[wolnelektury.git] / books / kochanowski_odprawa_poslow_greckich.xml

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<utwor>

<rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/">
<rdf:Description rdf:about="http://wiki.wolnepodreczniki.pl/Lektury:Kochanowski/Odprawa_posłów_greckich">
<dc:creator xml:lang="pl">Kochanowski, Jan</dc:creator>
<dc:title xml:lang="pl">Odprawa posłów greckich</dc:title>
<dc:contributor.editor xml:lang="pl">Sekuła, Aleksandra</dc:contributor.editor>
<dc:contributor.editor xml:lang="pl">Krzyżanowski, Julian</dc:contributor.editor>
<dc:contributor.editor xml:lang="pl">Otwinowska, Barbara</dc:contributor.editor>
<dc:contributor.technical_editor xml:lang="pl">Gałecki, Dariusz</dc:contributor.technical_editor>
<dc:publisher xml:lang="pl">Fundacja Nowoczesna Polska</dc:publisher>
<dc:subject.period xml:lang="pl">Renesans</dc:subject.period>
<dc:subject.type xml:lang="pl">Dramat</dc:subject.type>
<dc:subject.genre xml:lang="pl">Tragedia</dc:subject.genre>
<dc:description xml:lang="pl">Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.</dc:description>
<dc:identifier.url xml:lang="pl">http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/odprawa-poslow-greckich</dc:identifier.url>
<dc:source.URL xml:lang="pl">http://www.polona.pl/Content/1501</dc:source.URL>
<dc:source xml:lang="pl">Kochanowski, Jan (1530-1584), Dzieła polskie, tom 2, Państwowy Instytut Wydawniczy, wyd. 8, Warszawa, 1976</dc:source>
<dc:rights xml:lang="pl">Domena publiczna - Jan Kochanowski zm. 1584</dc:rights>
<dc:date.pd xml:lang="pl">1584</dc:date.pd>
<dc:format xml:lang="pl">xml</dc:format>
<dc:type xml:lang="pl">text</dc:type>
<dc:type xml:lang="en">text</dc:type>
<dc:date xml:lang="pl">2007-08-30</dc:date>
<dc:audience xml:lang="pl">L</dc:audience>
<dc:language xml:lang="pl">pol</dc:language>
</rdf:Description>
</rdf:RDF>


<dramat_wierszowany_l>


<extra><!--<elementy_poczatkowe>--></extra>

<autor_utworu>Jan Kochanowski</autor_utworu>

<nazwa_utworu>Odprawa posłów greckich</nazwa_utworu>

<podtytul>
        PODANA NA TEATRHUM PRZED KRÓLEM JEGO MŚCIĄ/
        I KRÓLOWĄ JEJ MŚCIĄ/
        W JAZDOWIE NAD WARSZAWĄ<pr>W Jazdowie (Ujazdowie), wówczas wsi podwarszawskiej, we dworze Radziwiłłów odbyło się w r. 1578 wesele Krystyny Radziwiłłówny i Jana Zamoyskiego. Tytuł <tytul_dziela>Odprawa</tytul_dziela> nie znaczy <wyroznienie>odmowy</wyroznienie>, lecz <wyroznienie>załatwienie</wyroznienie>, jak dzisiaj odprawa celna lub paszportowa.</pr>/
        DNIA 12 STYCZNIA ROKU PAŃSKIEGO 1578,/
        NA FEŚCIE U JEGO MŚCI PANA/
        PODKANCLERZEGO KORONNEGO
</podtytul>

<sekcja_swiatlo/>

<srodtytul>
        MEMU MIŁOŚCIWEMU PANU,/
        JEGO MŚCI PANU,/
        PANU JANOWI ZAMOYSKIEMU/
        Z ZAMOŚCIA,/
        PODKANCLERZEMU KORONNEMU ETC., ETC./
        <wyroznienie>Służby swe w łaskę W. M. mego miłościwego Pana zalecam.</wyroznienie>
</srodtytul>

