+
+<dramat_wierszowany_l>
+
+
+<extra><!--<elementy_poczatkowe>--></extra>
+
+<autor_utworu>Jan Kochanowski</autor_utworu>
+
+<nazwa_utworu>Odprawa posłów greckich</nazwa_utworu>
+
+<podtytul>
+ PODANA NA TEATRHUM PRZED KRÓLEM JEGO MŚCIĄ/
+ I KRÓLOWĄ JEJ MŚCIĄ/
+ W JAZDOWIE NAD WARSZAWĄ<pr>W Jazdowie (Ujazdowie), wówczas wsi podwarszawskiej, we dworze Radziwiłłów odbyło się w r. 1578 wesele Krystyny Radziwiłłówny i Jana Zamoyskiego. Tytuł <tytul_dziela>Odprawa</tytul_dziela> nie znaczy <wyroznienie>odmowy</wyroznienie>, lecz <wyroznienie>załatwienie</wyroznienie>, jak dzisiaj odprawa celna lub paszportowa.</pr>/
+ DNIA 12 STYCZNIA ROKU PAŃSKIEGO 1578,/
+ NA FEŚCIE U JEGO MŚCI PANA/
+ PODKANCLERZEGO KORONNEGO
+</podtytul>
+
+<sekcja_swiatlo/>
+
+<srodtytul>
+ MEMU MIŁOŚCIWEMU PANU,/
+ JEGO MŚCI PANU,/
+ PANU JANOWI ZAMOYSKIEMU/
+ Z ZAMOŚCIA,/
+ PODKANCLERZEMU KORONNEMU ETC., ETC./
+ <wyroznienie>Służby swe w łaskę W. M. mego miłościwego Pana zalecam.</wyroznienie>
+</srodtytul>
+
+<akap>Wczora dopiero oddano mi obadwa listy za raz<pe><slowo_obce>za raz</slowo_obce> --- równoczesnie, razem.</pe>, któreś W. M.<pe><slowo_obce>W. M.</slowo_obce> --- Wasza Miłość.</pe> do mnie około tej tragedyjej pisał. A iżem przedtym nie wiedział o tych liściech, spodziewałem się, że za tymi czasów odwłokami<pe><slowo_obce>czasów odwłokami</slowo_obce> --- zwlekaniami, zwłoką.</pe> i mej tragedyjej się odwlec miało albo raczej że tak ze mną zostać miała molom na pokarm albo na trąbki do apteki<pe><slowo_obce>trąbki do apteki</slowo_obce> --- papierki, w które zawijano towar.</pe>. Jakom listy W. M. przeczytał, nie było czasu poprawować, bom wszytek musiał <slowo_obce>insumere</slowo_obce><pr><slowo_obce>insumere</slowo_obce> (łac.) --- użyć, poświęcić.</pr> na przepisanie. <slowo_obce>Quicquid id est</slowo_obce><pr><slowo_obce>Quicquid id est</slowo_obce> (łac.) --- czymkolwiek to [dzieło] jest.</pr>, a baczę, że błazeństwo<pe><slowo_obce>błazeństwo</slowo_obce> --- tu: rzecz licha, miernej wartości.</pe>, i W. M. sam podobno rzeczesz, posyłam W. M. tym śmielej, chocia nie masz co, żem to jeszcze z przodku W. M. opowiadał, że to nie miało być <slowo_obce>ad amussim</slowo_obce><pe><slowo_obce>ad amussim</slowo_obce> (łac., dosł.: pod sznur) --- według reguły, tu: według zasad tragedii antycznej.</pe>, bo mistrz nie po temu. Rzeczy też drugie nie wedla uszu naszych<pe><slowo_obce>nie wedla uszu naszych</slowo_obce> --- niezgodne z przyzwyczajeniami współczesnych Kochanowskiego.</pe>. <slowo_obce>Inter caetera</slowo_obce><pr><slowo_obce>Inter caetera</slowo_obce> (łac.) --- między innymi.</pr> trzy są chory, a trzeci jakoby greckim chorom przygania<pr><slowo_obce>przygania</slowo_obce> --- <wyroznienie>przygarnąć</wyroznienie>, forma częstotliwa od <wyroznienie>przygonić</wyroznienie>, tu w sensie: iść za, iść śladem, naśladować.</pr>, bo oni już osobny <slowo_obce>characterem</slowo_obce> do tego mają<pe><slowo_obce>characterem</slowo_obce> [łac.]<slowo_obce>... mają</slowo_obce> --- mają odrębną, specjalną formę. Chodzi tu zapewne o próbę przystosowania rytmiki wiersza polskiego do metrum antycznego.</pe><uwaga>Czy powyższy przyp. OK? + Warto to wyjaśnić dokładniej -- dgalecki</uwaga>; nie wiem, jako to w polskim języku brzmieć będzie. Ale w tym niech będzie <slowo_obce>arbitrium</slowo_obce><pr><slowo_obce>arbitrium</slowo_obce> (łac.) --- sąd, wyrok.</pr> W. M. albo raczej we wszytkim. Barzo bych to był rad uczynił, żebych<pe><slowo_obce>Barzo bych... żebych</slowo_obce> --- staropolskie formy trybu warunkowego: bardzo bym... żebym.</pe> był sam <slowo_obce>praesens</slowo_obce> <pr>praesens (łac.) --- osobiście, obecny.</pr> W. M. teraz służby swe ofiarował, ale mi złe zdrowie nie da. Nierad bych przedsię omieszkał przenosin W. M., jeśli <slowo_obce>salus</slowo_obce><pr>salus (łac.) --- zdrowie.</pr> tak będzie chciała. Zatym się łasce W. M. mego miłościwego Pana zalecam. Dat.<pr><slowo_obce>Dat.</slowo_obce>[um] (skrót łac. od:<slowo_obce>datum</slowo_obce>) --- dano (domyślnie: list posłańcowi).</pr> w Czarnolesie dwudziestego wtórego dnia grudnia roku bożego MDLXXVII.</akap>
+
+<akap>W. M. mego miłościwego Pana</akap>
+
+<akap_cd> </akap_cd>
+
+<akap_cd>sługa uprzejmy</akap_cd>
+
+<akap_cd><wyroznienie>Jan Kochanowski</wyroznienie></akap_cd>
+
+
+<lista_osob>
+ <naglowek_listy>PERSONY</naglowek_listy>
+ <lista_osoba>Antenor</lista_osoba>
+ <lista_osoba>Aleksander, którego i Parysem zowią</lista_osoba>
+ <lista_osoba>Helena</lista_osoba>
+ <lista_osoba>Pani Stara</lista_osoba>
+ <lista_osoba>Poseł Parysów</lista_osoba>
+ <lista_osoba typ="posłowie greccy">Ulisses</lista_osoba>
+ <lista_osoba typ="posłowie greccy">Menelaus</lista_osoba>
+ <extra>Jeśli powyższe nie zadziała (klamra spinającą oba imiona, za nią "posłowie..."), to można złożyć i w ten sposób:
+ <lista_osoba>Posłowie greccy:/
+ [tab] Ulisses/
+ [tab] Menelaus
+ </lista_osoba>
+ </extra>
+ <lista_osoba>Priamus, król trojański</lista_osoba>
+ <lista_osoba>Kasandra</lista_osoba>
+ <lista_osoba>Rotmistrz</lista_osoba>
+ <lista_osoba>Więzień</lista_osoba>
+ <lista_osoba>Chorus z panien trojańskich</lista_osoba>
+</lista_osob>
+
+<miejsce_czas>Sprawa w Trojej</miejsce_czas>
+
+
+<extra><!--</elementy_poczatkowe>--></extra>
+
+
+<extra><!--<tekst_glowny>--></extra>
+
+
+<extra><naglowek_scena>[PROLOG]</naglowek_scena></extra>
+
+
+<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Com dawno tuszył i w głos opowiedał,/
+ Że obelżenia i krzywdy tak znacznej/
+ Cierpieć nie mieli waleczni Grekowie:/
+ Teraz już posły ich u siebie mamy,/
+ Którzy się tego u nas domagają,/
+ Aby Helena była im wydana,/
+ Którą w tych czasiech przeszłych Aleksander,/
+ Będąc w Grecyjej, gość nieprawie wierny<pr><slowo_obce>gość nieprawie wierny</slowo_obce> --- wyrażenie bardzo oględne, chodzi bowiem o złamanie prawa gościnności i wiarołomstwo, tłumaczy się jednak stylem tragedii rozgrywającej się w środowisku dworskim.</pr>,/
+ Uniósł od męża i przez bystre morze/
+ Do trojańskiego miasta przyprowadził./
+ Tę jeśli wrócim i mężowi w ręce/
+ Oddamy, możem siedzieć za pokojem,/
+ Lecz jeśli z niczym posłowie odjadą,/
+ Tegoż dnia nowin słuchajmy, że Greczyn/
+ Z morza wysiada i ziemię wojuje./
+ <begin id="b1188299578684"/><motyw id="m1188299578684">Obywatel</motyw>Czuje o sobie<pr><slowo_obce>Czuje o sobie</slowo_obce> --- dba o swoją sprawę.</pr> widzę, Aleksander:/
+ Praktyki czyni<pr><slowo_obce>Praktyki czyni</slowo_obce> --- praktykuje, tj. zjednywa sobie zwolenników, spiskuje.</pr>, towarzystwa zbiera,/
+ Śle upominki, aż i mnie nie minął;/
