books/mickiewicz_pani_twardowska.xml

   1 <utwor><liryka_lp>
   2
   3 <rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#"
   4 xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/">
   5 <rdf:Description rdf:about="http://wiki.wolnepodreczniki.pl/Lektury:Mickiewicz/Ballady/Pani_Twardowska">
   6 <dc:creator xml:lang="pl">Mickiewicz, Adam</dc:creator>
   7 <dc:title xml:lang="pl">Pani Twardowska</dc:title>
   8 <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Sekuła, Aleksandra</dc:contributor.editor>
   9 <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Kallenbach, Józef</dc:contributor.editor>
  10 <dc:contributor.technical_editor xml:lang="pl">Sutkowska, Olga</dc:contributor.technical_editor>
  11 <dc:publisher xml:lang="pl">Fundacja Nowoczesna Polska</dc:publisher>
  12 <dc:subject.period xml:lang="pl">Romantyzm</dc:subject.period>
  13 <dc:subject.type xml:lang="pl">Liryka</dc:subject.type>
  14 <dc:subject.genre xml:lang="pl">Ballada</dc:subject.genre>
  15 <dc:description xml:lang="pl">Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Partnerem projektu jest Prokom Software SA. Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.</dc:description>
  16 <dc:identifier.url xml:lang="pl">http://www.wolnelektury.pl/lektura/Pani+Twardowska</dc:identifier.url>
  17 <dc:source.URL xml:lang="pl">http://www.polona.pl/Content/2222</dc:source.URL>
  18 <dc:source xml:lang="pl">Mickiewicz, Adam (1798-1855), Poezje, tom 1 (Wiersze młodzieńcze - Ballady i romanse - Wiersze do r. 1824), Krakowska Spółdzielnia Wydawnicza, wyd. 2 zwiększone, Kraków, 1922</dc:source>
  19 <dc:rights xml:lang="pl">Domena publiczna - Adam Mickiewicz zm. 1855</dc:rights>
  20 <dc:date.pd xml:lang="pl">1855</dc:date.pd>
  21 <dc:format xml:lang="pl">xml</dc:format>
  22 <dc:type xml:lang="pl">text</dc:type>
  23 <dc:type xml:lang="en">text</dc:type>
  24 <dc:date xml:lang="pl">2007-09-06</dc:date>
  25 <dc:audience xml:lang="pl">SP2</dc:audience>
  26 <dc:language xml:lang="pl">pol</dc:language>
  27 </rdf:Description>
  28 </rdf:RDF>
  29
  30 <autor_utworu>Adam Mickiewicz</autor_utworu>
  31
  32 <nazwa_utworu>Pani Twardowska</nazwa_utworu>
  33
  34
  35
  36 <strofa><begin id='b1189064473183' /><motyw id='m1189064473183'>Pijaństwo</motyw><wers_akap>Jedzą, piją, lulki palą,</wers_akap>/
  37 Tańce, hulanka, swawola;/
  38 Ledwie karczmy nie rozwalą,/
  39 Cha, cha! chi, chi! hejże! hola!</strofa>
  40
  41 <strofa><wers_akap>Twardowski siadł w końcu stoła,</wers_akap>/
  42 Podparł się w boki jak basza:/
  43 ,,Hulaj dusza! hulaj!" woła,/
  44 Śmieszy, tumani, przestrasza.<end id='e1189064473183' /></strofa>
  45
  46 <strofa><begin id='b1189064575166' /><motyw id='m1189064575166'>Czary</motyw><wers_akap>Żołnierzowi, co grał zucha,</wers_akap>/
  47 Wszystkich łaje<pe><slowo_obce>łajać</slowo_obce> --- strofować, ganić.</pe> i potrąca,/
  48 Świsnął szablą koło ucha:/
  49 Już z żołnierza masz zająca.</strofa>
  50
  51 <strofa><wers_akap>Na patrona<pr><slowo_obce>patron</slowo_obce> --- adwokat.</pr> z trybunału,</wers_akap>/
  52 Co milczkiem wypróżniał rondel,/
  53 Zadzwonił kieską<pr><slowo_obce>kieska</slowo_obce> --- woreczek z pieniędzmi.</pr>, pomału:/