<akap>Wczora dopiero oddano mi obadwa listy za raz<pe><slowo_obce>za raz</slowo_obce> --- równoczesnie, razem.</pe>, któreś W. M.<pe><slowo_obce>W. M.</slowo_obce> --- Wasza Miłość.</pe> do mnie około tej tragedyjej pisał. A iżem przedtym nie wiedział o tych liściech, spodziewałem się, że za tymi czasów odwłokami<pe><slowo_obce>czasów odwłokami</slowo_obce> --- zwlekaniami, zwłoką.</pe> i mej tragedyjej się odwlec miało albo raczej że tak ze mną zostać miała molom na pokarm albo na trąbki do apteki<pe><slowo_obce>trąbki do apteki</slowo_obce> --- papierki, w które zawijano towar.</pe>. Jakom listy W. M. przeczytał, nie było czasu poprawować, bom wszytek musiał <slowo_obce>insumere</slowo_obce><pr><slowo_obce>insumere</slowo_obce> (łac.) --- użyć, poświęcić.</pr> na przepisanie. <slowo_obce>Quicquid id est</slowo_obce><pr><slowo_obce>Quicquid id est</slowo_obce> (łac.) --- czymkolwiek to [dzieło] jest.</pr>, a baczę, że błazeństwo<pe><slowo_obce>błazeństwo</slowo_obce> --- tu: rzecz licha, miernej wartości.</pe>, i W. M. sam podobno rzeczesz, posyłam W. M. tym śmielej, chocia nie masz co, żem to jeszcze z przodku W. M. opowiadał, że to nie miało być <slowo_obce>ad amussim</slowo_obce><pe><slowo_obce>ad amussim</slowo_obce> (łac., dosł.: pod sznur) --- według reguły, tu: według zasad tragedii antycznej.</pe>, bo mistrz nie po temu. Rzeczy też drugie nie wedla uszu naszych<pe><slowo_obce>nie wedla uszu naszych</slowo_obce> --- niezgodne z przyzwyczajeniami współczesnych Kochanowskiego.</pe>. <slowo_obce>Inter caetera</slowo_obce><pr><slowo_obce>Inter caetera</slowo_obce> (łac.) --- między innymi.</pr> trzy są chory, a trzeci jakoby greckim chorom przygania<pr><slowo_obce>przygania</slowo_obce> --- <wyroznienie>przygarnąć</wyroznienie>, forma częstotliwa od  <wyroznienie>przygonić</wyroznienie>, tu w sensie: iść za, iść śladem, naśladować.</pr>, bo oni już osobny <slowo_obce>characterem</slowo_obce> do tego mają<pe><slowo_obce>characterem</slowo_obce> [łac.]<slowo_obce>... mają</slowo_obce> --- mają odrębną, specjalną formę. Chodzi tu zapewne o próbę przystosowania rytmiki wiersza polskiego do metrum antycznego.</pe><uwaga>Czy powyższy przyp. OK? + Warto to wyjaśnić dokładniej -- dgalecki</uwaga>; nie wiem, jako to w polskim języku brzmieć będzie. Ale w tym niech będzie <slowo_obce>arbitrium</slowo_obce><pr><slowo_obce>arbitrium</slowo_obce> (łac.) --- sąd, wyrok.</pr> W. M. albo raczej we wszytkim. Barzo bych to był rad uczynił, żebych<pe><slowo_obce>Barzo bych... żebych</slowo_obce> --- staropolskie formy trybu warunkowego: bardzo bym... żebym.</pe> był sam <slowo_obce>praesens</slowo_obce> <pr>praesens (łac.) --- osobiście, obecny.</pr> W. M. teraz służby swe ofiarował, ale mi złe zdrowie nie da. Nierad bych przedsię omieszkał przenosin W. M., jeśli <slowo_obce>salus</slowo_obce><pr>salus (łac.) --- zdrowie.</pr> tak będzie chciała. Zatym się łasce W. M. mego miłościwego Pana zalecam. Dat.<pr><slowo_obce>Dat.</slowo_obce>[um] (skrót łac. od:<slowo_obce>datum</slowo_obce>) --- dano (domyślnie: list posłańcowi).</pr> w Czarnolesie dwudziestego wtórego dnia grudnia roku bożego MDLXXVII.</akap>

