X-Git-Url: https://git.mdrn.pl/wolnelektury.git/blobdiff_plain/94bfc24e8c353a678b72f37c86adf9a4a7a78ffd..7836d0d1114c8de778eb888f27efe5083e69527c:/books/01/krasicki_satyry2_pochwala_glupstwa.xml diff --git a/books/01/krasicki_satyry2_pochwala_glupstwa.xml b/books/01/krasicki_satyry2_pochwala_glupstwa.xml deleted file mode 100755 index 06c5677a1..000000000 --- a/books/01/krasicki_satyry2_pochwala_glupstwa.xml +++ /dev/null @@ -1,142 +0,0 @@ - - - -Krasicki, Ignacy -Pochwała głupstwa -http://www.wolnelektury.pl/lektura/satyry-czesc-druga -Sekuła, Aleksandra -Sobczyński, Mariusz -Fundacja Nowoczesna Polska -Oświecenie -Epika -Satyra -Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN. -http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/satyry-czesc-druga-pochwala-glupstwa -http://www.polona.pl/dlibra/doccontent2?id=3761&from=&from=generalsearch&dirids=1&lang=pl -Krasicki, Ignacy (1735-1801), Satyry i listy, oprac. Zbigniew Goliński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, wyd. 1, Wrocław, 1958 -Domena publiczna - Ignacy Krasicki zm. 1801 -1801 -xml -text -text -2008-02-12 -L -pol - - - - - - -Ignacy Krasicki - -Satyry, Część druga - -Pochwała głupstwaPochwała głupstwa (1509) to tytuł satyry jednego z najsłynniejszych humanistów, Erazma z Rotterdamu, w której krytyka stosunków średniowiecznych ujęta została w ironiczną formę niby panegiryku. Przesyłając królowi autograf wiersza, pisał Krasicki w liście z 7 IX 1781 r.: ,,Poprzednikiem moim w tej mierze był Erazm; żart jego dowcipny zdał mi się być sposobną materią do satyry”. (I. Krasicki, Pisma wybrane, t. IV, s. 267). - - - - - - - -Głupota, Mądrość,,A ja mówię, że głupstwo niezłym jest podziałem”./ -,,Mądrość przecież zaszczytem, nierozum zakałemzakałem --- wadą.”./ -,,Nie wchodzę ja w dysputę, rzecz jest niby jawna,/ -Maksyma teraźniejsza tak jako i dawna/ -Każe szukać mądrości, a głupstwa się chronić./ -Umieli zawżdy ludzie od dobrego stronić,/ -A że głupstwo jest dobrem, stronili od niego./ -Głupiec, MędrzecPatrz na mędrca --- tetrykatetryk --- człowiek zrzędliwy, marudny, ponury, schorowany., głupca --- wesołego:/ -Tu pryska z twarzy zdrowie, tam zapadłe oczy,/ -Wlecze się chuda mądrość, spasłe głupstwo toczy./ -A co lepsza, kto głupi, mądrością jest dumny,/ -A co gorsza, kto mądry, zna, że mniej rozumny./ -Nasz pan Paweł, choć w głupstwie dni swoje postradał,/ -Skoro wszedł, wszystkich zgłuszył, Michała przegadał,/ -Michała, co wiek z księgą trawi w gabinecie./ -Prawda, Paweł raz po raz nic do rzeczy plecie,/ -Ale żwawo i głośno, więc go zgraja słucha,/ -Zmiłuje się na koniec, przecie udobrucha,/ -Da mówić Michałowi, który w kącie wzdycha,/ -Zaczyna, dobrze mówi, ale mówi z cicha,/ -Aż w śmiech, co go słuchali, więc milczy, zlękniony;/ -Dopieroż tym tryumfem głupiec uwielbionyuwielbiony --- wywyższony, podniesiony./ -Łże, bredzi, decyduje, a w zgrai naciskunacisk --- natłok, ciżba./ -Odbiera plauzplauz --- aplauz. mądrości i ma sławę w zysku./ -Ale --- rzeczesz --- pan Paweł nie probuje rzeczynie próbuje rzeczy --- jeden przykład nie stanowi wystarczającej próby.,/ -Że czasem