X-Git-Url: https://git.mdrn.pl/wolnelektury.git/blobdiff_plain/8559c95597de98e8f6c580e97224ed3ecc9dc5c0..dc0c50e8d4fb291b30eeb35ea6efc6ddaab7ecf1:/books/slowacki_grob_agamemnona.xml?ds=inline diff --git a/books/slowacki_grob_agamemnona.xml b/books/slowacki_grob_agamemnona.xml old mode 100755 new mode 100644 index b0047c06d..98b441e1b --- a/books/slowacki_grob_agamemnona.xml +++ b/books/slowacki_grob_agamemnona.xml @@ -1,4 +1,5 @@ - + + @@ -25,3 +26,165 @@ xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/"> + + +Juliusz Słowacki + +Grób Agamemnona + + + + + + + +GróbNiech fantastyczniefantastycznie --- w sposób pobudzający wyobraźnię. lutnia nastrojona,/ +Wtóruje myśli posępnej i ciemnej ---/ +Bom oto wstąpił w grób AgamemnonaAgamemnon --- naczelny wódz wyprawy greckiej pod Troję; gdy Grecy z powodu ciszy morskiej nie mogli wyruszyć na wojnę, złożył w ofierze bogini Artemidzie swą córkę, Ifigenię; został za to po powrocie spod Troi zabity przez swą żonę, Klitajmestrę../ +I siedzę cichy w kopule podziemnej,/ +Co krwią AtrydówAtrydzi --- potomkowie Atresa, należeli do nich m.in. Agamemnon i Menelaos, mąż Heleny; ród przeklęty z powodu bratobójstwa, którego dopuścili się Arteusz i Tyestes; ich historię znaczą najokrutniejsze zbrodnie popełniane w łonie rodziny; Arteusz, będąc królem Myken, zemścił się na Tyestesie za uwiedzenie żony, podając mu w czasie uczty potrawę przygotowaną z ciał jego synów; sam zginął za to z ręki brata zamordowanych dzieci, Egista. zwalana okrutną./ +SerceSerce zasnęło, lecz śni. --- Jak mi smutno! + +O! jak daleko brzmi ta harfa złota,/ +Której mi tylko echo wieczne słychać!/ +Drujdyczna z głazów ta to wielkich grotaDrujdyczna... grota --- grota druidów, kapłanów celtyckich, sprawujących w swej społeczności rolę sędziów, lekarzy i magów.;/ +Gdzie wiatr przychodzi po szczelinach wzdychać/ +I ma ElektryElektra --- córka Agamemnona i Klitajmestry, siostra Ifigenii i Orestesa; postać nie znana Homerowi i dawnej tradycji, zaszczepiona w literaturze gr. przez wielkich tragików: Sofoklesa, Ajschylosa i Eurypidesa; miała pozostawać wrogo nastawiona do matki, Klitajmestry i jej kochanka Egista, wziąć udział w krwawej zemście na nich za zamordowanie ojca, Agamemnona, a następnie popaść w szaleństwo z powodu wyrzutów sumienia. głos --- ta bieli płótno/ +I odzywa się z laurów: jak mi smutno! + +Tu po kamieniach z pracowną Arachnąpracowną Arachną --- pracowitą Arachne; chodzi o słynną ze swego kunsztu tkaczkę z Lidii. Naraziła się ona na gniew Ateny, która zniszczyła jej pracę przedstawiającą miłostki bogów; Arachne powiesiła się z rozpaczy, zaś bogini zamieniła ją w pająka, a sznur w pajęczą nić./ +Kłóci się wietrzyk, i rwie jej przędziwo./ +Tu cząbrycząber --- rodzaj zioła, używanego również jako przyprawa. smutne gór spalonych pachną;/ +Tu wiatr, obiegłszy górę ruin siwą,/ +Napędza nasion kwiatów --- a te puchy/ +Chodzą i w grobie latają jak duchy. + +Cisza, ŚpiewTu świerszcze polne, pomiędzy kamienie/ +Przed nadgrobowym pochowane słońcem,/ +Jakby mi chciały nakazać milczenie:/ +Sykają. --- Strasznym jest RapsoduRapsod --- pieśń opiewająca bohaterów, fragment epopei. końcem:/ +Owe sykanie co się w grobach słyszy ---/ +Jest objawieniem --- jest i pieśnią ciszy. + +PokoraO! cichy jestem jak wy! o Atrydzi!