<akap>W. M. mego miłościwego Pana</akap>

<akap_cd> </akap_cd>

<akap_cd>sługa uprzejmy</akap_cd>

<akap_cd><wyroznienie>Jan Kochanowski</wyroznienie></akap_cd>


<lista_osob>
        <naglowek_listy>PERSONY</naglowek_listy>
        <lista_osoba>Antenor</lista_osoba>
        <lista_osoba>Aleksander, którego i Parysem zowią</lista_osoba>
        <lista_osoba>Helena</lista_osoba>
        <lista_osoba>Pani Stara</lista_osoba>
        <lista_osoba>Poseł Parysów</lista_osoba>
        <lista_osoba typ="posłowie greccy">Ulisses</lista_osoba>
        <lista_osoba typ="posłowie greccy">Menelaus</lista_osoba>
                <extra>Jeśli powyższe nie zadziała (klamra spinającą oba imiona, za nią "posłowie..."), to można złożyć i w ten sposób:
                        <lista_osoba>Posłowie greccy:/
                                [tab] Ulisses/
                                [tab] Menelaus
                        </lista_osoba>
                </extra>
        <lista_osoba>Priamus, król trojański</lista_osoba>
        <lista_osoba>Kasandra</lista_osoba>
        <lista_osoba>Rotmistrz</lista_osoba>
        <lista_osoba>Więzień</lista_osoba>
        <lista_osoba>Chorus z panien trojańskich</lista_osoba>
</lista_osob>

<miejsce_czas>Sprawa w Trojej</miejsce_czas>


<extra><!--</elementy_poczatkowe>--></extra>


<extra><!--<tekst_glowny>--></extra>


<extra><naglowek_scena>[PROLOG]</naglowek_scena></extra>


<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Com dawno tuszył i w głos opowiedał,/
        Że obelżenia i krzywdy tak znacznej/
        Cierpieć nie mieli waleczni Grekowie:/
        Teraz już posły ich u siebie mamy,/
        Którzy się tego u nas domagają,/
        Aby Helena była im wydana,/
        Którą w tych czasiech przeszłych Aleksander,/
        Będąc w Grecyjej, gość nieprawie wierny<pr><slowo_obce>gość nieprawie wierny</slowo_obce> --- wyrażenie bardzo oględne, chodzi bowiem o złamanie prawa gościnności i wiarołomstwo, tłumaczy się jednak stylem tragedii rozgrywającej się w środowisku dworskim.</pr>,/
        Uniósł od męża i przez bystre morze/
        Do trojańskiego miasta przyprowadził./
        Tę jeśli wrócim i mężowi w ręce/
        Oddamy, możem siedzieć za pokojem,/
        Lecz jeśli z niczym posłowie odjadą,/
        Tegoż dnia nowin słuchajmy, że Greczyn/
        Z morza wysiada i ziemię wojuje./
        <begin id="b1188299578684"/><motyw id="m1188299578684">Obywatel</motyw>Czuje o sobie<pr><slowo_obce>Czuje o sobie</slowo_obce> --- dba o swoją sprawę.</pr> widzę, Aleksander:/
        Praktyki czyni<pr><slowo_obce>Praktyki czyni</slowo_obce> --- praktykuje, tj. zjednywa sobie zwolenników, spiskuje.</pr>, towarzystwa zbiera,/
        Śle upominki, aż i mnie nie minął;/
        A mnie i dom mój, i co mam z swych przodków,/
        Nie jest przedajno. A miałbych swą wiarę/
        Na targ wynosić, uchowa mię tego/
        Bóg mój<pr><slowo_obce>uchowa... Bóg...</slowo_obce> --- uchowaj Bóg, niech Bóg uchowa.</pr>. Nie ufa swej sprawiedliwości,/
        Kto złotu mówić od siebie rzecz każe./
        Lecz i to człowiek małego baczenia,/
        Który na zgubę rzeczypospolitej/
        Podarki bierze, jakoby sam tylko/
        W cale miał zostać, kiedy wszytko zginie./<end id="e1188299578684"/>
        Ale mnie czas do rady, bo dziś król chce posły/
        Odprawować. Snąć widzę Aleksandra? Ten jest.
        </strofa>
</kwestia>

