicz, Adam (1798-1855), Poezje, tom 1 (Wiersze młodzieńcze - Ballady i romanse - Wiersze do r. 1824), Krakowska Spółdzielnia Wydawnicza, wyd. 2 zwiększone, Kraków, 1922</dc:source>
<dc:rights xml:lang="pl">Domena publiczna - Adam Mickiewicz zm. 1855</dc:rights>
<dc:date.pd xml:lang="pl">1855</dc:date.pd>
<dc:format xml:lang="pl">xml</dc:format>
<dc:type xml:lang="pl">text</dc:type>
<dc:type xml:lang="en">text</dc:type>
<dc:date xml:lang="pl">2007-09-06</dc:date>
<dc:audience xml:lang="pl">SP2</dc:audience>
<dc:audience xml:lang="pl">G</dc:audience>
<dc:audience xml:lang="pl">L</dc:audience>
<dc:language xml:lang="pl">pol</dc:language>
</rdf:Description>
</rdf:RDF>

<autor_utworu>Adam Mickiewicz</autor_utworu>

<nazwa_utworu>Świtezianka<pa>Jest wieść, że na brzegach Świtezi pokazują się Ondiny, czyli Nimfy wodne, które gmin nazywa Świteziankami [przyp. poety].</pa><pr>Balladę tę przetłumaczył piętnastoletni Zygmunt Krasiński na łacinę, w której pełno było zwrotów z Owidiusza i Wergilego.</pr></nazwa_utworu>



<strofa><begin id='b1189070607502' /><motyw id='m1189070607502'>Miłość</motyw><wers_akap>Jakiż to chłopiec piękny i młody?</wers_akap>/
Jaka to obok dziewica?/
Brzegami sinej Świtezi<pr>Mickiewicz używa obu form: <slowo_obce>Świteziu</slowo_obce> i <slowo_obce>Świtezi</slowo_obce>; obie były wówczas w użyciu.</pr> wody/
Idą przy świetle księżyca.</strofa>

<strofa><wers_akap>Ona mu z kosza daje maliny,</wers_akap>/
A on jej kwiatki do wianka;/
Pewnie kochankiem jest tej dziewczyny,/
Pewnie to jego kochanka.</strofa>

<strofa><wers_akap>Każdą noc prawie, o jednej porze,</wers_akap>/
Pod tym się widzą modrzewiem./
Młody jest strzelcem w tutejszym borze;/
Kto jest dziewczyna? ja nie wiem.</strofa>

<strofa><wers_akap>Skąd przyszła? darmo śledzić kto pragnie,</wers_akap>/
Gdzie uszła? nikt jej nie zbada./
Jak mokry jaskier wschodzi na bagnie,/
Jak ognik nocny przepada.</strofa>

<strofa><wers_akap>--- ,,Powiedz mi piękna, luba dziewczyno,</wers_akap>/
Na co nam te tajemnice ---/
Jaką przybiegłaś do mnie drożyną?/
Gdzie dom twój, gdzie są rodzice?</strofa>

<strofa><wers_akap>Minęło lato, zżółkniały liścia<pr><slowo_obce>liścia</slowo_obce> --- lm od zbiorowej formy: liście.</pr></wers_akap>/
I dżdżysta nadchodzi pora:/
Zawsze mam czekać twojego przyścia/
Na dzikich brzegach jeziora?</strofa>

<strofa><wers_akap>Zawszeż po kniejach jak sarna płocha,</wers_akap>/
Jak upiór błądzisz w noc ciemną?/
Zostań się lepiej z tym, kto cię kocha,/
Zostań się, o luba, ze mną!</strofa>

<strofa><wers_akap>Chateczka moja stąd niedaleka</wers_akap>/
Pośrodku gęstej leszczyny;/
Jest tam dostatkiem owoców, mleka,/
Jest tam dostatkiem źwierzyny".<end id='e1189070607502' /></strofa>

<strofa><begin id='b1189070692697' /><motyw id='m1189070692697'>Kochanek</motyw><wers_akap>--- ,,Stój, stój, odpowie, hardy młokosie,</wers_akap>/
Pomnę, co ojciec rzekł stary;/
Słowicze wdzięki w mężczyzny głosie,/
A w sercu lisie zamiary.</strofa>