/ +Których popioły śpią pod świerszczów strażą ---/ +Ani mię teraz moja małość wstydzi,/ +Ani się myśli tak jak orły ważą./ +Głęboko jestem pokorny i cichy/ +Tu, w tym grobowcu sławy, zbrodni, pychy! --- + +Drzewo, ŚwiatłoNad drzwiami grobu, na granitu zrębie/ +Wyrasta dąbek w trójkącie z kamieni:/ +Posadziły go wróble lub gołębie,/ +I listkami się czarnemiczarnemi --- dawn. forma dla r. ż. i n.; dziś: czarnymi. zieleni ---/ +I słońca w ciemny grobowiec nie puszcza;/ +Zerwałem jeden liść z czarnego kuszczakuszcz --- krzak.. + +Nie bronił mi go żaden duch ni mara,/ +Ani w gałąskachgałąskach --- dziś popr.: gałązkach. jęknęło widziadło;/ +Tylko się słońcu stała większa szpara,/ +I wbiegło złote, i do nóg mi padło./ +Z razu myślałem, że ten co się wdziera/ +Brzask, była struna to z harfy HomeraHomer --- na poły legendarny, genialny poeta grecki, twórca fundamentalnych dla kultury europejskiej eposów, Iliady i Odysei. Miał urodzić się w Smyrnie w Azji Mniejszej, w VIII lub IX w. p.n.e.; według tradycji na starość był ubogim ślepym, wędrownym śpiewakiem. --- + +I wyciągnąłem rękę na ciemności/ +By ją ułowić i napiąć i drżącą/ +Przymusić do łez, i śpiewu, i złości/ +Nad wielkiem niczemwielkiem niczem --- dawn. forma dla r. ż. i n.; dziś popr.: wielkim niczym; chodzi o wielką nicość grobów, o której mówi podmiot liryczny. grobów --- i milczącą/ +Garstką popiołów: ale w mojemmojem --- dziś: moim. ręku/ +Ta struna drgnęła i pękła bez jęku. + +Los, Poeta, PolakTak więc --- to los mój, na grobowcach siadać/ +I szukać smutków błahych, wiotkich, kruchych./ +Życie snemTo los mój, senne królestwa posiadać,/ +Nieme mieć harfy i słuchaczów głuchych ---/ +Albo umarłych --- Końi tak pełny wstrętu ---/ +Na koń! chcę słońca i wichru --- tętentu! + +Na koń! --- Tu łożem suchego potoku,/ +Gdzie zamiast wody, płynie laur różowy;/ +Ze łzą i z wielką błyskawicą w oku,/ +Jakby mię wicher gnał błyskawicowy,/ +Grób, Śmierć bohaterskaLecę --- a koń się na powietrzu kładniekładnie --- kładzie. ---/ +Jeśli napotka grób rycerzy --- padnie. + +Na TermopilachTermopile --- stromy, górski wąwóz, stanowiący przejście z Tesalii do Grecji środkowej, z obu stron zamknięty bramami, u których znajdowały się termy, czyli gorące źródła (stąd pochodzi nazwa: thermos --- gorący, pyle --- brama); stanowiły ważny punkt strategiczny; w 480 r. p.n.e. król Sparty Leonidas wraz z trzystoma swymi rodakami bronił tego miejsca przed wojskami króla perskiego Kserksesa, walcząc do śmierci ostatniego obrońcy, z przyczyn honorowych, wiedząc, że wojna jest już przegrana --- napis na pomniku Spartan poległych pod Termopilami głosi: ,,Przechodniu, powiedz Sparcie, że leżymy tutaj, posłuszni jej prawom".? --- Nie, na CheroneiCheroneja --- miasto w staroż. Beocji; tu Filip Macedoński zadał w 338 r. p.n.e. klęskę połączonym siłom Aten i Teb; pobity w tej bitwie przez Aleksandra