<didaskalia><osoba>Aleksander</osoba>, <osoba>Antenor</osoba></didaskalia>


<extra><naglowek_scena>[EPEISODION PIERWSZE]</naglowek_scena></extra>


<begin id="b1188300805652"/><motyw id="m1188300805652">Przyjaźń, Sprawiedliwość</motyw><naglowek_osoba>ALEKSANDER<pe>Początek pierwszego <slowo_obce>epeisodionu</slowo_obce> (<slowo_obce>epeisodion</slowo_obce> --- część dialogowa w tragedii greckiej, w przeciwieństwie do <slowo_obce>stasimonu</slowo_obce>, części wygłaszanej przez chór. Tragedia grecka składała się zazwyczaj z czterech, pięciu epeisodionów przeplatanych stasimonami.</pe></naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Jako mi niemal wszyscy obiecali,/
        Cny Antenorze, proszę, i ty sprawie/
        Mej bądź przychylnym przeciw posłom greckim.
        </strofa>
</kwestia>

<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        A ja z chęcią rad, zacny królewicze<pe><slowo_obce>królewicze</slowo_obce> --- królewiczu.</pe>,/
        Cokolwiek będzie sprawiedliwość niosła/
        I dobre<pe><slowo_obce>dobre</slowo_obce> --- dobro</pe> rzeczypospolitej naszej.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>Wymówki nie masz, gdy przyjaciel prosi.</strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>Przyzwalam, kiedy o słuszną rzecz prosi.</strofa>
</kwestia>

<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Obcemu więcej życzyć niżli swemu/
        Coś niedaleko zda się od zazdrości.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Przyjacielowi więcej niżli prawdzie/
        Chcieć służyć, zda się przeciw przystojności.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Ręka umywa rękę, noga nogi/
        Wspiera, przyjaciel port przyjacielowi.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Wielki przyjaciel przystojność: tą sobie/
        Rozkazać służyć nie jest przyjacielska<pr><slowo_obce>nie jest przyjacielska</slowo_obce> --- nie jest rzeczą przyjacielską.</pr>.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>W potrzebie, mówią, doznać przyjaciela.</strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>I toć potrzeba, gdzie sumnienie płaci<pr><slowo_obce>I toć potrzeba, gdzie sumnienie płaci</slowo_obce> --- i to jest potrzebą (niebezpieczeństwem), gdzie chodzi o sumienie. Obaj rozmówcy sypią w rozmowie przysłowiami, osłaniającymi ich wzajemną niechęć, rozmowa zaś toczy się w krótkich, jednowierszowych zdaniach (tzw. <slowo_obce>stichomytia</slowo_obce>), dowodzących wzburzenia przeciwników.</pr>.</strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>Piękne sumnienie: stać przy przyjacielu.</strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>

<kwestia><strofa>Jeszcze piękniejsze: zostawać przy prawdzie.</strofa></kwestia>


<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>


<kwestia><strofa>Grekom pomagać to u ciebie prawda.</strofa></kwestia>


<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>

<kwestia><strofa>Grek u mnie każdy, kto ma sprawiedliwą<pr><slowo_obce>kto ma sprawiedliwą</slowo_obce> --- ma słuszność.</pr>.</strofa></kwestia>


<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>

<kwestia><strofa>Widzę, żebyś mię ty prędko osądził.</strofa></kwestia>


<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>

<kwestia><strofa>Swoje sumnienie każdego ma sądzić.</strofa></kwestia><end id="e1188300805652"/>


<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>

<kwestia><strofa>Znać, że u ciebie gospodą posłowie.</strofa></kwestia>


<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>

<kwestia><strofa>Wszystkim ućciwym dom mój otworzony.</strofa></kwestia>


<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>

<kwestia><strofa>A zwłaszcza, kto nie z próżnymi rękoma.</strofa></kwestia>


<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Trzeba mi bowiem sędziom na podarki,/
        Bom cudzą żonę wziął, o którą czynią<pr><slowo_obce>o którą czynią</slowo_obce> --- o którą toczy się sprawa.</pr>.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Nie wiem o żonę<pr><slowo_obce>Nie wiem o żonę</slowo_obce> --- nie wiem, czy o żonę.</pr>, ale dary bierzesz,/
        Od Greków zwłaszcza; moje na cię małe.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        I żon, i cudzych darów nierad biorę./
        Ty, jako żywiesz, tak, widzę, i mówisz/
        Niepowściągliwie; nie mam z tobą sprawy.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        I mnie żal, żem cię o co kiedy prosił./
        Ufam swym bogom, że i krom twej łaski/
        Najdę, kto rzeczy mych podpierać będzie.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>