przykład jeden doświadczeniu przeczy,/ -Nie idzie, żeby zawżdy podobne bywały./ -Prawda, ale w tej mierze dowód okazały,/ -Pawłów jest tysiącami, a rzadki w złym stanie./ -Głupiec, Głupota, Mądrość, MędrzecKażdy w podobnym sobie ma upodobanie,/ -Więc głupi prędko znajdzie, komu się podoba./ -Mędrzec, wieku okrasa i kraju ozdoba,/ -Laur ma, prawda, ale ten ni grzeje, ni tuczy,/ -Głupstwo go jawnie nęka, zazdrość w kącie mruczy./ -Półmędrków rodzaj zjadłyzjadły --- zajadły, zaciekły. z bliska i z daleka,/ -Gdy nie może ukąsić, jak szczeka, tak szczeka./ -Sroga bitwa, a o co --- o liśćliść --- domyślnie: laurowy. lub kadzidła./ -PochlebstwoBogdaj to w bractwie głupich! Tam szczęścia prawidła,/ -Tam korzyści, tam rozkosz coraz żywsza z wiekiem,/ -Każdy kontent, bo czuje, że jest wielkim człekiem./ -Fraszka sława na potem, co teraz, to moje./ -O Pawle, niech ogłoszę uwielbienie twoje!/ -Pozwól --- śmieje się --- wielkiś --- śmieje się i wierzy,/ -A że szczodrym wydziałemwydział --- rozdział. łaski swoje mierzy,/ -Za to żem winny jemu szacunek oznaczyłoznaczyć --- zaznaczyć, wyrazić.,/ -Lekkim głowy skinieniem obdarzyć mnie raczył;/ -Tak Jowisz u Homera utwierdzał wyrokiTak Jowisz u Homera utwierdzał wyroki --- w Iliadzie (ks. I, w. 436--439) tak mówi Zeus (Jowisz) do błagającej go o łaskę bogini Tetydy: ,,Prośbę twoja mam w sercu wyrytą głęboko. / Skłonię głowę, byś pewna była mojej chęci; / Tej na stwierdzenie słowa używam pieczęci, / Przed bogi i przed ludźmi znak ten jest konieczny." (Homer, Iliada, przekład Fr. Ks. Dmochowskiego, Wrocław 1950, B.N. Seria II, nr 17, wyd. 7, s. 21)../ -Choć stopień uwielbienia posiada wysoki,/ -Zniża się czasem Paweł, kiedy tego godni/ -JurgieltowiJurgieltowi --- płatni, pozostający na żołdzie. chwalacze, autorowie głodni,/ -PieniądzCi, których niezmazana w sądzeniu rzetelność/ -Gotowa za grosz patent dać na nieśmiertelność,/ -A przypisując dzieło temu, co druk płaci,/ -Pieniężnym bohatyrem kronikę bogaciA przypisując dzieło... --- w czasach saskich i we wczesnym Oświeceniu pisarze, których nie stać było na wydanie książek własnym nakładem, ubiegali się o nakładców wśród bogatej szlachty i magnaterii, w zamian wypisując im szumne, panegiryczne dedykacje../ -WładzaIndyIndy --- mieszkańcy Indii, których północno--zachodnią część podbił Aleksander Macedoński., Persy i Medy, Party, BaktryjanyMedy, Party, Baktryjany --- mieszkańcy Medii, Partii, Baktrii, krain wchodzących w skład starożytnego państwa perskiego, podbitego przez Aleksandra Wielkiego. Mało znane ówcześnie egzotyczne narody i wielkie czyny historyczne były to najczęściej używane realia w panegirykach./ -Zwyciężył Aleksander. Więcej zawołanyzawołany --- sławny./ -Nasz mecenasmecenas --- opiekun i protektor sztuk pięknych, nauk i literatury; nazwa pochodzi od nazwiska Gaiusa Maecenasa (ok. 67 r. p.n.e.