+ A mnie i dom mój, i co mam z swych przodków,/
+ Nie jest przedajno. A miałbych swą wiarę/
+ Na targ wynosić, uchowa mię tego/
+ Bóg mój<pr><slowo_obce>uchowa... Bóg...</slowo_obce> --- uchowaj Bóg, niech Bóg uchowa.</pr>. Nie ufa swej sprawiedliwości,/
+ Kto złotu mówić od siebie rzecz każe./
+ Lecz i to człowiek małego baczenia,/
+ Który na zgubę rzeczypospolitej/
+ Podarki bierze, jakoby sam tylko/
+ W cale miał zostać, kiedy wszytko zginie./<end id="e1188299578684"/>
+ Ale mnie czas do rady, bo dziś król chce posły/
+ Odprawować. Snąć widzę Aleksandra? Ten jest.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+<didaskalia><osoba>Aleksander</osoba>, <osoba>Antenor</osoba></didaskalia>
+
+
+<extra><naglowek_scena>[EPEISODION PIERWSZE]</naglowek_scena></extra>
+
+
+<begin id="b1188300805652"/><motyw id="m1188300805652">Przyjaźń, Sprawiedliwość</motyw><naglowek_osoba>ALEKSANDER<pe>Początek pierwszego <slowo_obce>epeisodionu</slowo_obce> (<slowo_obce>epeisodion</slowo_obce> --- część dialogowa w tragedii greckiej, w przeciwieństwie do <slowo_obce>stasimonu</slowo_obce>, części wygłaszanej przez chór. Tragedia grecka składała się zazwyczaj z czterech, pięciu epeisodionów przeplatanych stasimonami.</pe></naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Jako mi niemal wszyscy obiecali,/
+ Cny Antenorze, proszę, i ty sprawie/
+ Mej bądź przychylnym przeciw posłom greckim.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ A ja z chęcią rad, zacny królewicze<pe><slowo_obce>królewicze</slowo_obce> --- królewiczu.</pe>,/
+ Cokolwiek będzie sprawiedliwość niosła/
+ I dobre<pe><slowo_obce>dobre</slowo_obce> --- dobro</pe> rzeczypospolitej naszej.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>Wymówki nie masz, gdy przyjaciel prosi.</strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>Przyzwalam, kiedy o słuszną rzecz prosi.</strofa>
+</kwestia>
+
+<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Obcemu więcej życzyć niżli swemu/
+ Coś niedaleko zda się od zazdrości.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Przyjacielowi więcej niżli prawdzie/
+ Chcieć służyć, zda się przeciw przystojności.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Ręka umywa rękę, noga nogi/
+ Wspiera, przyjaciel port przyjacielowi.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Wielki przyjaciel przystojność: tą sobie/
+ Rozkazać służyć nie jest przyjacielska<pr><slowo_obce>nie jest przyjacielska</slowo_obce> --- nie jest rzeczą przyjacielską.</pr>.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>W potrzebie, mówią, doznać przyjaciela.</strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>I toć potrzeba, gdzie sumnienie płaci<pr><slowo_obce>I toć potrzeba, gdzie sumnienie płaci</slowo_obce> --- i to jest potrzebą (niebezpieczeństwem), gdzie chodzi o sumienie. Obaj rozmówcy sypią w rozmowie przysłowiami, osłaniającymi ich wzajemną niechęć, rozmowa zaś toczy się w krótkich, jednowierszowych zdaniach (tzw. <slowo_obce>stichomytia</slowo_obce>), dowodzących wzburzenia przeciwników.</pr>.</strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>Piękne sumnienie: stać przy przyjacielu.</strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>
+
+<kwestia><strofa>Jeszcze piękniejsze: zostawać przy prawdzie.</strofa></kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>
+
+
+<kwestia><strofa>Grekom pomagać to u ciebie prawda.</strofa></kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>
+
+<kwestia><strofa>Grek u mnie każdy, kto ma sprawiedliwą<pr><slowo_obce>kto ma sprawiedliwą</slowo_obce> --- ma słuszność.</pr>.</strofa></kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>
+
+<kwestia><strofa>Widzę, żebyś mię ty prędko osądził.</strofa></kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>
+
+<kwestia><strofa>Swoje sumnienie każdego ma sądzić.</strofa></kwestia><end id="e1188300805652"/>
+
+
+<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>
+
+<kwestia><strofa>Znać, że u ciebie gospodą posłowie.</strofa></kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>
+
+<kwestia><strofa>Wszystkim ućciwym dom mój otworzony.</strofa></kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>
+
+<kwestia><strofa>A zwłaszcza, kto nie z próżnymi rękoma.</strofa></kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Trzeba mi bowiem sędziom na podarki,/
+ Bom cudzą żonę wziął, o którą czynią<pr><slowo_obce>o którą czynią</slowo_obce> --- o którą toczy się sprawa.</pr>.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Nie wiem o żonę<pr><slowo_obce>Nie wiem o żonę</slowo_obce> --- nie wiem, czy o żonę.</pr>, ale dary bierzesz,/
+ Od Greków zwłaszcza; moje na cię małe.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ I żon, i cudzych darów nierad biorę./
+ Ty, jako żywiesz, tak, widzę, i mówisz/
+ Niepowściągliwie; nie mam z tobą sprawy.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ I mnie żal, żem cię o co kiedy prosił./
+ Ufam swym bogom, że i krom twej łaski/
+ Najdę, kto rzeczy mych podpierać będzie.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>
+
+<kwestia><strofa>Taki, jakiś sam.</strofa></kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ <wers_cd>Da Bóg, człek poćciwy.</wers_cd>
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<begin id="b1188300941159"/><motyw id="m1188300941159">Mądrość, Młodość </motyw><naglowek_osoba>
+ CHORUS<pe>Początek pierwszego <slowo_obce>stasimon</slowo_obce>.</pe>
+</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ By rozum był przy młodości/
+ Nigdy takiej obfitości/
+ Pereł morze i ziemia złota nie urodzi,/
+ Żeby tego nie mieli tym dostawać młodzi<pr><slowo_obce>Żeby tego nie mieli tym dostawać łodzi</slowo_obce> --- nie ma takich skarbów, za które młodzi nabyć by mogli rozum.</pr>.
+ </strofa>
+
+ <strofa>
+ <wers_akap>Mniej by na świecie trosk było,</wers_akap>/
+ By się to dwoje łączyło;/
+ I oni by rozkoszy trwalszych używali,/
+ Siebie ani powinnych w żal by nie wdawali.
+ </strofa>
+
+ <strofa>
+ <wers_akap>Teraz, na rozum nie dbając,</wers_akap>/
+ A żądzom tylko zgadzając,/
+ Zdrowie i sławę tracą, tracą majętności/
+ I ojczyznę w ostatnie zawodzą trudności.
+ </strofa>
+
+ <strofa>
+ <wers_akap>O Boże na wielkim niebie!</wers_akap>/
+ Drogo to, widzę, u Ciebie/
+ Dać młodość i baczenie za raz; jedno płacić/
+ Drugim trzeba: to dobre, a tego żal stracić.<end id="e1188300941159"/>
+ </strofa>
+
+ <strofa>
+ <wers_akap>Ale oto Helenę widzę: co też teraz</wers_akap>/
+ Nieboga myśli wiedząc, że dziś o niej w radzie/
+ Ostateczne namowy, ma li w Troi zostać/
+ Czyli Grecyją znowu i Spartę nawiedzić?