<kwestia><strofa>Taki, jakiś sam.</strofa></kwestia>


<naglowek_osoba>ALEKSANDER</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
                <wers_cd>Da Bóg, człek poćciwy.</wers_cd>
        </strofa>
</kwestia>


<begin id="b1188300941159"/><motyw id="m1188300941159">Mądrość, Młodość </motyw><naglowek_osoba>
        CHORUS<pe>Początek pierwszego <slowo_obce>stasimon</slowo_obce>.</pe>
</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
                By rozum był przy młodości/
                Nigdy takiej obfitości/
                Pereł morze i ziemia złota nie urodzi,/
                Żeby tego nie mieli tym dostawać młodzi<pr><slowo_obce>Żeby tego nie mieli tym dostawać łodzi</slowo_obce> --- nie ma takich skarbów, za które młodzi nabyć by mogli rozum.</pr>.
        </strofa>
        
        <strofa>
                <wers_akap>Mniej by na świecie trosk było,</wers_akap>/
                By się to dwoje łączyło;/
                I oni by rozkoszy trwalszych używali,/
                Siebie ani powinnych w żal by nie wdawali.
        </strofa>
        
        <strofa>
                <wers_akap>Teraz, na rozum nie dbając,</wers_akap>/
                A żądzom tylko zgadzając,/
                Zdrowie i sławę tracą, tracą majętności/
                I ojczyznę w ostatnie zawodzą trudności.
        </strofa>
        
        <strofa>
                <wers_akap>O Boże na wielkim niebie!</wers_akap>/
                Drogo to, widzę, u Ciebie/
                Dać młodość i baczenie za raz; jedno płacić/
                Drugim trzeba: to dobre, a tego żal stracić.<end id="e1188300941159"/>
        </strofa>
        
        <strofa>
                <wers_akap>Ale oto Helenę widzę: co też teraz</wers_akap>/
                Nieboga myśli wiedząc, że dziś o niej w radzie/
                Ostateczne namowy, ma li w Troi zostać/
                Czyli Grecyją znowu i Spartę nawiedzić?
        </strofa>
</kwestia>


<begin id="b1188301188520"/><motyw id="m1188301188520">Kobieta, Ojczyzna, Żona</motyw><naglowek_osoba>
        HELENA<pe>Początek drugiego <slowo_obce>epeisodion</slowo_obce>.</pe>
</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Wszytkom ja to widziała jako we zwierciedle,/
        Że z korzyści swej nie miał długo się weselić/
        Bezecny Aleksander, ale mu wczas mieli/
        I dobrą myśl przekazie przeważni Grekowie./
        Więc on, jako drapieżny wilk rozbiwszy stado,/
        Co nadalej uciekał, a oni zaś, jako/
        Pasterze ze psy, za nim. I ledwe do tego/
        Nie przyjdzie, że wilk owcę na ostatek musi/
        Porzucić, a sam gdzie w las sromotnie uciecze.
        </strofa>
        
        <strofa>
        <wers_akap>Niestety, jakież moje będą przenosiny?</wers_akap>/
        Podobno w tył okrętu łańcuchem za szyję/
        Uwiązana, pośrzodkiem greckich naw popłynę./
        Z jakąż ja twarzą bracią swą<pr><slowo_obce>bracią swą</slowo_obce> --- braćmi Heleny, jako córki Zeusa i  Ledy, byli Kastor i Polluks.</pr> miłą przywitam?/
        Jakoż ja, niewstydliwa, przed oczy twe naprzód,/
        Mężu mój miły, przyjdę i sprawę o sobie/
        Dawać będę? A będęż w twarz ci wejźrzeć śmiała?/
        Bodajżeś ty był nigdy Sparty nie nawiedził,/
        Nieszczęsny Pryjamida! Bo czego mnie więcej/
        Nie dostawało? Zacnych książąt córką będąc/
        Szłam w książęcy dom zacny; dał był Bóg urodę,/
        Dał potomstwo, dał dobrą nade wszytko sławę./
        Tom wszytko prze człowieka złego utraciła./
        Ojczyzna gdzieś daleko, przyjaciół nie widzę,/
        Dziatki<pr><slowo_obce>Dziatki</slowo_obce> --- Helena miała, według Homera, jedną córkę: Hermionę.</pr>, nie wiem, żywe li; jam sama coś mało/
        Od niewolnice rożna, przymówkom dotkliwym/
        I złej sławie podległa, a co jeszcze ze mną/
        Szczęście myśli poczynać, ty sam wiesz, mój Panie.
        </strofa><end id="e1188301188520"/>
</kwestia>


