+++ /dev/null
----
-title: "Co nada kształt przyszłości?"
-author: "Maria Świetlik"
-author_label: "autorka"
-order: 5
----
-
-{% block lead %}
-Dla przyszłego kształtu relacji między autorami, użytkownikami i pośrednikami w obiegu kultury
-najistotniejszy będzie układ dwóch władz: politycznej i ekonomicznej.
-{% endblock %}
-
-{% block text %}
-Debata publiczna dotycząca prawa autorskiego powoli
-wychodzi z zaklętego kręgu, w którym można było tylko albo obrzucać się inwektywami, albo „poważnie rozmawiać o pieniądzach” w wąskim gronie twórców, pośredników, urzędników i działaczy społecznych. Coraz
-więcej osób zdaje sobie sprawę, że przepisy regulujące
-obieg kultury i wiedzy oraz codzienną komunikację mają
-znaczący wpływ na kształt stosunków społecznych dziś
-i w przyszłości.
-
-Pracując z ekspertkami i ekspertami nad scenariuszami
-przyszłości, zaczęliśmy od wyodrębnienia dwóch czynników, które w naszej opinii będą kształtować to, jak za
-25 lat w Europie dzieła kultury będą tworzone, udostępniane i wykorzystywane. Uznaliśmy, że najistotniejszy
-będzie układ dwóch władz: politycznej i ekonomicznej.
-W ten sposób uzyskaliśmy dwie osie, których przecięcie
-wyznaczyło cztery potencjalne „światy” - ilustruje to zamieszczony poniżej graf.
-
-<img src="{{ media_url('images/roza.png') }}" style="width: 100%;">
-
-Pierwszą oś tworzą polityki publiczne, o których decydują krajowi i europejscy<a id="t01" href="#f01"><sup>1</sup></a> politycy oraz urzędnicy.
-To oni rozdysponowują środki finansowe poprzez różne instytucje, m. in. programy ministerialne, instytuty
-kultury, konkursy, dotacje, stypendia. Tworzą też ramy
-prawne regulujące obieg kultury, przede wszystkim
-prawo autorskie.
-
-Polityki publiczne dotyczące kultury mogą być zbudowane na przekonaniu, że kultura jest sferą wyjątkową,
-budującą więzi społeczne, podtrzymującą tradycję, ale
-i kreatywnie odpowiadającą na nowe wyzwania rzeczywistości – warto więc ją wspierać i chronić przed czystym
-rachunkiem zysków i strat, na przykład dofinansowując
-twórczość dużą ilością środków publicznych. Taką politykę nazwaliśmy „pro-wspólnotową”.
-
-Polityki publiczne mogą też obrać inny kierunek i traktować sferę kultury jako nowoczesny sektor gospodarki
-o bardzo korzystnej stopie zwrotu (bo nie wymaga dużych nakładów na materiały i technologię produkcji),
-który należy poddać weryfikacji maksymalnie uwolnionego rynku. Nazwaliśmy ten sposób kształtowania polityk „pro-rynkowym”.
-
-Władza ekonomiczna, która w przyszłości będzie kształtować obieg kultury, to przede wszystkim masowi pośrednicy w obiegu cudzych utworów, dystrybutorzy dzieł
-kultury, czy jak się dziś przyjęło mówić, _contentu_. Dlatego
-drugą oś nazwaliśmy „pozycja pośredników”. Jak się
-dziś wydaje, kluczową technologią pośrednictwa będzie
-Internet, dlatego przyglądając się układowi biznesów na
-tym rynku, wyznaczyliśmy dwa możliwe tendencje: „konwergencję” i „dywergencję” usług.
-
-Internet, tak jak inne sieci komunikacyjne, podlega tzw.
-efektowi sieci, w którym duże _huby_ (koncentratory),
-przyciągają nowe użytkowniczki właśnie dlatego, że są
-duże (mają duży zasób treści albo – w przypadku sieci
-społecznościowych – jest tam wielu naszych znajomych),
-a każda nowa użytkowniczka zwiększa ich atrakcyjność
-dla kolejnych. Taki model akumulacji usług i kapitału
-prowadzi zwykle do powstawania oligopoli. Pośrednicy
-w obiegu kultury również mają skłonność do konwergencji usług, to znaczy skupiania w obrębie jednej struktury właścicielskiej różnych etapów „używania” kultury
-oraz produktów i usług skierowanych do różnych grup
-odbiorców. W przypadku internetowego obiegu treści
-jest to przede wszystkim Google (do którego należą m.in.
-YouTube i Google Books) i Amazon oraz, może mniej
-oczywisty, Facebook.