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<begin id="b1188301188520"/><motyw id="m1188301188520">Kobieta, Ojczyzna, Żona</motyw><naglowek_osoba>
+ HELENA<pe>Początek drugiego <slowo_obce>epeisodion</slowo_obce>.</pe>
+</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Wszytkom ja to widziała jako we zwierciedle,/
+ Że z korzyści swej nie miał długo się weselić/
+ Bezecny Aleksander, ale mu wczas mieli/
+ I dobrą myśl przekazie przeważni Grekowie./
+ Więc on, jako drapieżny wilk rozbiwszy stado,/
+ Co nadalej uciekał, a oni zaś, jako/
+ Pasterze ze psy, za nim. I ledwe do tego/
+ Nie przyjdzie, że wilk owcę na ostatek musi/
+ Porzucić, a sam gdzie w las sromotnie uciecze.
+ </strofa>
+
+ <strofa>
+ <wers_akap>Niestety, jakież moje będą przenosiny?</wers_akap>/
+ Podobno w tył okrętu łańcuchem za szyję/
+ Uwiązana, pośrzodkiem greckich naw popłynę./
+ Z jakąż ja twarzą bracią swą<pr><slowo_obce>bracią swą</slowo_obce> --- braćmi Heleny, jako córki Zeusa i Ledy, byli Kastor i Polluks.</pr> miłą przywitam?/
+ Jakoż ja, niewstydliwa, przed oczy twe naprzód,/
+ Mężu mój miły, przyjdę i sprawę o sobie/
+ Dawać będę? A będęż w twarz ci wejźrzeć śmiała?/
+ Bodajżeś ty był nigdy Sparty nie nawiedził,/
+ Nieszczęsny Pryjamida! Bo czego mnie więcej/
+ Nie dostawało? Zacnych książąt córką będąc/
+ Szłam w książęcy dom zacny; dał był Bóg urodę,/
+ Dał potomstwo, dał dobrą nade wszytko sławę./
+ Tom wszytko prze człowieka złego utraciła./
+ Ojczyzna gdzieś daleko, przyjaciół nie widzę,/
+ Dziatki<pr><slowo_obce>Dziatki</slowo_obce> --- Helena miała, według Homera, jedną córkę: Hermionę.</pr>, nie wiem, żywe li; jam sama coś mało/
+ Od niewolnice rożna, przymówkom dotkliwym/
+ I złej sławie podległa, a co jeszcze ze mną/
+ Szczęście myśli poczynać, ty sam wiesz, mój Panie.
+ </strofa><end id="e1188301188520"/>
+</kwestia>
+
+
+<didaskalia><osoba>Pani Stara</osoba>, <osoba>Helena</osoba></didaskalia>
+
+
+<begin id="b1188301342762"/><motyw id="m1188301342762">Kondycja ludzka</motyw><naglowek_osoba>PANI</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Nie frasuj mi się, moje dziecię miłe,/
+ Takci na świecie być musi: raz radość,/
+ Drugi raz smutek; z tego dwojga żywot/
+ Nasz upleciony. I rozkoszyć nasze/
+ Niepewne, ale i troski ustąpić/
+ Muszą, gdy Bóg chce, a czasy przyniosą.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+<naglowek_osoba>HELENA</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ 0 matko moja, nierównoż to tego/
+ Wieńca pleciono; więcej że daleko/
+ Człowiek frasunków czuje niż radości.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>PANI</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Barziej do serca to, co boli, człowiek/
+ Przypuszcza, niżli co g'myśli się dzieje./
+ I stądże się zda, że tego jest więcej,/
+ Co trapi, niżli co człowieka cieszy.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>HELENA</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Prze Bóg, więcejci złego na tym świecie/
+ Niżli dobrego. Patrzaj naprzód, jako/
+ Jedenże tylko sposób człowiekowi/
+ Jest urodzić się, a zginąć tak wiele/
+ Dróg jest, że tego niepodobno zgadnąć./
+ Także i zdrowie nie ma, jeno jedno./
+ Człowiek śmiertelny, a przeciwko temu/
+ Niezliczna liczba chorób rozmaitych./
+ Ale i ona, która wszystkim włada,/
+ Która ma wszytko w ręku, wszytkim rządzi,/
+ Fortuna, za mną świadczy, że daleko/
+ Mniej dóbr na świecie niżli tego, co złym/
+ Ludzie mianują, bo ubogaciwszy/
+ Pewną część ludzi, patrzaj, co ich ciężkim/
+ Ubóstwem trapi. A iż tego żadnej/
+ Zadości g'woli ani skępstwu swemu/
+ Nie czyni, ale niedostatkiem tylko/
+ Sciśniona, znak jest, że i dziś, gdy komu/
+ Chce co uczynić dobrze, pospolicie/
+ Jednemu pierwej weźmie, toż dopiero/
+ Drugiemu daje; skąd się da rozumieć,/
+ Co już powtarzam nie raz, że na świecie/
+ Mniej dóbr daleko niżli złych przypadków.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>PANI</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Mniej abo więcej, równa li też liczba/
+ Obojga --- korzyść niewielka to wiedzieć./
+ 0 to by Boga prosić, żeby człowiek/
+ Co namniej szczęścia przeciwnego doznał,/
+ Bo żeby zgoła nic, to nie człowiecza./<end id="e1188301342762"/>
+ <begin id="b1188301420388"/><motyw id="m1188301420388">Kobieta</motyw>Ale że z rady tak długo nikogo/
+ Nie słychać! Wiem, że da bez omieszkania/
+ Znać Aleksander, skoro się tam rzeczy/
+ Przetoczą, a nam białymgłowom jakoś/
+ Przystojniej w domu zawżdy niż przed sienią<pr><slowo_obce>przed sienią</slowo_obce> --- przed pałacem, to bowiem jeszcze w pierwszej połowie w. XVI wyraz ,,sień" znaczył.</pr>.<end id="e1188301420388"/>
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<begin id="b1188301579887"/><motyw id="m1188301579887">Obywatel, Sprawiedliwość, Władza</motyw><naglowek_osoba>
+ CHORUS<pe>Początek drugiego <slowo_obce>stasimon</slowo_obce>.</pe>
+</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie,/
+ A ludzką sprawiedliwość w ręku trzymacie,/
+ Wy, mówię, którym ludzi paść poruczono/
+ I zwirzchności nad stadem bożym zwierzono:
+ </strofa>
+
+ <strofa>
+ <wers_akap>Miejcie to przed oczyma zawżdy swojemi,</wers_akap>/
+ Żeście miejsce zasiedli boże na ziemi,/
+ Z którego macie nie tak swe własne rzeczy,/
+ Jako wszytek ludzki mieć rodzaj na pieczy.
+ </strofa>
+
+ <strofa>
+ <wers_akap>A wam więc nad mniejszymi zwierzchność jest dana,</wers_akap>/
+ Ale i sami macie nad sobą pana,/
+ Któremu kiedyżkolwiek z spraw swych uczynić/
+ Poczet macie: trudnoż tam krzywemu wynić.
+ </strofa>
+
+ <strofa>
+ <wers_akap>Nie bierze ten pan darów ani się pyta,</wers_akap>/
+ Jeśli kto chłop czyli się grofem poczyta,/
+ W siermiędze li go widzi, w złotych li głowach;/
+ Jeśli namniej przewinił, być mu w okowach.
+ </strofa>
+
+ <strofa>
+ <wers_akap>Więc ja podobno z mniejszym niebezpieczeństwem</wers_akap>/
+ Grzeszę, bo sam się tracę swym wszeteczeństwem./
+ Przełożonych występy miasta zgubiły/
+ I szerokie do gruntu carstwa zniszczyły.