<didaskalia><osoba>Pani Stara</osoba>, <osoba>Helena</osoba></didaskalia>


<begin id="b1188301342762"/><motyw id="m1188301342762">Kondycja ludzka</motyw><naglowek_osoba>PANI</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Nie frasuj mi się, moje dziecię miłe,/
        Takci na świecie być musi: raz radość,/
        Drugi raz smutek; z tego dwojga żywot/
        Nasz upleciony. I rozkoszyć nasze/
        Niepewne, ale i troski ustąpić/
        Muszą, gdy Bóg chce, a czasy przyniosą.
        </strofa>
</kwestia>

<naglowek_osoba>HELENA</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        0 matko moja, nierównoż to tego/
        Wieńca pleciono; więcej że daleko/
        Człowiek frasunków czuje niż radości.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>PANI</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Barziej do serca to, co boli, człowiek/
        Przypuszcza, niżli co g'myśli się dzieje./
        I stądże się zda, że tego jest więcej,/
        Co trapi, niżli co człowieka cieszy.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>HELENA</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Prze Bóg, więcejci złego na tym świecie/
        Niżli dobrego. Patrzaj naprzód, jako/
        Jedenże tylko sposób człowiekowi/
        Jest urodzić się, a zginąć tak wiele/
        Dróg jest, że tego niepodobno zgadnąć./
        Także i zdrowie nie ma, jeno jedno./
        Człowiek śmiertelny, a przeciwko temu/
        Niezliczna liczba chorób rozmaitych./
        Ale i ona, która wszystkim włada,/
        Która ma wszytko w ręku, wszytkim rządzi,/
        Fortuna, za mną świadczy, że daleko/
        Mniej dóbr na świecie niżli tego, co złym/
        Ludzie mianują, bo ubogaciwszy/
        Pewną część ludzi, patrzaj, co ich ciężkim/
        Ubóstwem trapi. A iż tego żadnej/
        Zadości g'woli ani skępstwu swemu/
        Nie czyni, ale niedostatkiem tylko/
        Sciśniona, znak jest, że i dziś, gdy komu/
        Chce co uczynić dobrze, pospolicie/
        Jednemu pierwej weźmie, toż dopiero/
        Drugiemu daje; skąd się da rozumieć,/
        Co już powtarzam nie raz, że na świecie/
        Mniej dóbr daleko niżli złych przypadków.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>PANI</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Mniej abo więcej, równa li też liczba/
        Obojga --- korzyść niewielka to wiedzieć./
        0 to by Boga prosić, żeby człowiek/
        Co namniej szczęścia przeciwnego doznał,/
        Bo żeby zgoła nic, to nie człowiecza./<end id="e1188301342762"/>
        <begin id="b1188301420388"/><motyw id="m1188301420388">Kobieta</motyw>Ale że z rady tak długo nikogo/
        Nie słychać! Wiem, że da bez omieszkania/
        Znać Aleksander, skoro się tam rzeczy/
        Przetoczą, a nam białymgłowom jakoś/
        Przystojniej w domu zawżdy niż przed sienią<pr><slowo_obce>przed sienią</slowo_obce> --- przed pałacem, to bowiem jeszcze w pierwszej połowie w. XVI wyraz ,,sień" znaczył.</pr>.<end id="e1188301420388"/>
        </strofa>
</kwestia>


<begin id="b1188301579887"/><motyw id="m1188301579887">Obywatel, Sprawiedliwość, Władza</motyw><naglowek_osoba>
        CHORUS<pe>Początek drugiego <slowo_obce>stasimon</slowo_obce>.</pe>
</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie,/
        A ludzką sprawiedliwość w ręku trzymacie,/
        Wy, mówię, którym ludzi paść poruczono/
        I zwirzchności nad stadem bożym zwierzono:
        </strofa>
        
        <strofa>
        <wers_akap>Miejcie to przed oczyma zawżdy swojemi,</wers_akap>/
        Żeście miejsce zasiedli boże na ziemi,/
        Z którego macie nie tak swe własne rzeczy,/
        Jako wszytek ludzki mieć rodzaj na pieczy.
        </strofa>
        