  54 Z patrona robi się kondel<pe><slowo_obce>kondel</slowo_obce> --- kundel, pies.</pe>.</strofa>
  55
  56 <strofa><begin id='b1220611595408' /><motyw id='m1220611595408'>Alkohol</motyw><wers_akap>Szewcu<pe><slowo_obce>Szewcu</slowo_obce> --- dziś: Szewcowi.</pe> w nos wyciął trzy szczutki,</wers_akap>/
  57 Do łba przymknął trzy rureczki,/
  58 Cmoknął: cmok! i gdańskiej wódki/
  59 Wytoczył ze łba pół beczki.<end id='e1189064575166' /></strofa>
  60
  61 <strofa><begin id='b1189064788170' /><motyw id='m1189064788170'>Diabeł</motyw><wers_akap>Wtem, gdy wódkę pił z kielicha,</wers_akap>/
  62 Kielich zaświstał, zazgrzytał;/
  63 Patrzy na dno: --- ,,Co u licha?/
  64 Po coś tu, kumie, zawitał?"</strofa>
  65
  66 <strofa><wers_akap>Diablik to był w wódce na dnie:</wers_akap>/
  67 Istny Niemiec, sztuczka kusa;/
  68 Skłonił się gościom układnie,/
  69 Zdjął kapelusz i dał susa.</strofa>
  70
  71 <strofa><wers_akap>Z kielicha aż na podłogę</wers_akap>/
  72 Pada, rośnie na dwa łokcie,/
  73 Nos jak haczyk, kurzą nogę,/
  74 I krogulcze ma paznokcie.<end id='e1220611595408' /></strofa>
  75
  76 <strofa><wers_akap>,,A, Twardowski... witam bracie!"</wers_akap>/
  77 To mówiąc, bieży obcesem<pr><slowo_obce>obcesem</slowo_obce> --- natrętnie, zuchwale.</pr>:/
  78 ,,Cóż to, czyliż mię nie znacie?/
  79 Jestem Mefistofelesem.</strofa>
  80
  81 <strofa><wers_akap>Wszak ze mnąś na Łysej Górze</wers_akap>/
  82 Robił o duszę zapisy:/
  83 Cyrograf<pe><slowo_obce>Cyrograf</slowo_obce> --- własnoręcznie spisany dokument zawierający zobowiazanie, tekst umowy itp. (zwłaszcza z diabłem); dziś używane żartobliwie.</pe> na byczej skórze/
  84 Podpisałeś ty, i bisy.</strofa>
  85
  86 <strofa><wers_akap>Miały słuchać twego rymu;</wers_akap>/
  87 Ty, jak dwa lata przebiegą,/
  88 Miałeś pojechać do Rzymu,/
  89 By cię tam porwać jak swego.</strofa>
  90
  91 <strofa><wers_akap>Już i siedem lat uciekło,</wers_akap>/
  92 Cyrograf nadal nie służy:/
  93 Ty, czarami dręcząc piekło,/
  94 Ani myślisz o podróży.</strofa>
  95
  96 <strofa><wers_akap>Ale zemsta, choć leniwa,</wers_akap>/
  97 Nagnała cię w nasze sieci:/
  98 Ta karczma <wyroznienie>Rzym</wyroznienie> się nazywa.../
  99 Kładę areszt na waszeci".<end id='e1189064788170' /></strofa>
 100
 101 <strofa><begin id='b1189064855320' /><motyw id='m1189064855320'>Szlachcic</motyw><wers_akap>Twardowski ku drzwiom się kwapił</wers_akap>/
 102 Na takie <slowo_obce>dictum acerbum</slowo_obce><pr><slowo_obce>dictum acerbum</slowo_obce> (łac.) --- przykre powiedzenie.</pr>;/
 103 Diabeł za kontusz ułapił:/
 104 ,,A gdzie jest <slowo_obce>nobile verbum</slowo_obce><pr><slowo_obce>nobile verbum</slowo_obce> (łac.) --- słowo szlacheckie (którego trzeba dotrzymać pod groźbą utraty honoru)..</pr>?"<end id='e1189064855320' /></strofa>
 105
 106 <strofa><wers_akap>Co tu począć? kusa rada,</wers_akap>/
 107 Przyjdzie już nałożyć głową.../
 108 Twardowski na koncept wpada/
 109 I zadaje trudność nową.</strofa>
 110
 111 <strofa><begin id='b1189064930959' /><motyw id='m1189064930959'>Czary, Diabeł</motyw><wers_akap>,,Patrz w kontrakt, Mefistofilu,</wers_akap>/
 112 Tam warunki takie stoją:/
 113 Po latach tylu a tylu,/
 114 Gdy przyjdziesz brać duszę moją,</strofa>
 115
 116 <strofa><wers_akap>Będę miał prawo trzy razy</wers_akap>/