Macedońskiego, syna Filipa, oddział Tebańczyków walczył do śmierci ostatniego wojownika./ +Trzeba się znowu załamać koniowi;/ +Ojczyzna, PolakBo jestem z kraju, gdzie widmo nadziei/ +Dla małowiernych serc, podobne snowiBo jestem z kraju, gdzie widmo nadziei / Dla małowiernych serc, podobne snowi --- jestem z kraju, gdzie stracono już nadzieję: wyzwolenie stało się tylko marzeniami sennymi../ +Więc jeśli koń mój w biegu się przestraszy,/ +To tej mogiły, co równa jest --- naszej --- + +Ojczyzna, Polak, Śmierć bohaterska, WalkaMnie od mogiły termopilskiej gotów/ +Odgonić legjonlegjon --- dziś popr.: legion. umarłych Spartanów;/ +Bo jestem z kraju smutnego IlotówIloci --- mieszkańcy Ilionu (stąd nazwa eposu homeryckiego Iliada), Trojanie, a więc obywatele kraju, którego już nie ma, odkąd Troja została zburzona; ilota jest tu synonimem niewolnika.,/ +Z kraju --- gdzie rozpacz nie sypie kurhanówkurhan --- kopiec, który sypano na grobach, dla upamiętnienia zmarłych i miejsc ich spoczynku.!/ +Z kraju --- gdzie zawsze, po dniach nieszczęśliwych,/ +Zostaje smutne pół --- rycerzy --- żywych. + +Na Termopilach ja się nie odważę/ +Osadzić konia w wąwozowym szlaku,/ +Bo tam być muszą tak patrzące twarze,/ +Że serce, skruszy wstyd --- w każdym Polaku./ +NiewolaJa tam nie będę stał przed Grecji duchem ---/ +Nie --- pierwej skonam, niż tam iść --- z łańcuchemłańcuch --- jako atrybut niewolnictwa.! + +Na Termopilach --- jaką bym zdał sprawę,/ +Gdyby stanęli męże nad mogiłą?/ +I pokazawszy mi swe piersi krwawe:/ +Potem spytali wręcz: --- «Wielu was było?» ---/ +Zapomnij że jest długi wieków przedział ---/ +Gdyby spytali tak --- cóż bym powiedział?! + +Obowiązek, Szlachcic, WalkaNa Termopilach, bez złotego pasa,/ +Bez czerwonego leży trup kontuszakontusz --- męska suknia z rozciętymi rękawami i zapinana z przodu; tradycyjny (choć o kroju zapożyczonym ze wschodu i szyty z orientalnych materiałów) strój szlachty polskiej. ---/ +Ale jest nagi trup LeonidasaLeonidas --- król Sparty 491--480 p.n.e., poległ pod Termopilami.,/ +Jest w marmurowych kształtach piękna dusza:/ +I długo płakał lud takiej ofiary,/ +Ognia wonnego, i rozbitej czary. + +Niewola, Ojczyzna, Polak, Sarmata, Dusza, CiałoO Polsko! póki ty duszę anielską/ +Będziesz więziła w czerepie rubasznymczerep --- głowa, czaszka; ,,czerep rubaszny" stanowi metaforyczną aluzję do stylu bycia polskiej szlachty --- właśnie rubasznego, a więc bezceremonialnego, prostego (czy wręcz prostackiego), swobodnego i poufale żartobliwego, niepoważnego.;/ +Póty kat będzie rąbał twoje cielsko,/ +Póty nie będzie twój miecz zemsty strasznym!/ +Upiór, WampirPóty mieć będziesz hienęhiena --- zwierzę znane z tego, że żywi się padliną; tu: martwym ,,ciałem" ojczyzny poety żywią się zaborcy. na sobie ---/ +I grób --- i oczy otworzone w grobie. + +ZrućZruć --- zrzuć. do ostatka te płachty ohydne,/ +Tę --- DejaniryDejanira --- mit. gr. żona Herkulesa. Herkules zabił zatrutą strzałą centaura Nessosa, który próbował zgwałcić Dejanirę. Umierając centaur podarował Dejanirze swoją tunikę splamioną krwią twierdząc, że ma