        <strofa>
        <wers_akap>A wam więc nad mniejszymi zwierzchność jest dana,</wers_akap>/
        Ale i sami macie nad sobą pana,/
        Któremu kiedyżkolwiek z spraw swych uczynić/
        Poczet macie: trudnoż tam krzywemu wynić.
        </strofa>
        
        <strofa>
        <wers_akap>Nie bierze ten pan darów ani się pyta,</wers_akap>/
        Jeśli kto chłop czyli się grofem poczyta,/
        W siermiędze li go widzi, w złotych li głowach;/
        Jeśli namniej przewinił, być mu w okowach.
        </strofa>
        
        <strofa>
        <wers_akap>Więc ja podobno z mniejszym niebezpieczeństwem</wers_akap>/
        Grzeszę, bo sam się tracę swym wszeteczeństwem./
        Przełożonych występy miasta zgubiły/
        I szerokie do gruntu carstwa zniszczyły.
        </strofa><end id="e1188301579887"/>
</kwestia>


<didaskalia><osoba>Poseł</osoba>, <osoba>Helena</osoba></didaskalia>


<naglowek_osoba>
        POSEŁ<pe>Początek trzeciego <slowo_obce>epeisodion</slowo_obce>.</pe>
</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Dobrą nowinę paniej swojej niosę./
        Rozumiem temu, że już dawno tego/
        Poselstwa czeka, serce swe troskami/
        I płaczem trapiąc. Ale oto prawie/
        Na czas wychodzi z domu. O królowa,/
        Wdzięcznej nowiny posła masz przed sobą.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>HELENA</naglowek_osoba>

<kwestia><strofa>Daj Boże, byś co przyniósł pociesznego.</strofa></kwestia>


<naglowek_osoba>POSEŁ</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Posłowie twoi, jako przyjechali,/
        Tak odjeżdżają, a ty przedsię z nami.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>HELENA</naglowek_osoba>

<kwestia><strofa>Byłeś sam w radzie czyś słyszał od kogo?</strofa></kwestia>


<naglowek_osoba>POSEŁ</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Byłem przy wszytkim i prosto mi stamtąd/
        Iść Aleksander do ciebie rozkazał.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>HELENA</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Jeszczeć nie widzę, z czego bych się prawie/
        Ucieszyć miała. Wszakże powiedz przedsię,/
        Jako co było.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>POSEŁ</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        <wers_cd>Powiem, jeno słuchaj!</wers_cd>/
        <begin id="b1188302065574"/><motyw id="m1188302065574">Ojciec, Ojczyzna, Rodzina, Sprawiedliwość, Syn, Władza</motyw>Skoro w radzie zasiedli panowie, król naprzód/
        Tę rzecz do nich uczynił: ,,Nie zwykłem nic nigdy/
        Bez rady waszej czynić; a bych też zwykł kiedy/
        (Czego w pamięci nie mam), w tej sprawie koniecznie/
        Syna swego bych nie chciał, aby mię ojcowska/
        Miłość przeciw synowi<pr><slowo_obce>przeciw synowi</slowo_obce> --- do syna.</pr> jako nie uwiodła./
        Bo aczci to podobno nie darmo rzeczono:/
        »Krew nie woda«<pr><slowo_obce>Krew nie woda</slowo_obce> --- Kochanowski używa tu zwrotu przysłowiowego <wyroznienie>krew nie woda</wyroznienie> w niespotykanym już dziś znaczeniu: pokrewieństwo to czynnik doniosły.</pr>, lecz u mnie pospolitej rzeczy/
        Powinowactwo więtsze. A tak, co się kolwiek/
        Wam wszytkim będzie zdało, toż i ja pochwalę/<end id="e1188302065574"/>
        Syn mój w Grecyjej żony dostał, nie wiem jako<pr><slowo_obce>nie wiem jako</slowo_obce> --- z woli bogów czy przez porwanie.</pr>;/
        Tej się upominają od Greków posłowie./
        Wydać abo nie wydać; w tym rozmysłu trzeba"./
        </strofa>
        