+ </strofa><end id="e1188301579887"/>
+</kwestia>
+
+
+<didaskalia><osoba>Poseł</osoba>, <osoba>Helena</osoba></didaskalia>
+
+
+<naglowek_osoba>
+ POSEŁ<pe>Początek trzeciego <slowo_obce>epeisodion</slowo_obce>.</pe>
+</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Dobrą nowinę paniej swojej niosę./
+ Rozumiem temu, że już dawno tego/
+ Poselstwa czeka, serce swe troskami/
+ I płaczem trapiąc. Ale oto prawie/
+ Na czas wychodzi z domu. O królowa,/
+ Wdzięcznej nowiny posła masz przed sobą.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>HELENA</naglowek_osoba>
+
+<kwestia><strofa>Daj Boże, byś co przyniósł pociesznego.</strofa></kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>POSEŁ</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Posłowie twoi, jako przyjechali,/
+ Tak odjeżdżają, a ty przedsię z nami.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>HELENA</naglowek_osoba>
+
+<kwestia><strofa>Byłeś sam w radzie czyś słyszał od kogo?</strofa></kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>POSEŁ</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Byłem przy wszytkim i prosto mi stamtąd/
+ Iść Aleksander do ciebie rozkazał.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>HELENA</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Jeszczeć nie widzę, z czego bych się prawie/
+ Ucieszyć miała. Wszakże powiedz przedsię,/
+ Jako co było.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>POSEŁ</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ <wers_cd>Powiem, jeno słuchaj!</wers_cd>/
+ <begin id="b1188302065574"/><motyw id="m1188302065574">Ojciec, Ojczyzna, Rodzina, Sprawiedliwość, Syn, Władza</motyw>Skoro w radzie zasiedli panowie, król naprzód/
+ Tę rzecz do nich uczynił: ,,Nie zwykłem nic nigdy/
+ Bez rady waszej czynić; a bych też zwykł kiedy/
+ (Czego w pamięci nie mam), w tej sprawie koniecznie/
+ Syna swego bych nie chciał, aby mię ojcowska/
+ Miłość przeciw synowi<pr><slowo_obce>przeciw synowi</slowo_obce> --- do syna.</pr> jako nie uwiodła./
+ Bo aczci to podobno nie darmo rzeczono:/
+ »Krew nie woda«<pr><slowo_obce>Krew nie woda</slowo_obce> --- Kochanowski używa tu zwrotu przysłowiowego <wyroznienie>krew nie woda</wyroznienie> w niespotykanym już dziś znaczeniu: pokrewieństwo to czynnik doniosły.</pr>, lecz u mnie pospolitej rzeczy/
+ Powinowactwo więtsze. A tak, co się kolwiek/
+ Wam wszytkim będzie zdało, toż i ja pochwalę/<end id="e1188302065574"/>
+ Syn mój w Grecyjej żony dostał, nie wiem jako<pr><slowo_obce>nie wiem jako</slowo_obce> --- z woli bogów czy przez porwanie.</pr>;/
+ Tej się upominają od Greków posłowie./
+ Wydać abo nie wydać; w tym rozmysłu trzeba"./
+ </strofa>
+
+ <strofa>
+ <wers_akap>Zatym wstał Aleksander i tak mówić począł:</wers_akap>/
+ ,,Przy pierwszej posłów skardze dałem dostateczną/
+ Sprawę o sobie; teraz nie chcę uszu waszych/
+ Słowy próżnymi bawić, ale maluczko co/
+ Powiedziawszy, ostatek na Boga przypuszczę<pr><slowo_obce>ostatek na Boga przypuszczę</slowo_obce> --- resztę zdam na Boga.</pr>/
+ I na łaskę ojcowską, i was wszytkich zdanie./
+ <begin id="b1188302269476"/><motyw id="m1188302269476">Bóg, Los, Miłość</motyw>Wszytkim wam jest świadomo, jakim ja był żywot/
+ Wziął przed się, żęciem nigdy tych burkowych biesiad<pr><slowo_obce>burkowych biesiad</slowo_obce> --- rozrywek miejskich, hulanek żołnierskich.</pr>/
+ Patrząc nie chciał; wolałem po gęstych dąbrowach/
+ Prędkie jelenie gonić abo dzikie świnie./
+ Anim ja tego sobie za niewczas poczytał/
+ W budzie leśnej się przespać i nad stady chodzić<pr><slowo_obce>nad stady chodzić</slowo_obce> --- chodzić za stadami, pasąc je.</pr>./
+ Nie myśliłciem<pr><slowo_obce>Nie myśliłciem</slowo_obce> --- <wyroznienie>nie myślił-ci-jem</wyroznienie> (jestem): nie myślałem.</pr> ja wtenczas namniej o Helenie/
+ Ani to imię przedtym w uszu mych postało./
+ Wenus, kiedy mię naprzód trzy boginie<pr><slowo_obce>trzy boginie</slowo_obce> --- Hera (Junona), Pallas Atena (Minerwa) i Afrodyta (Wenus).</pr> sobie/
+ Za sędziego obrały, Wenus mi ją sama/
+ Napierwej zaleciła i za żonę dała./
+ Ludzie, widzę, u Boga szczęścia sobie proszą,/
+ A ja kiedy mię z chęci swej tym potykali,/
+ Miałem gardzić? Przyjąłem, i przyjąłem wdzięcznie,/
+ I mam pewną nadzieję, że tenże bóg, który/
+ Ućcił mię naprzód, będzie i do końca szczęścił/
+ I co mi dał, nie da mi leda jako wydrzeć./
+ A bych też był żony swej ludzkim obyczajem<pr><slowo_obce>ludzkim obyczajem</slowo_obce> --- w sposób ludzki, zwyczajny, bez pomocy ,,boga", tj. bogini.</pr>/
+ Dostawał, nie wiem, czemu onym się zyść miało/
+ Medeą z domu wykraść od przyjaciół naszych,/
+ A mnie zaś ich fortelu takimże fortelem/
+ Oddać się nie godziło?/
+ Jeślim co tedy winien, toż i oni winni./<end id="e1188302269476"/>
+ Chcą li nagrody, niech ją sami pierwej czynią,/
+ Jako ci, którzy krzywdę naprzód uczynili./
+ A tam, ojcze, nie tylko żonę moje, ale/
+ I mnie samego wydaj, niechaj pokutuję!/
+ Gdzie by też to o sobie tak rozumieć chcieli,/
+ Że im każdy, a oni nie winni nikomu/
+ Sprawiedliwości czynić: tego, da Bóg, nigdy/
+ Nad nami nie przewiodą<pr><slowo_obce>Nad nami nie przewiodą ani ich z to będzie</slowo_obce> --- nam nie narzucą i na to się nie zdobędą.</pr> ani ich z to będzie./
+ Nie tuszęć ja, żebyś ty, ojcze mój łaskawy,/
+ Nie pomniał jeszcze krzywdy i szkód staradawnych<pr><slowo_obce>szkód staradawnych</slowo_obce> --- mowa o dawniejszej wyprawie greckiej pod wodzą Heraklesa, zakończonej zburzeniem Troi i porwaniem Hezjony.</pr>,/
+ Któreś wziął od tych panów i to państwo sławne./
+ Jeszczeć mury na ziemi leżą powalone/
+ I pola do tej doby pustyniami stoją,/
+ Znaki miecza greckiego i okrutnej ręki./
+ A byś też tego dobrze nie chciał sam pamiętać,/
+ Hesyjona pamiętać musi, siostra twoja,/
+ Ojcze, a moja ciotka, która do tej doby/
+ U nich w niewoli żywię, jeśli jeszcze żywię./
+ Tej nam krzywdy, o królu, jedna nie nagrodzi/
+ Helena ani jeden Parys powetuje".