--ok. 8 r. n.e.), możnego przyjaciela i protektora najsławniejszych poetów rzymskich: Horacego, Owidiusza, Wergiliusza., bohater, zdziałał i dokazał,/ -Zapłacił szczodrobliwie, dawne dzieje zmazał./ -On sam sławy posiadacz, a prawem dziedzicznym,/ -Bo się przodków szeregiem zaszczycając licznym,/ -Pomimo NiesieckiegoPomimo Niesieckiego... --- chociaż nie figurują w wydanym w latach 1728--1743 herbarzu Kaspra Niesieckiego. sławny antenatysławny antenaty --- sławny swymi antenatami, tzn. sławny z powodu swoich przodków./ -Stryjeczne i cioteczne licząc majestaty,/ -Tam gdzie słońce zapada, gdzie powstaje zorza,/ -Sławny z dzieł, z krwi, z talentów od morza do morza./ -Co druk głosi, to prawda: od czegoż by służył?/ -Płaci on wielkim mężom, w czym się świat zadłużył./ -Płaci sławą, a że się wszystko w świecie płaci,/ -Głupiec, MędrzecGłupi możny, głodnego gdy mędrca bogaci,/ -Staje się jeszcze większym i mędrszym nad niego./ -Choroba, KonfliktPo sławie cóż nad zdrowie jest pożądańszego?/ -A może i przed sławą? To dobro jedyne./ -Cóż po tym, w życiu niezdrów, że po śmierci słynę,/ -ŚmierćCo mi po dobrym mieniu, gdy użyć nie mogę,/ -Co po wszystkim, gdy słabość wznieca śmierci trwogę./ -Tam, kędy zdrowia nie masz, jaki zysk powabi?/ -Rycerstwo króci życie, mądrość zmysły słabi,/ -Praca siły wywnętrza, skrzętność zbyt zaprząta,/ -Wszędzie gorycz w pośrodku korzyści się pląta;/ -Zgoła w zysku bez zdrowia musiemy szkodować./ -GłupotaJakże siły utrzymać? Jak czerstwość zachować?/ -Próżno krzyczy HipokratHipokrat --- Hipokrates (ok. 460--ok. 380 r. p.n.e.), najwybitniejszy lekarz starożytnej Grecji, twórca medycyny naukowej, wiedzę lekarską opierał na doświadczeniu i obserwacji; ,,wódz lekarzów [...]. Księgi jego dotąd są ozdobą i prawidłem lekarskiej nauki” --- pisał Krasicki w Zbiorze potrzebnych wiadomości., próżno GalenGalen --- Claudius Galenus (131--ok. 200 r.), wybitny lekarz--praktyk, badacz naukowy i eksperymentator. Dzieła jego, w których dał syntezę ówczesnych poglądów medycznych, były aż do XVII w. uważane za podstawę wiedzy lekarskiej. szepta,/ -Głupstwo, głupstwo, o bracia, jedyna recepta!/ -Skarbie nie dość wielbiony! Choć wielu bogacisz,/ -Nie przebierzesz sięprzebrać się --- wyczerpać się. nigdy, ceny nie utracisz./ -Obdarzasz, lecz niewdzięcznych; choć miła spuścizna,/ -GłupiecGłupców tłumy niezmierne, a nikt się nie przyzna,/ -Wszyscy mądrzy --- nikt siebie prawdziwie nie widzi,/ -Czym nie jest, tym być pragnie, czym jest, tym się brzydzi./ -MaskaPełno w świecie obłudy, wkrada się i w fraszki./ -Wewnątrz skryta osoba, z wierzchu same maszkimaszki --- maski; dawn. maszkaron../ -Zrzućmy je, niech odkrycie głupstwo światem włada,/ -Sławę, honor, bogactwa, rozkoszy posiada./ -Czemuż się szczęścia wstydzić? --- Mądrość, Mędrzec, GłupiecDzień po nocy wschodzi,/ -Zrzucił świat uprzedzenia, wiek złoty się rodzi./ -Niechaj mądrość, jakie chce, przepisy stanowi,/ -Próżne są. --- Mądrzy sławni, ale głupi zdrowi”Z brulionu satyry przytaczamy porzucony później przez autora fragment o złocie i bogactwie: ,,Bogactwo, mówią mędrcy, że to jest rzecz podła. / Nie wierzcie --- z tego teraz wszystko płynie źródła --- / Rzecz znikoma, a przecie świat jej cały szuka, / Przydatek wielkie dzieła, przydatek nauka, / Złoto grunt, złoto cecha przymiotów i cnoty, / Dobra sława i talent, lepszy kruszec złoty." (I. Krasicki, Satyry i listy).. - - - -