 117 Zaprząc ciebie do roboty,/
 118 A ty najtwardsze rozkazy,/
 119 Musisz spełnić co do joty.</strofa>
 120
 121 <strofa><wers_akap>Patrz, oto jest karczmy godło,</wers_akap>/
 122 Koń malowany na płótnie;/
 123 Ja chcę mu wskoczyć na siodło,/
 124 A koń niech z kopyta utnie.</strofa>
 125
 126 <strofa><wers_akap>Skręć mi przy tem biczyk z piasku,</wers_akap>/
 127 Żebym miał czem konia chłostać;/
 128 I wymuruj gmach w tym lasku,/
 129 Bym miał gdzie na popas zostać.</strofa>
 130
 131 <strofa><wers_akap>Gmach będzie z ziarnek orzecha,</wers_akap>/
 132 Wysoki pod szczyt Krępaku<pr><slowo_obce>Krępak</slowo_obce> --- nazwa Łomnicy, a także szczytów Karpat.</pr>,/
 133 Z bród żydowskich ma być strzecha,/
 134 Pobita nasieniem z maku.</strofa>
 135
 136 <strofa><wers_akap>Patrz, oto na miarę ćwieczek,</wers_akap>/
 137 Cal gruby, długi trzy cale:/
 138 W każde z makowych ziareczek/
 139 Wbij mnie takie trzy bretnale<pr><slowo_obce>bretnal</slowo_obce> (z niem. <slowo_obce>Brettnagel</slowo_obce>) ---  duży gwóźdź do przybijania desek.</pr>".</strofa>
 140
 141 <strofa><wers_akap>Mefistofil duchem skoczy,</wers_akap>/
 142 Konia czyści, karmi, poi,/
 143 Potem bicz z piasku utoczy,/
 144 I już w gotowości stoi.</strofa>
 145
 146 <strofa><wers_akap>Twardowski dosiadł biegusa,</wers_akap>/
 147 Probuje podskoków, zwrotów,/
 148 Stępa, galopuje, kłusa ---/
 149 Patrzy, aż i gmach już gotów.<end id='e1189064930959' /></strofa>
 150
 151 <strofa><begin id='b1189064969438' /><motyw id='m1189064969438'>Diabeł</motyw><wers_akap>,,No! wygrałeś panie bisie,</wers_akap>/
 152 Lecz druga rzecz nie skończona:/
 153 Trzeba skąpać się w tej misie ---/
 154 A to jest woda święcona".</strofa>
 155
 156 <strofa><wers_akap>Diabeł kurczy się i krztusi,</wers_akap>/
 157 Aż zimny pot na nim bije:/
 158 Lecz pan każe, sługa musi,/
 159 Skąpał się biedak po szyję.</strofa>
 160
 161 <strofa><wers_akap>Wyleciał potem jak z procy,</wers_akap>/
 162 Otrząsł się, dbrum! parsknął raźnie:/
 163 ,,Teraz jużeś w naszej mocy,/
 164 Najgorętsząm odbył łaźnię".<end id='e1189064969438' /></strofa>
 165
 166 <strofa><begin id='b1189065034174' /><motyw id='m1189065034174'>Kobieta, Diabeł, Żona</motyw><wers_akap>,,Jeszcze jedno, będzie kwita:</wers_akap>/
 167 Zaraz pęknie moc czartowska! ---/
 168 Patrzaj, oto jest kobiéta,/
 169 Moja żoneczka, Twardowska.</strofa>
 170
 171 <strofa><wers_akap>Ja na rok u Belzebuba</wers_akap>/
 172 Przyjmę za ciebie mieszkanie;/
 173 Niech przez ten rok moja luba/
 174 Z tobą jak z mężem zostanie.</strofa>
 175
 176 <strofa><wers_akap>Przysiąż jej miłość, szacunek,</wers_akap>/
 177 I posłuszeństwo bez granic;/
 178 Złamiesz choć jeden warunek,/
 179 Już cała ugoda na nic".</strofa>
 180
 181 <strofa><wers_akap>Diabeł do niego pół ucha,</wers_akap>/
 182 Pół oka zwrócił do samki<pr><slowo_obce>samka</slowo_obce> --- samica, tu żartobliwie o pani Twardowskiej.</pr>,/
 183 Niby patrzy, niby słucha ---/
 184 Tymczasem już blisko klamki.</strofa>
 185
 186 <strofa><wers_akap>Gdy mu Twardowski dokucza,</wers_akap>/
 187 Od drzwi, od okien odpycha,/
 188 Czmychnąwszy dziurką od klucza,/
 189 Dotąd, jak czmycha, tak czmycha.<end id='e1189065034174' /></strofa>
 190
 191 </liryka_lp></utwor>