+ </strofa>
+
+ <strofa>
+ <wers_akap>Tu przestał Aleksander, a szept miedzy ludźmi</wers_akap>/
+ Rozlegał się po sali. Jako więc ku latu/
+ Robotne pszczoły w ulu szemrzą, kiedy wodza/
+ Nowego oglądały, a chęć nastąpiła/
+ Od macior<pr><slowo_obce>Od macior</slowo_obce> --- od matek. Poeta stosuje tu (jak poprzednio w wersie 111: ,,dziatek") zamiennie: używa liczby mnogiej zamiast pojedynczej.</pr><uwaga>???</uwaga> się wynosić i nowe zaczynać/
+ Gospodarstwo, szmer w ulu i rozruch kryjomy:/
+ Taki dźwięk tam natenczas wstał był między ludźmi,/
+ Który skoro ucichnął, Antenor jął mówić:/
+ </strofa>
+
+ <strofa>
+ <wers_akap>,,Prawdzie długich wywodów, królu, nie potrzeba:</wers_akap>/
+ <begin id="b1188302698309"/><motyw id="m1188302698309">Kobieta, Żona</motyw>Aleksander, w Grecyjej gościem w domu będąc/
+ Człowieka przedniejszego, na gościnne prawa/
+ Nie pomniąc, żonę mu wziął i przywłaszczył sobie./
+ By mu był niewolnicę naliższą przemówił<pr><slowo_obce>przemówił</slowo_obce> --- przeciągnął do siebie, skłonił do opuszczenia domu.</pr>,/
+ Winien by mu był został, cóż kiedy wziął żonę,/
+ Której ani zaniedbać, ani też dochodzić/
+ Dobry, ućciwy człowiek bez wstydu nie może?/
+ Winien mu nie po mału. On, chocia ze wstydem,/
+ Żony się upomina, a ja wrócić radzę,/
+ Abychmy ku zelżeniu niesprawiedliwości/
+ Nie przydali: oboje to przez się nieznośne,/
+ Cóż<pr><slowo_obce>Cóż</slowo_obce> --- cóż dopiero.</pr> pospołu złożone!<end id="e1188302698309"/> <begin id="b1188302781913"/><motyw id="m1188302781913">Konflikt, Małżeństwo, Obywatel</motyw>Toteż niewątpliwa,/
+ Że Grekowie Heleny nie tylko przez posły,/
+ Ale nawet i przez miecz domagać się będą./
+ Niechże się Aleksander tak drogo nie żeni,/
+ Żeby małżeństwo swoje upadkiem ojczyzny/
+ I krwią naszą miał płacić! Jeśli w łaskę dufa/
+ Boginiej swej, niech na to miejsce dwu się boi,/
+ Które dla niej rozgniewał i sądem swym zganił./
+<end id="e1188302781913"/> Medeą nie za naszych czasów uniesiono./
+ I nie wiem, jeśli nam co do tego. To widzę,/
+ Że tej krzywdy u Greków nikt się do tej doby/
+ Nie domagał; milczeli tego, którym było/
+ Przystojniej o to mówić. Nie wiem, jako słusznie/
+ Swój własny występ cudzą krzywdą barwić chcemy?/
+ To się nas barziej tycze, że za przodków naszych/
+ Grekowie w tym królestwie mieczem wojowali;/
+ Lecz i natenczas, królu (prawda się znać musi)<pr><slowo_obce>prawda się znać musi</slowo_obce> --- prawdę wyznać się musi.</pr>,/
+ Nasza niesprawiedliwość<pr><slowo_obce>Nasza niesprawiedliwość</slowo_obce> --- aluzja do niedotrzymania zobowiązań wobec Heraklesa, któremu Laomedon (ojciec Priama) obiecał rękę córki Hezjony i cudowne konie za uwolnienie kraju od smoka morskiego. Herakles zabił potwora, a gdy nie otrzymał przyrzeczonej nagrody, z pomocą innych Greków zburzył Troję, zabił Laomedonta, a Hezjonę oddał jako niewolnicę jednemu ze swych towarzyszy.</pr> do tego upadku/
+ Nas przywiodła, że się też i dziś lękać muszę,/
+ Aby to sąd tajemny jakiś boży nie był,/
+ Nam prze niesprawiedliwość zawżdy pomstę odnieść/
+ Od Greków. Czego tobie przestrzegać się godzi,/
+ 0 królu, a tym barziej, żeś i w pierwszej klęsce/
+ Mało małym nie zginął<pr><slowo_obce>Mało małym nie zginął</slowo_obce> --- Priama przed zemstą Heraklesa uratowała siostra Hezjona.</pr> pokutując za grzech/
+ Ojcowski i postępek mało sprawiedliwy".
+ </strofa>
+
+ <strofa>
+ <wers_akap>To powiedziawszy milczał. Toż Eneasz mówił,</wers_akap>/
+ Toż Pantus i Tymetes, zgadzał się i Lampon,/
+ I Ukalegon z nimi, ale Iketaon/
+ Coś inszego rozumiał i w te słowa mówił:
+ </strofa>
+
+ <strofa>
+ <wers_akap>,,Owa, jako nam kolwiek Grekowie zagrają,</wers_akap>/
+ Tak my już skakać musim? Bać się ich nam każą,/
+ A ja, owszem, się lękam. Teraz nam Helenę/
+ Wydać każą, po chwili naszych się żon będą/
+ I dzieci upominać. Nigdy w swojej mierze/
+ Chciwość władze nie stoi; zawżdy, jako powódź,/
+ Pomyka swoich granic nieznacznie, aż potym/
+ Wszytki pola zaleje. Za czasu, panowie,/
+ Umykać rogów trzeba, bo wonczas już próżno/
+ Miotać się, kiedy jarzmo na szyję założą./
+ Sprawiedliwości proszą, a grożą nam wojną:/
+ Daj, chcesz li, alboć wydrę, taka to jest prosto. <pr>taka to jest prosto --- taka to jest ich sprawiedliwość</pr>/
+ Wimenem sprawiedliwość, ale nie z swą hańbą:/
+ Kto ją na mnie wyciska, sowitej nagrody/
+ Ze mnie chce, i korzyści, i zelżenia mego./
+ Dawnyć to grecki tytuł pany się mianować,/
+ A nas, <slowo_obce>barbaros</slowo_obce>, sługi<pr><slowo_obce>A nas, barbaros, sługi</slowo_obce> --- a nas, barbarzyńców, sługami. Iketaon, podobnie jak Parys, kładzie nacisk na niechęć Greków do ludów azjatyckich.</pr>. Ale nie toć jest pan,/
+ Co się w Peloponezie albo w Troi rodził;/
+ Szabla ostra przy boku to pan: ta rozstrzygnie,/
+ Kto komu czołem bić ma. Do tego tam czasu/
+ Równi sobie być musim; ani tego Greczyn/
+ 0 sobie niechaj dzierży, żeby tak był groźny,/
+ Jako się sobie sam zda. Jeśli tedy krzywdę/
+ W tym się mieć rozumieją, że Helenę uniósł/
+ Aleksander, niechajże okażą na sobie/
+ Sami naprzód, jako ten gwałt winien nagradzać/
+ Aleksander, ponieważ samiż okazali,/
+ Jako taki gwałt czynić. Aczci Aleksander/
+ Brata przy siestrze nie wziął, jako oni wzięli/
+ Medeą i Absyrta./
+ Bo co Antenor mówi, że nam nic do tego:/
+ Ba, i barzo do tego! Za jednego krzywdę/
+ Oni się wszyscy wzięli, a nas pojedynkiem/
+ Zbierać mają? Nie tuszę; tożci sąsiadowi/
+ Sąsiad w Azyjej<pr><slowo_obce>w Azyjej</slowo_obce> --- Troja leżała w północno-zachodniej części Azji Mniejszej.</pr> winien, co u nich w Europie./
+ Mówiono zawżdy o to<pr><slowo_obce>Mówiono... o to</slowo_obce> --- domagano się tego.</pr> i do końca będą./
+ Co się siostry królewskiej i szkód dawnych tycze,/
+ Więtsza to zasię u mnie, niżby się tu miała/
+ Przypomnieć abo na ten sztych kłaść<pr><slowo_obce>na ten sztych kłaść</slowo_obce> --- kłaść na szalę wagi, porównywać.</pr>: dzierżę o cnej/
+ Krwi trojańskiej, że tego mścić się jeszcze będzie./
+ Teraz zgoła nie radzę Heleny wydawać,/
+ Aż się też oni z nami o Medeą zgodzą".