ona moc zapewnienia miłości męża. Dejanira posłała Herkulesowi tę tunikę, gdy zakochał się w innej kobiecie, Joli. Herkules zmarł w męczarniach po włożeniu tuniki, która na skutek działania zatrutej krwi Nessosa, przywarła do jego ciała i paliła go okrutnie. ,,Paląca koszula Dejaniry" jest więc synonimem nieznośnego, zabójczego cierpienia, które więzi ofiarę w swej mocy, od którego nie ma ucieczki. Tu koszulą tą ma być ,,czerep rubaszny", który należy kojarzyć z spuścizną sarmatyzmu: przez nią nie jesteśmy zdolni do odpowiedzialnego i honorowego czynu patriotycznego, a jedynie do zabawy w wojaczkę. palącą koszulę:/ +Nieśmiertelność, WizjaA wstań jak wielkie posągi bezwstydne,/ +Naga --- w styksowymstyksowy muł --- muł rzeki Styks, jednej z rzek Hadesu, świata umarłych; przez nią Charon przewoził zmarłych; jej wody to wody śmierci, ale skąpanie się w nich czyniło ciało ludzkie odpornym na rany --- w ten sposób został zabezpieczony przez swą matkę Achilles (zanurzając go w Styksie, matka trzymała dziecko za piętę, która stała się jedynym miejscem na ciele Achillesa podatnym na zranienie). Kąpiel w Styksie byłaby rodzajem chrztu śmierci. wykąpana mule!/ +Nowa --- nagością żelazną bezczelna ---/ +Niezawstydzona niczem --- nieśmiertelna! + +Niech ku północy z cichej się mogiły/ +Podniesie naród --- i ludy przelęknie/ +Że taki wielki posąg --- z jednej bryły!/ +A tak hartownyhartowny --- odporny., że w gromach nie pęknie,/ +Ale z piorunów ma ręce i wieniec ---/ +Gardzący śmiercią wzrok --- życia rumieniec. + +Niewola, Próżność, Sługa, UpadekPolsko! lecz ciebie błyskotkami łudzą!/ +Pawiem narodów byłaś i papugą;/ +A teraz jesteś służebnicą cudzą ---/ +SerceChoć wiem, że słowa te nie zadrżą długo/ +W sercu --- gdzie nie trwa myśl nawet godziny:/ +Wyrzuty sumieniaMówię --- bom smutny --- i sam pełen winy! + +PrometeuszPrzeklnij! --- lecz ciebie przepędzi ma dusza,/ +Jak EumenidaEumenida --- inaczej: Erynia, w mit. gr. Erynie były wysłanniczkami Fatum, mścicielkami tropiącymi zbrodniarzy (tu dusz poety ma pełnić tę rolę --- sumienia dręczącego winowajcę); przedstawiane były z wężami we włosach (stąd: ,,wężowe rózgi" i skrzydłami; z imienia znane są trzy: Alekto (Niestrudzona), Tysyfone (Mścicielka) i Megera (Wroga). przez wężowe rózgi./ +Boś ty, jedyny syn PrometeuszaPrometeusz --- mit. gr. tytan, który litując się nad rodem ludzkim wykradł z Olimpu ogień i dał ludziom, za co został na rozkaz Zeusa przykuty do skały na Kaukazie, gdzie wciąż od nowa orzeł (tu: sęp) wyjadał jego wątrobę (tu: serce), która odrastała w ciągu jednej nocy. ---/ +Głupota, LosSęp ci wyjada nie serce --- lecz mózgi./ +Bunt, Matka, Niewola, Ojczyzna, Syn, PoetaChoć Muzę moją w twojej krwi zaszargam,/ +Sięgnę do wnętrza twych trzew --- i zatargam. + +Szczęknij z boleści i przeklinaj syna!/ +Lecz wiedz --- że ręka przekleństw, wyciągnięta/ +Nade mną --- zwinie się w łękłęk --- tu: łuk. jak gadzinagadzina --- tu: wąż.,/ +I z ramion ci się odkruszy zeschnięta!/ +I w proch ją czarne szatany rozchwycą;/ +Bo nie masz władzy przekląć --- niewolnico!!! --- + + + +