books/01/kochanowski_piesni2_V.xml

   1 <?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
   2 <utwor><rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/">
   3 <rdf:Description rdf:about="http://wiki.wolnepodreczniki.pl/Lektury:Kochanowski/Pieśni/Pieśń_V_(2)">
   4 <dc:creator xml:lang="pl">Kochanowski, Jan</dc:creator>
   5 <dc:title xml:lang="pl">Pieśń V (Wieczna sromota i nienagrodzona...)</dc:title>
   6 <dc:relation.isPartOf xml:lang="pl">http://www.wolnelektury.pl/lektura/piesni-ksiegi-wtore</dc:relation.isPartOf>
   7 <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Sekuła, Aleksandra</dc:contributor.editor>
   8 <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Krzyżanowski, Julian</dc:contributor.editor>
   9 <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Otwinowska, Barbara</dc:contributor.editor>
  10 <dc:contributor.technical_editor xml:lang="pl">Gałecki, Dariusz</dc:contributor.technical_editor>
  11 <dc:publisher xml:lang="pl">Fundacja Nowoczesna Polska</dc:publisher>
  12 <dc:subject.period xml:lang="pl">Renesans</dc:subject.period>
  13 <dc:subject.type xml:lang="pl">Liryka</dc:subject.type>
  14 <dc:subject.genre xml:lang="pl">Pieśń</dc:subject.genre>
  15 <dc:description xml:lang="pl">Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.</dc:description>
  16 <dc:identifier.url xml:lang="pl">http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/piesni-ksiegi-wtore-piesn-v-wieczna-sromota-i-nienagrodzona</dc:identifier.url>
  17 <dc:source.URL xml:lang="pl">http://www.polona.pl/Content/1499</dc:source.URL>
  18 <dc:source xml:lang="pl">Kochanowski, Jan (1530-1584), Dzieła polskie, tom 1, oprac. Julian Krzyżanowski, wyd. 8, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1976</dc:source>
  19 <dc:rights xml:lang="pl">Domena publiczna - Jan Kochanowski zm. 1584 </dc:rights>
  20 <dc:date.pd xml:lang="pl">1584</dc:date.pd>
  21 <dc:format xml:lang="pl">xml</dc:format>
  22 <dc:type xml:lang="pl">text</dc:type>
  23 <dc:type xml:lang="en">text</dc:type>
  24 <dc:date xml:lang="pl">2007-08-31</dc:date>
  25 <dc:audience xml:lang="pl">L</dc:audience>
  26 <dc:language xml:lang="pl">pol</dc:language>
  27 </rdf:Description>
  28 </rdf:RDF>
  29 <liryka_l>
  30
  31 <autor_utworu>Jan Kochanowski</autor_utworu>
  32
  33 <dzielo_nadrzedne>Pieśni, Księgi wtóre</dzielo_nadrzedne>
  34
  35 <nazwa_utworu>Pieśń V</nazwa_utworu>
  36
  37
  38
  39 <strofa><begin id="b1188576921752"/><motyw id="m1188576921752">Ojczyzna, Przedmurze chrześcijaństwa</motyw>Wieczna sromota i nienagrodzona/
  40 Szkoda, Polaku! Ziemia spustoszona<pr><slowo_obce>Ziemia spustoszona</slowo_obce> --- najazd Tatarów w r. 1575 przyniósł szczególnie wielkie spustoszenie; według kroniki Bielskiego Tatarzy wzięli wówczas ponad pięćdziesiąt tysięcy ludzi w jasyr.</pr>/
  41 Podolska leży, a pohaniec sprosny,/
  42 Nad Niestrem<pr><slowo_obce>Nad Niestrem</slowo_obce> --- nad Dniestrem.</pr> siedząc, dzieli łup żałosny!</strofa>
  43
  44 <strofa><begin id="b1219005006521"/><motyw id="m1219005006521">Niewola</motyw>Niewierny Turczyn<pr><slowo_obce>Niewierny Turczyn</slowo_obce> --- mimo zawarcia w r. 1533 wieczystego pokoju między Polską a Turcją, Tatarzy, poddani sułtana, nie zaprzestali najazdów.</pr> psy zapuścił swoje<pr><slowo_obce>psy zapuścił swoje</slowo_obce> --- Tatarzy są narzędziem Turcji, która posługuje się nimi jak myśliwiec psami.</pr>,/
  45 Którzy zagnali piękne łanie twoje/
  46 Z dziećmi pospołu, a nie masz nadzieje,/
  47 By kiedy miały nawiedzić swe knieje.</strofa>
  48
  49 <strofa>Jedny za Dunaj Turkom zaprzedano,/
  50 Drugie do hordy dalekiej zagnano;/