+ </strofa>
+
+ <strofa>
+ <wers_akap>To jego słowa były. Potym się już żaden</wers_akap>/
+ Długą rzeczą nie bawił; jeden głos był wszytkich:/
+ ,,Tak jako Iketaon"; i tych, co siedzieli,/
+ I tych, co za stołkami stali, głos był jeden:/
+ ,,Tak jako Iketaon". Kilkakroć powstawał/
+ Ukalegon chcąc mówić, lecz przed hukiem nie mógł./
+ Marszałkowie, laskami w ziemię coraz bijąc:/
+ ,,Posłuchajcie, panowie, Ukalegon mówi"./
+ Nie pomogły nic laski, a nasz Ukalegon/
+ Ukalegontom mówił<pr><slowo_obce>Ukalegon Ukalegontom mówił</slowo_obce> --- uczona gra słów, <slowo_obce>ukalegon</slowo_obce> bowiem po grecku znaczy: <wyroznienie>niedbający</wyroznienie>.</pr>, bo nań nic nie dbali./
+ Tymczasem ktoś zawołał głosem prawie głośnym:/
+ ,,Co po tych krasnych mowach<pr><slowo_obce>krasnych mowach</slowo_obce> --- pięknych, por. <slowo_obce>krasomówca</slowo_obce>, <slowo_obce>krasomówstwo</slowo_obce> na oznaczenie pięknej wymowy.</pr><uwaga>przypisy marne, do poprawienia: źle zredagowne, mogą być niezrozumiałe</uwaga>? Rozstąpmy się oto;/
+ Ujźrzemy, gdzie nas więcej"<pr>W ten sposób głosowano w Rzymie.</pr>. Ledwe wyrzekł, a już/
+ Wszyscy na nogach stali i swe miejsca brali./
+ Kiedy się rozstąpili, nie było co równać:/
+ Wszyscy przy Aleksandrze, a tam ich garść była./
+ Prosili potym króla, aby wedle prawa/
+ Postąpił, a za więtszą częścią wyrok podał./
+ Król, niewiele mieszkając: ,,Rad bych był, powiada,/
+ Na zgodę wasze patrzał, lecz iż być nie mogła,/
+ Mnie nie lża, jeno więtszej części naśladować<pr><slowo_obce>więtszej części naśladować</slowo_obce> --- iść za większością.</pr>./
+ A tak, co z dobrym niechaj będzie pospolitym:/
+ Helena niechaj w Troi zostanie, aż też nam/
+ Grekowie za Medeą nagrodę uczynią".
+ </strofa>
+
+ <strofa>
+ <wers_akap>Skoro po tym dekrecie po posły posłano,</wers_akap>/
+ A mnie też Aleksander do ciebie wyprawił/
+ Z tym wszytkim, coś słyszała; tuszę, że odprawę/
+ Do tej doby już wzięli posłowie, i twój mąż/
+ W domu cię dawno czeka. A tak nie mieszkajmy!
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>HELENA</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>Dobrze mówisz: idź ty wprzód, ja za tobą w tropy.</strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>
+ CHORUS<pr>Zamiast oczekiwanej pieśni chóru, <slowo_obce>stasimonu</slowo_obce>, poeta wprowadza jedynie czterowiersz o charakterze informacyjnym.</pr>
+</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Tej podobno ta powieść g'myśli: mnie bynamniej./
+ I onej, nie wiem, na co ta radość wynidzie./
+ Posłowie, widzę, idą nosy powiesiwszy:/
+ Znać, że nie po swej myśli odprawę odnoszą.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>
+ ULISSES<pe>Początek czwartego <slowo_obce>epeisodion</slowo_obce>.</pe>
+</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ O nierządne królestwo i zginienia bliskie,/
+ Gdzie ani prawa ważą, ani sprawiedliwość/
+ Ma miejsca, ale wszytko złotem kupić trzeba!/
+ Jeden to marnotrawca umiał spraktykować,/
+ Że jego wszeteczeństwa i łotrowskiej sprawy/
+ Od małych aż do wielkich wszyscy jawnie bronią,/
+ Nizacz prawdy nie mając ani końca patrząc,/
+ Do którego rzeczy przyść za ich radą muszą./
+ <begin id="b1188303298446"/><motyw id="m1188303298446">Młodość , Obywatel, Upadek</motyw>Nie rozumieją ludzie ani się w tym czują,/
+ Jaki to wrzód szkodliwy w rzeczypospolitej/
+ Młódź wszeteczna: ci cnocie i wstydowi cenę/
+ Ustawili; przed tymi trudno człowiekiem być/
+ Dobrym; ci domy niszczą, ci państwa ubożą,/
+ A rzekę, że i gubią (Troja, poznasz potym!),/
+ A przykładem zaś swoim jako wielką liczbę/
+ Drugich przy sobie psują. <begin id="b1188303393624"/><motyw id="m1188303393624">Upadek, Żołnierz</motyw>Patrz, jakie orszaki/
+ Darmojadów za nimi, którzy ustawicznym/
+ Próżnowaniem a zbytkiem jako wieprze tyją./<end id="e1188303298446"/>
+ Z tego stada, mniemacie, że się który przyda/
+ Do posługi ojczyzny? Jako ten we zbroi/
+ Wytrwa, któremu czasem i w jedwabiu ciężko?/
+ Jako straż będzie trzymał, a on i w południe/
+ Przesypiać się nauczył? Jako stos wytrzymać/
+ Ma nieprzyjacielowi, który ustawicznym/
+ Pijaństwem zdrowie stracił? Takimi się czując,/
+ A podobno nie czując, na wojnę wołają:/
+ Boże, daj mi z takimi mężmi zawżdy czynić!<end id="e1188303393624"/>
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<begin id="b1188303501745"/><motyw id="m1188303501745">Mąż</motyw><naglowek_osoba>MENELAUS</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Wieczne światło niebieskie i ty, płodna ziemi,/
+ I ty, morze szerokie, wy, wszyscy bogowie,/
+ I wysocy, i niscy<pr><slowo_obce>bogowie i wysocy, i niscy</slowo_obce> --- tj. bogowie niebiańscy, olimpijscy i bogowie podziemni, Hadesu.</pr>, świadki mi dziś bądźcie,/
+ Żem rzeczy sprawiedliwej od Trojanów żądał,/
+ Abych był krzywdy wielkiej i zelżenia swego/
+ Nagrodę jaką wziąć mógł; nicem nie otrzymał,/
+ Jeno śmiech ludzki, a żal serdeczny tym więtszy./
+ Na was tedy krzywdę swą i żałość niezmierną/
+ Kładę<pr><slowo_obce>Na was... kładę</slowo_obce> --- wam polecam.</pr>, możni bogowie; jeśli sercem czystym/
+ Tę prośbę do was czynię, pomścicie zelżenia/
+ I mej krzywdy tak jasnej: dajcie mi na gardle/
+ Usieść Aleksandrowym i miecz krwią napoić/
+ Człowieka bezecnego, ponieważ i on mej/
+ Zelżywości dawno syt i dziś się ją karmi.