-
-Ale możemy sobie wyobrazić również inny scenariusz,
-w którym tendencję do konwergencji zastąpiłaby dywergencja. W Internecie przeciwieństwem scentralizowanej dystrybucji są sieci typu _peer-2-peer_, pozwalające
-łączyć się użytkownikom i użytkowniczkom bezpośrednio między sobą i dzielić zasobami zgromadzonymi na własnych komputerach czy serwerach (w oparciu
-o taką infrastrukturę działa np. Pirate Bay). Ich popularność jako „dostawców treści” wciąż nie słabnie, mimo
-że są nielegalne. Dywergencja wydaje się dziś możliwa
-przy spełnieniu następujących warunków: użytkownicy
-i użytkowniczki mają możliwość legalnego korzystania
-z sieci _peer-2-peer_, powstawanie sieciowych oligopoli
-jest powstrzymywane przez antymonopolową politykę państw dbających o faktyczna równowagę na rynku
-oraz powszechnie stosowane są protokoły pozwalające komunikować się między sobą narzędziom różnych
-usługodawców (dziś mogą dzwonić do siebie abonenci
-różnych sieci komórkowych, a nie mogą się połączyć
-użytkowniczki facebookowego i gmailowego czatu).
-
-Obieg kultury nie jest jednak kwestią jedynie prywatnego
-dostępu do treści (lub jego braku). Oddziałuje na różne
-sfery życia społecznego, m. in. na poziom upodmiotowienia obywateli i obywatelek, dominujący dyskurs wyznaczający wzorzec udanego życia, stan kultury, sztuki,
-edukacji i sektor kreatywny. Dlatego w każdym z czterech scenariuszy przyszłości przyglądamy się temu, jak
-będą wyglądały te sfery i jak będzie wyglądało regulujące obieg kultury prawo autorskie.
-
-Rozważaliśmy, jaka będzie pozycja trzech graczy na polu
-kultury: autorów, użytkowników i pośredników. Tę pozycję
-określają takie kategorie prawne, jak: długość obowiązywania majątkowego prawa autorskiego, zakres praw
-osobistych i dozwolonego użytku prywatnego, zakres
-wyjątków edukacyjnych i „artystycznych”, egzekucja naruszeń prawa, rola organizacji zbiorowego zarządzania.
-Zastanawialiśmy się także nad, nieujętą w prawie autorskim kwestią zabezpieczeń socjalnych dla zawodowych
-twórczyń i twórców.
-
-Opis wybranych przez grono eksperckie trendów, które nadadzą kształt przyszłości, znajdziecie Państwo w
-rozdziale [„Co nas czeka”]({{ content_url('/co-nas-czeka') }}), a metodologię – w rodziale
-[„Jak myśleć...”]({{ content_url('/metodologia') }})
-
-Przyjęliśmy założenie porządkujące pracę nad poszczególnymi scenariuszami, że te dwa czynniki – polityki publiczne i pozycja pośredników – wyznaczać będą zakres
-działania prawa. Ale można odwrócić przyjętą na potrzeby
-badania logikę i uznać, że to prawo autorskie wywołało
-pewien układ sił na polu kultury. Wtedy poszczególne
-scenariusze można czytać jako modele opisujące skutki
-proponowanych regulacji prawnych.
-
-Mamy nadzieję, że ułatwi to interaktywna strona z wynikami naszych badań scenariusze.prawokultury.pl.
-
-Celem badania nie jest najtrafniejsze przewidzenie przyszłości, lecz zaproszenie do refleksji nad tym, jaka mogłaby ona być. Chcielibyśmy zachęcić czytelniczki i czytelników do zastanowienia się, który ze scenariuszy jest
-zgodny z ich wyobrażeniem udanego życia i właściwych
-relacji społecznych, czyli jakiego świata pragną dla siebie i dla innych.
-
----
-
-<div class="przypisy">{%- filter markdown -%}
-
-<a id="f01" href="#t01">1: </a>W Europie funkcjonują dwa systemy prawa autorskiego, co wynika
-z dwóch różnych tradycji prawnych – kontynentalny (prawo autorskie) i anglosaski
-(copyright). Ten ostatni oddziałuje także znacząco na obieg treści
-w Sieci, ponieważ największymi pośrednikami są firmy amerykańskie, poruszające
-się w ramach tamtejszych przepisów. Międzynarodowe prawo
-zawiera elementy i jednego, i drugiego systemu – więcej na ten temat w
-rozdziale „Co nas czeka”, s. 40. Pracując nad scenariuszami, nie dążyliśmy
-jednak do przewidzenia brzmienia konkretnych przepisów, ale raczej zakresu
-działania i filozofii prawa autorskiego/copyrightu, abstrahując od różnic
-w konstrukcjach prawnych. [przypis red. - MŚ]
-
-{%- endfilter -%}
-</div>
-
-{% endblock %}
fnp / static.git / blobdiff