  51 Córy szlacheckie (żal się mocny Boże!)/
  52 Psom bisurmańskim brzydkie ścielą łoże.<end id="e1219005006521"/></strofa>
  53
  54 <strofa>Zbójce (niestety), zbójce nas wojują<pe><slowo_obce>Zbójce... nas wojują</slowo_obce> --- zbójcy zwyciężają z nami w walce.</pe>,/
  55 Którzy ani miast, ani wsi budują;/
  56 Pod kotarzami<pr><slowo_obce>Pod kotarzami</slowo_obce> --- pod namiotami.</pr> tylko w polach siedzą,/
  57 A nas nierządne, ach, nierządne, jedzą!</strofa>
  58
  59 <strofa>Tak odbieżałe stado<pr><slowo_obce>odbieżałe stado</slowo_obce> --- najazd nastąpił w czasie bezkrólewia, po ucieczce z Polski Henryka Walezego.</pr> więc drapają/
  60 Rozbójce wilcy, gdy po woli mają<pe><slowo_obce>gdy po woli mają</slowo_obce> --- gdy wszystko układa się według ich woli.</pe>,/
  61 Że ani pasterz nad owcami chodzi,/
  62 Ani ostrożnych psów za sobą wodzi.<end id="e1188576921752"/></strofa>
  63
  64 <strofa>Jakiego serca Turkowi dodamy,/
  65 Jesli tak lekkim ludziom<pr><slowo_obce>lekkim ludziom</slowo_obce> --- lichym.</pr> nie zdołamy?/
  66 Ledwieć nam i tak króla nie podawa<pr><slowo_obce>Ledwieć nam... króla nie podawa</slowo_obce> --- w r. 1573 Turcy usiłowali wpłynąć na elekcję przeciwstawiając się kandydaturze Habsburga.</pr>;/
  67 Kto się przypatrzy, mała nie dostawa<pe><slowo_obce>mała nie dostawa</slowo_obce> --- mało brakuje.</pe>.</strofa>
  68
  69 <strofa>Zetrzy sen z oczu, a czuj w czas o sobie,/
  70 Cny Lachu! Kto wie, jemu czyli tobie/
  71 Szczęście chce służyć? A dokąd wyroku/
  72 Mars nie uczyni<pr><slowo_obce>wyroku Mars nie uczyni</slowo_obce> --- wojna nie rozstrzygnie.</pr>, nie ustępuj kroku!</strofa>
  73
  74 <strofa>A teraz k'temu obróć myśli swoje/
  75 Jakoby--ć<pe><slowo_obce>Jakoby--ć</slowo_obce> --- Jakoby ci; żeby ci (nieprzyjaciel odpłacił krzywdę).</pe> szkody nieprzyjaciel twoje/
  76 Krwią swą nagrodził i omył tę zmazę,/
  77 Którą dziś niesiesz prze swej ziemie skazę<pr><slowo_obce>prze swej ziemie skazę</slowo_obce> --- przez zniszczenie swej ziemi.</pr>.</strofa>
  78
  79 <strofa><begin id="b1188576992986"/><motyw id="m1188576992986">Obowiązek, Ojczyzna</motyw>Wsiadamy? Czy nas półmiski trzymają?/
  80 Biedne półmiski, czego te czekają?/
  81 To pan, i jadać na srebrze<pr><slowo_obce>jadać na srebrze</slowo_obce> --- w Polsce klasy zamożniejsze używały talerzy cynowych lub srebrnych, uboższe --- mis glinianych; tym tłumaczy się pomysł ofiarowania srebrnych talerzy do przetopienia na talary.</pr> godniejszy,/
  82 Komu żelazny Mars będzie chętniejszy.</strofa>
  83
  84 <strofa>Skujmy talerze na talery, skujmy,/
  85 A żołnierzowi pieniądze gotujmy!/
  86 Inszy to darmo po drogach miotali,/
  87 A my nie damy, bychmy w cale trwali?<end id="e1188576992986"/></strofa>
  88
  89 <strofa>Dajmy; a naprzód dajmy<pr><slowo_obce>a naprzód dajmy</slowo_obce> --- w Polsce w XVI i XVII w. bardzo trudno było przeprowadzać uchwały sejmowe nakładające na szlachtę podatki na zaciąg wojsk.</pr>! Sami siebie/
  90 Ku gwałtowniejszej chowajmy potrzebie./
  91 Tarczej niż piersi pierwej nastawiają,/
  92 Pozno puklerza przebici<pr><slowo_obce>Pozno... przebici</slowo_obce> --- cytat z Owidiusza.</pr> macają.</strofa>
  93
  94 <strofa>Cieszy mię ten rym<pr><slowo_obce>rym</slowo_obce> --- wiersz; tu ,,przypowieść", tj. przysłowie.</pr>: ,,Polak mądr po szkodzie":/
  95 Lecz jeśli prawda i z tego nas zbodzie<pr><slowo_obce>prawda... zbodzie</slowo_obce> --- zepchnie ze stanowiska, dowiedzie niesłuszności.</pr>,/
  96 Nową przypowieść Polak sobie kupi,/
  97 Że i przed szkodą, i po szkodzie głupi.</strofa>
  98
  99 </liryka_l></utwor>