+ </strofa><end id="e1188303501745"/>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>
+ CHORUS<pe>Początek trzeciego <slowo_obce>stasimon</slowo_obce>.</pe>
+</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ O białoskrzydła<pr><slowo_obce>białoskrzydła</slowo_obce> --- neologizm poety na wzór greckiego <slowo_obce>leu-kopteros</slowo_obce>.</pr> morska pławaczko,/
+ Wychowanico Idy <pr>Idy --- góra Ida pod Troją, gdzie rosły buki, z których zbudowano łódź Parysa</pr> wysokiej,/
+ Łodzi bukowa, któraś gładkiej/
+ Twarzy pasterza Pryjamczyka/
+ Mokrymi słonych wód ścieżkami<pr><slowo_obce>Mokrymi słonych wód ścieżkami</slowo_obce> --- przekładnia, zamiast: mokrymi ścieżkami słonych wód.</pr>/
+ Do przezroczystych Eurotowych/
+ Brodów<pr><slowo_obce>Eurotowych brodów</slowo_obce> --- żaglowiec Parysa zawinął do ujścia rzeki Eurotas w Lakonii na Peloponezie.</pr> nosiła!/
+ Coś to zołwicom<pe><slowo_obce>zołwicom</slowo_obce> --- dziś: szwagierkom; chodzi o relację więzów rodzinnych sióstr Aleksandra w stosunku do Heleny jako jego żony</pe> za bratową,/
+ Córom szlachetnym Pryjamowym,/
+ Cnej Poliksenie i Kasandrze/
+ Wieszczej<pr>Cnej Poliksenie i Kasandrze wieszczej --- córkom Priama; występuje tu <slowo_obce>krzyżownik</slowo_obce>, układ krzyżowy <wyroznienie>abba</wyroznienie>: przymiotnik raz poprzedza, drugi raz następuje po rzeczowniku.</pr>, przyniosła?/
+ Za którą oto w tropy prosto,/
+ Jako za zbiegłą niewolnicą,/
+ Prędka pogonią przybieżała./
+ </strofa>
+
+ <strofa>
+ Toli on sławny upominek/
+ Albo pamiętne, którym luby/
+ Sędziemu wyrok ze wszech Wenus/
+ Bogiń piękniejsza<pr><slowo_obce>ze wszech Wenus bogiń piękniejsza</slowo_obce> --- przekładnia, zamiast: ze wszech bogiń Wenus piękniejsza.</pr> zapłaciła,/
+ Kiedy na Idzie stokorodnej/
+ Śmierci podległy nieśmiertelne/
+ Uznawca twarzy rozeznawał?<pr><slowo_obce>Śmierci podległy nieśmiertelne uznawca twarzy rozeznawał</slowo_obce> --- przekładnia, zamiast: śmierci podległy uznawca nieśmiertelne twarzy rozeznawał; do przekładni dochodzi gra wyrazów: ,,śmierci podległy" i ,,nieśmiertelne".</pr>/
+ Swar był początkiem i niezgoda/
+ Twego małżeństwa, Pryjamicze./
+ Nie śmiem źle tuszyć, nie śmiem, ale/
+ Ledwe nie takiż koniec będzie./
+ </strofa>
+
+ <strofa>
+ <wers_akap>Niechajże się ja, można Cypri<pr>Cypri --- Cypryda, przydomek Wenus.</pr>,</wers_akap>/
+ Ninacz cudzego nie zapatrzam!/
+ Niech towarzysza życzliwego,/
+ Jednemu łożu przyjaciela,/
+ Mam z łaski twojej; inszy, więcej/
+ Chcą li, niech proszą!/
+ Oczy łakome siła ludzi/
+ Zawiodły, lecz kto w krygi żądzą/
+ Mógł ująć<pr><slowo_obce>w krygi... ująć</slowo_obce> --- okiełznać, opanować.</pr>, w długim bezpieczeństwie/
+ Dni swych używie. Przyjdą, przyjdą/
+ Niedawno czasy, że rozbójcę/
+ Rozbójca znidzie; ten mu słodki/
+ Sen z oczu zetrze i bezpieczne/
+ Serce zatrwoży, kiedy trąby/
+ Ogromne zagrzmią, a pod mury/
+ Nieprzyjacielskie staną szańce.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<didaskalia><osoba>Antenor</osoba>, <osoba>Priamus</osoba></didaskalia>
+
+
+<naglowek_osoba>
+ ANTENOR<pe>Początek piątego <slowo_obce>epeisodion</slowo_obce>.</pe>
+</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Iż moja wierna rada u ciebie, o wielki/
+ Królu, ważna nie była, żebyś był Helenę/
+ Grekom wydać rozkazał, a tę niewątpliwą/
+ Wielkiej wojny pochodnią co napręcej zgasił,/
+ Teraz, co potym idzie<pr><slowo_obce>co potym idzie</slowo_obce> --- jako następstwo tej sprawy.</pr>, w czas cię upominam,/
+ Abyś czuł o potrzebie i o pewnej wojnie,/
+ Tak pewnej, jako mię tu dziś przed sobą widzisz./
+ Słyszałeś, jako cię dziś posłowie żegnali/
+ I nas wszytkich przy tobie. Pograniczni piszą/
+ Starostowie<pr><slowo_obce>Pograniczni starostowie</slowo_obce> --- dowódcy oddziałów strzegących granic.</pr>, że greckie wojska się ściągają/
+ Do Aulidy<pr>Au1ida --- port w Beoeji.</pr>; w tym wątpić nie potrzeba, że ci/
+ Do nas pójdą: inaczej ani by tu byli/
+ Posłów swych posyłali, ani tak surowie/
+ 0 swą krzywdę mówili. A tak nie mieszkając,/
+ Póki brzegu morskiego ostatka nie stracim,/
+ Porty naprzód i zamki pograniczne spiżą/
+ I ludźmi dobrze opatrz<pr><slowo_obce>Porty... i zamki... opatrz</slowo_obce> --- rady te pozwalają odtworzyć stosunki polskie.</pr><uwaga>???</uwaga>; hołdownym książętom/
+ Rozkaż być pogotowiu; żołnierzom przypowiedz/
+ Służbę; szpiegi rozeszli; straż miej i na morzu,/
+ I na ziemi, aby cię łacni niegotowym/
+ Grekowie nie zastali. To jest rada moja.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>PRIAMUS</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Jakobyś już na oko, dobry Antenorze,/
+ Nieprzyjaciela widział, tak się, widzę, boisz.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ O królu, teraz się bać lepiej, bo za taką/
+ Bojaźnią i opatrzność, i gotowość roście<pr><slowo_obce>i opatrzność, i gotowość roście</slowo_obce> --- ostrożność i gotowość rośnie.</pr>./
+ Wonczas już próżny rozmysł, bo już abo się bić,/
+ Abo uciekać trzeba: trzeciego nic nie masz.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>PRIAMUS</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ A ja, owszem, na dobrej pieczy wszytko mieć chcę,/
+ Aby nam do tak nagłych ucieczek nie przyszło.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Daj to Boże! <begin id="b1188304824746"/><motyw id="m1188304824746">Kobieta, Wizja</motyw>A to zaś co za białagłowa<pr><slowo_obce>co za białagłowa</slowo_obce> --- Antenor zna oczywiście Kasandrę; chodzi tu jednak o przedstawienie jej widzom, jak w teatrze greckim (nie znano tam afisza, zastępowano go więc dialogiem, podającym imię wprowadzanego na scenę bohatera).</pr>/
+ Z włosy roztarganymi i twarzy tak bladej?/
+ Drżą na niej wszytki członki, piersiami pracuje,/
+ Oczy wywraca, głową kręci: to chce mówić,/
+ To zamilknie.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>PRIAMUS</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ <wers_cd>Moja to nieszczęśliwa córa,</wers_cd>/
+ Kasandra; widzę, że ją duch Apollinowy<pr><slowo_obce>duch Apo11inowy</slowo_obce> --- Kasamdra otrzymała dar proroczy od zakochanego w niej Apollina (boga proroctw), gdy jednak odrzuciła jego miłość, sprawił, że nikt nie wierzył jej przepowiedniom.</pr>/
+ Zwykły nagarnął; nie lża, jeno jej posłuchać.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>KASANDRA</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Po co mię próżno, srogi Apollo, trapisz,/
+ Który, wieszczego ducha dawszy, nie dałeś/
+ Wagi w słowiech, ale me wszytki proroctwa/
+ Na wiatr idą nie mając u ludzi więcej/
+ Wiary nad baśni próżne i sny znikome?/
+ Komu serce spętane albo pamięci/
+ Zguba mojej pomoże? Komu z ust moich/
+ Duch nie mój<pr><slowo_obce>Duch nie mój</slowo_obce> --- Apollo; jego również oznaczają słowa:,,nieznośny gość".</pr> użyteczen i zmysły wszytki/
+ Ciężkim, nieznośnym gościem opanowane?/
+ Próżno się odejmuję, gwałt mi się dzieje;/
+ Nie władne dalej sobą, nie jestem swoja./
+ Ale gdzieżem, prze Boga? Światła nie widzę,/
+ Noc mi jakaś przed oczy nagła upadła./
+ Owóż mamy dwie słońcy, owóż dwie Troi,/
+ Owóż i łani morzem głębokim płynie./