<strofa><wers_akap>Więcej się waszej obłudy boję,</wers_akap>/
Niż w zmienne ufam zapały;/
Możebym prośby przyjęła twoje:/
Ale czy będziesz mnie stały?" ---</strofa>

<strofa><wers_akap>Chłopiec przyklęknął, chwycił w dłoń piasku<pr><slowo_obce>przyklęknął, chwycił w dłoń piasku</slowo_obce> --- zwyczaj ludowy kazał przysięgać w ten właśnie sposób.</pr>,</wers_akap>/
Piekielne wzywał potęgi,/
Klął się przy świętym księżyca blasku.../
Lecz czy dochowa przysięgi?</strofa>

<strofa><wers_akap>,,Dochowaj, strzelcze, to moja rada:</wers_akap>/
Bo kto przysięgę naruszy,/
Ach, biada jemu, za życia biada!/
I biada jego złej duszy!" ---<end id='e1189070692697' /></strofa>

<strofa><wers_akap>To mówiąc, dziewka więcej nie czeka,</wers_akap>/
Wieniec włożyła na skronie,/
I pożegnawszy strzelca z daleka,/
Na zwykłe uchodzi błonie.</strofa>

<strofa><wers_akap>Próżno się za nią strzelec pomyka,</wers_akap>/
Rączym wybiegom nie sprostał;/
Znikła jak lekki powiew wietrzyka,/
A on sam jeden pozostał.</strofa>

<strofa><wers_akap>Sam został, dziką powraca drogą,</wers_akap>/
Ziemia uchyla się grząska./
Cisza wokoło, tylko pod nogą/
Zwiędła szeleszcze gałązka<pr>Wersy 61--65 przypominają balladę Goethego <tytul_dziela>Der Fischer</tytul_dziela>.</pr>.</strofa>

<strofa><begin id='b1189070806920' /><motyw id='m1189070806920'>Czary, Woda </motyw><wers_akap>Idzie nad wodą, błędny krok niesie,</wers_akap>/
Błędnemi strzela oczyma:/
Wtem wiatr zaszumiał po gęstym lesie,/
Woda się burzy i wzdyma.</strofa>

<strofa><wers_akap>Burzy się, wzdyma, pękają tonie,</wers_akap>/
O niesłychane zjawiska!/
Ponad srebrzyste Świtezi błonie/
Dziewicza piękność wytryska.</strofa>

<strofa><wers_akap>Jej twarz, jak róży bladej zawoje,</wers_akap>/
Skropione jutrzenki łezką:/
Jako mgła lekka, tak lekkie stroje/
Obwiały postać niebieską.</strofa>

<strofa><begin id='b1189070967564' /><motyw id='m1189070967564'>Pokusa</motyw><wers_akap>--- ,,Chłopcze mój piękny, chłopcze mój młody,</wers_akap>/
Zanuci czule dziewica ---/
Po co wokoło Świteziu wody/
Błądzisz przy świetle księżyca?</strofa>

<strofa><wers_akap>Po co żałujesz dzikiej wietrznicy,</wers_akap>/
Która cię zwabia w te knieje,/
Zawraca głowę, rzuca w tęsknicy,/
I może jeszcze się śmieje?</strofa>

<strofa><wers_akap>Daj się namówić czułym wyrazem:</wers_akap>/
Porzuć wzdychania i żale,/
Do mnie tu, do mnie, tu będziem razem/
Po wodnym pląsać krysztale.</strofa>

<strofa><wers_akap>Czy zechcesz, niby jaskółka chybka,</wers_akap>/
Oblicze tylko wód muskać,/
Czy zdrów jak rybka, wesół jak rybka,/
Cały dzień ze mną się pluskać,</strofa>

<strofa><wers_akap>A na noc w łożu srebrnej topieli,</wers_akap>/
Pod namiotami źwierciadeł,/
Na miękkiej wodnych lilijek bieli,/
Śród boskich usnąć widziadeł". ---</strofa>

<strofa><wers_akap>Wtem z zasłon błysną piersi łabędzie...</wers_akap>/
Strzelec w ziemię patrzy skromnie,/
Dziewica w lekkim zbliża się pędzie,/
I --- ,,do mnie, woła, pójdź do mnie!"</strofa>

<strofa><wers_akap>I na wiatr lotne rzuciwszy stopy,</wers_akap>/
Jak tęcza śmiga w krąg wielki,/
To znowu siekąc wodne zatopy,/
Srebrnemi pryska kropelki.</strofa>

<strofa><wers_akap>Podbiega strzelec... i staje w biegu...</wers_akap>/
I chciałby skoczyć i nie chce;/
Wtem modra fala, prysnąwszy z brzegu,/
Z lekka mu w stopy załechce.</strofa>

<strofa><wers_akap>I tak go łechce i tak go znęca,</wers_akap>/
Tak się w nim serce rozpływa,/
Jak gdy tajemnie rękę młodzieńca/
Ściśnie kochanka wstydliwa.</strofa>

<strofa><wers_akap>Zapomniał strzelec o swej dziewczynie,</wers_akap>/
Przysięgą pogardził świętą,/
Na zgubę oślep bieży w głębinie,/
Nową zwabiony ponętą.<end id='e1189070967564' /></strofa>

<strofa><wers_akap>Bieży i patrzy, patrzy i bieży,</wers_akap>/
Niesie go wodne przestworze,/
Już z dala suchych odbiegł wybrzeży,/
Na średnim igra jeziorze.</strofa>

<strofa><wers_akap>I już dłoń śnieżną w swej ciśnie dłoni,</wers_akap>/
W pięknych licach topi oczy,/
Ustami usta różane goni,/
I skoczne okręgi toczy:</strofa>

<strofa><wers_akap>Wtem wietrzyk świsnął, obłoczek pryska,</wers_akap>/
Co ją w łudzącym krył blasku.../
Poznaje strzelec dziewczynę z bliska.../
Ach, to dziewczyna spod lasku!</strofa>

<strofa><begin id='b1189070865677' /><motyw id='m1189070865677'>Kara</motyw><wers_akap>--- ,,A gdzie przysięga? gdzie moja rada?</wers_akap>/
Wszak kto przysięgę naruszy,/
Ach, biada jemu, za życia biada!/
I biada jego złej duszy!</strofa>

<strofa><wers_akap>Nie tobie igrać przez srebrne tonie,</wers_akap>/
Lub nurkiem pluskać w głąb jasną,/
Surowa ziemia ciało pochłonie,/
Oczy twe żwirem zagasną.</strofa>

<strofa><wers_akap>A dusza przy tem świadomem<pr>Drzewo było ,,świadomym" przysięgi strzelca.</pr> drzewie</wers_akap>/
Niech lat doczeka tysiąca,/
Wiecznie piekielne cierpiąc zarzewie/
Nie ma czem zgasić gorąca". ---</strofa>

<strofa><wers_akap>Słyszy to strzelec, błędny krok niesie,</wers_akap>/
Błędnemi rzuca oczyma;/
A wicher szumi po gęstym lesie,/
Woda się burzy i wzdyma.</strofa>

<strofa><wers_akap>Burzy się, wzdyma i wre aż do dna,</wers_akap>/
Kręconym nurtem pochwyca./
Roztwiera paszczę otchłań podwodna,/
Ginie z młodzieńcem dziewica.<end id='e1189070865677' /></strofa>

<strofa><wers_akap>Woda się dotąd burzy i pieni;</wers_akap>/
Dotąd przy świetle księżyca/
Snuje się para znikomych cieni:/
Jest to z młodzieńcem dziewica.</strofa>

<strofa><wers_akap>Ona po srebrnym pląsa jeziorze,</wers_akap>/
On pod tym jęczy modrzewiem./
Któż jest młodzieniec? Strzelcem był w borze./
<wers_akap>A kto dziewczyna? Ja nie wiem.</wers_akap><end id='e1189070806920' /></strofa>

</liryka_l></utwor>