+ Nieszczęśliwa to łani, złej wróżki łani<pr><slowo_obce>złej wróżki łani</slowo_obce> --- złej wróżby, złowróżbna; łania oznacza tu Helenę.</pr>./
+ Brońcie brzegów, pasterze, nie dopuszczajcie/
+ Tej niezdarzonej goście nigdziej do ziemie!/
+ Nieszczęśliwa to ziemia i brzeg nieszczęsny,/
+ Gdzie ta łani wypłynie; nieszczęsna knieja,/
+ Gdzie wnidzie i gdzie gładki swój bok położy./
+ Wszytki stopy, wszytki jej łożyska muszą/
+ Krwią opłynąć; upadek, pożogę, pustki/
+ Z sobą niesie. O wdzięczna ojczyzno moja,/
+ 0 mury, nieśmiertelnych ręku roboto<pr><slowo_obce>nieśmiertelnych ręku roboto</slowo_obce> --- mury Troi wznieśli bogowie Apollo i Posejdon (Neptun).</pr>!/
+ Jaki koniec was czeka? Ciebie, mój bracie,/
+ Stróżu ojczyzny, domu zacna podporo,/
+ Wkoło murów trojańskich tesalskie konie/
+ Włóczyć grożą, a twoje oziębłe ciało/
+ Będzie li chciał nieszczęsny ociec pochować,/
+ Musi je u rozbójce złotem kupować<pr>Przepowiednia śmierci Hektora.</pr>./
+ Nieprzepłacony duchu, z tobą pospołu/
+ I ojczyzna umarła: jednaż mogiła/
+ Oboje was przykryje. Lecz i ty, srogi/
+ Trupokupcze<pr>Trupokupcze (gr. <slowo_obce>nekropernas</slowo_obce>) --- Achilles, zabójca Hektora, za okup wydał zwłoki syna Priamowi. Zginął zraniony w piętę strzałą Parysa. Pomścił go syn Neoptolemos (Pyrrus), który po upadku Troi zamordował Priama chroniącego się w świątyni.</pr>, niedawno i sam polężesz,/
+ Strzałą niemężnej ręki prędką objeżdżon./
+ Cóż potym? Kłoda leży, a ze pnia przedsię/
+ Nowa rózga<pr><slowo_obce>Nowa rózga</slowo_obce> --- syn Achillesa, Neoptolemos.</pr> wyrosła i nad nadzieję/
+ Prędko ku górze idzie. A to co za koń<pr><slowo_obce>koń</slowo_obce> --- drewniany koń z ukrytymi wewnątrz Grekami.</pr>/
+ Tak wielki na poboju sam jeden stoi?/
+ Nie wódźcie go do stajniej, radzę, nie wódźcie:/
+ Bije ten koń i kasze; spalcie go raczej,/
+ Jeśli sami od niego zgorzeć nie chcecie./
+ Czujcie, stróże: noc idzie, noc podejźrzana./
+ Wielki ogień ma powstać, tak wielki ogień,/
+ Że wszytko jako w biały dzień widać będzie,/
+ Ale nazajutrz zaś nic widać nie będzie./
+ Wtenczas, ojcze, ani już bogom swym dufaj,/
+ Ani się poświęconych ołtarzów łapaj:/
+ Okrutnego lwa szczenię za tobą bieży,/
+ Które cię paznoktami przejmie ostrymi/
+ I krwią twoją swe gardło głodne nasyci/
+ Syny wszytki pobiją, dziewki w niewolą/
+ Zabiorą; drugie<pr><slowo_obce>drugie</slowo_obce> --- Foliksenę, narzeczoną Achillesa, zabito na jego grobie.</pr> g'woli trupom umarłym/
+ Na ich grobiech bić będą. Matko<pr><slowo_obce>Matko</slowo_obce> --- Hekuba, żona Priama, po upadku Troi i śmierci dzieci zamieniona została w sukę.</pr>, ty dziatek/
+ Swoich płakać nie będziesz, ale wyć będziesz!
+ </strofa><end id="e1188304824746"/>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>CHORUS</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Rzućmy się co napręcej, a na pokój gdzie/
+ Wyprowadźmy tę pannę upracowaną!
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<didaskalia><osoba>Antenor</osoba>, <osoba>Priamus</osoba></didaskalia>
+
+
+<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Te słowa, królu, nie są ku wyrozumieniu/
+ Nazbyt trudne, a zgoła tobie i ojczyźnie/
+ Upad opowiadają; prze Boga cię proszę,/
+ Nie waż ich sobie lekce ani miej za baśni!
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>PRIAMUS</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Jeszcze tego nieprawie ta przeciwna wiedma/
+ W mię wmówiła, żebych się miał bać; ale przedsię/
+ Postraszyła mię nieco, zwłaszcza że mi przyszedł/
+ Sen na pamięć żony mej; bo gdy z tym złym synem,/
+ Aleksandrem, chodziła, mało przed zlężeniem/
+ Śniło się jej już na dniu, że miasto dziecięcia/
+ Pochodnią urodziła.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ <wers_cd>I jam też to, królu,</wers_cd>/
+ Jeszcze natenczas wiedział i pomnie, jako to/
+ Wieszczkowie wykładali, że to dziecię miało/
+ Upad ojczyźnie przynieść; czego, widzę, blisko.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>PRIAMUS</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Dobrze to pomnisz, ale i jam był rozkazał/
+ Grzechu tego nie żywić<pr><slowo_obce>Grzechu tego nie żywić</slowo_obce> --- przeklętego dziecka nie zostawić przy życiu.</pr>; dawno to na puszczy/
+ Wilcy mieli rozdrapać i kości nieszczęsne/
+ Po pustych górach roznieść.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ A lepiej było, niżli nam przeń wszytkim zginąć./
+ Co za więźnia to mamy? Ubiór to jest grecki.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<didaskalia><osoba>Rotmistrz</osoba>, <osoba>Więzień</osoba></didaskalia>
+
+<begin id="b1188304742645"/><motyw id="m1188304742645">Wojna</motyw>
+<naglowek_osoba>ROTMISTRZ</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Takci, panowie; wy tu radzicie, a w polu/
+ Grekowie nas wojują. Wczora o południu/
+ Pięć galer ich przypadło na trojańskie brzegi./
+ Ludzi wprawdzie nie brali ani też palili,/
+ Ale cokolwiek było w polu bydła, wzięli./
+ Jako nas tam niewielki natenczas był poczet,/
+ Kusiwszy się kilkakroć o nie<pr><slowo_obce>Kusiwszy się kilkakroć o nie</slowo_obce> --- spróbowawszy ich kilka razy atakować.</pr>, musielichmy/
+ Na ostatek dać pokój; kilka głów jest przedsię/
+ Zabitych, ten sam jeden tylko poimany;/
+ Na próbie<pr><slowo_obce>Na próbie</slowo_obce> --- na śledztwie, na torturach.</pr> to powiedział, że greckiego wojska/
+ Tysiąc galer na kotwiach<pr><slowo_obce>kotwiach</slowo_obce> --- poprawiony przez Nehringa błąd druku: kotwicach.</pr><uwaga>?</uwaga> pogotowiu stoi/
+ W Aulidzie, którzy tylko na posły czekają./
+ A ci jeśli Heleny nazad nie przyniosą/
+ (Jakoż widzę, że bez niej tak na morze wsiedli),/
+ Wszytko się wojsko tedyż ma ruszyć i prosto/
+ Ku Troi żagle podać; wszak tak?<end id="e1188304742645"/>
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>WIĘZIEŃ</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ <wers_cd>Niepochybnie.</wers_cd>
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>ROTMISTRZ</naglowek_osoba>
+
+<kwestia><strofa>Hetmanem Agamemnon?</strofa></kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>Więzień</naglowek_osoba>
+
+<kwestia><strofa><wers_cd>Ten, brat Menelaów.</wers_cd></strofa></kwestia>
+
+
+<naglowek_osoba>PRIAMUS</naglowek_osoba>
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ Każ więźnia tego schować i opatrzyć dobrze!/
+ To więc już, Antenorze, insza niż proroctwa/
+ Albo sny białogłowskie; ale wszyscy przedsię/
+ W jeden cel przed się biją. Jutro co naraniej/
+ W radę wnidźmy, a stamtąd już ani wychodźmy,/
+ Aż obronę uradzim.
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+ANTENOR
+
+<kwestia>
+ <strofa>
+ <wers_cd>Baczę, że jej trzeba,</wers_cd>/
+ Acz mi to słowa przykre i coś nie bez wróżki;/
+ Na każdy rok nam każą radzić o obronie;/
+ Ba, radźmy też o wojnie, nie wszytko się brońmy:/
+ Radźmy, jako kogo bić; lepiej, niż go czekać<pr>Zdanie to, niedostosowane do sytuacji w dramacie, jest wyrazem stosunków polskich i na nim głównie opierają się poglądy o tendencji politycznej Odprawy.</pr>!
+ </strofa>
+</kwestia>
+
+
+<extra><!--</tekst_glowny>--></extra>
+
+
+</dramat_wierszowany_l>
+
+
+</utwor>
fnp / wolnelektury.git / blobdiff