        <strofa>
        <wers_akap>Zatym wstał Aleksander i tak mówić począł:</wers_akap>/
        ,,Przy pierwszej posłów skardze dałem dostateczną/
        Sprawę o sobie; teraz nie chcę uszu waszych/
        Słowy próżnymi bawić, ale maluczko co/
        Powiedziawszy, ostatek na Boga przypuszczę<pr><slowo_obce>ostatek na Boga przypuszczę</slowo_obce> --- resztę zdam na Boga.</pr>/
        I na łaskę ojcowską, i was wszytkich zdanie./
        <begin id="b1188302269476"/><motyw id="m1188302269476">Bóg, Los, Miłość</motyw>Wszytkim wam jest świadomo, jakim ja był żywot/
        Wziął przed się, żęciem nigdy tych burkowych biesiad<pr><slowo_obce>burkowych biesiad</slowo_obce> --- rozrywek miejskich, hulanek żołnierskich.</pr>/
        Patrząc nie chciał; wolałem po gęstych dąbrowach/
        Prędkie jelenie gonić abo dzikie świnie./
        Anim ja tego sobie za niewczas poczytał/
        W budzie leśnej się przespać i nad stady chodzić<pr><slowo_obce>nad stady chodzić</slowo_obce> --- chodzić za stadami, pasąc je.</pr>./
        Nie myśliłciem<pr><slowo_obce>Nie myśliłciem</slowo_obce> --- <wyroznienie>nie myślił-ci-jem</wyroznienie> (jestem): nie myślałem.</pr> ja wtenczas namniej o Helenie/
        Ani to imię przedtym w uszu mych postało./
        Wenus, kiedy mię naprzód trzy boginie<pr><slowo_obce>trzy boginie</slowo_obce> --- Hera (Junona), Pallas Atena (Minerwa) i Afrodyta (Wenus).</pr> sobie/
        Za sędziego obrały, Wenus mi ją sama/
        Napierwej zaleciła i za żonę dała./
        Ludzie, widzę, u Boga szczęścia sobie proszą,/
        A ja kiedy mię z chęci swej tym potykali,/
        Miałem gardzić? Przyjąłem, i przyjąłem wdzięcznie,/
        I mam pewną nadzieję, że tenże bóg, który/
        Ućcił mię naprzód, będzie i do końca szczęścił/
        I co mi dał, nie da mi leda jako wydrzeć./
        A bych też był żony swej ludzkim obyczajem<pr><slowo_obce>ludzkim obyczajem</slowo_obce> --- w sposób ludzki, zwyczajny, bez pomocy ,,boga", tj. bogini.</pr>/
        Dostawał, nie wiem, czemu onym się zyść miało/
        Medeą z domu wykraść od przyjaciół naszych,/
        A mnie zaś ich fortelu takimże fortelem/
        Oddać się nie godziło?/
        Jeślim co tedy winien, toż i oni winni./<end id="e1188302269476"/>
        Chcą li nagrody, niech ją sami pierwej czynią,/
        Jako ci, którzy krzywdę naprzód uczynili./
        A tam, ojcze, nie tylko żonę moje, ale/
        I mnie samego wydaj, niechaj pokutuję!/
        Gdzie by też to o sobie tak rozumieć chcieli,/
        Że im każdy, a oni nie winni nikomu/
        Sprawiedliwości czynić: tego, da Bóg, nigdy/
        Nad nami nie przewiodą<pr><slowo_obce>Nad nami nie przewiodą ani ich z to będzie</slowo_obce> --- nam nie narzucą i na to się nie zdobędą.</pr> ani ich z to będzie./
        Nie tuszęć ja, żebyś ty, ojcze mój łaskawy,/
        Nie pomniał jeszcze krzywdy i szkód staradawnych<pr><slowo_obce>szkód staradawnych</slowo_obce> --- mowa o dawniejszej wyprawie greckiej pod wodzą Heraklesa, zakończonej zburzeniem Troi i porwaniem Hezjony.</pr>,/
        Któreś wziął od tych panów i to państwo sławne./
        Jeszczeć mury na ziemi leżą powalone/
        I pola do tej doby pustyniami stoją,/
        Znaki miecza greckiego i okrutnej ręki./
        A byś też tego dobrze nie chciał sam pamiętać,/
        Hesyjona pamiętać musi, siostra twoja,/
        Ojcze, a moja ciotka, która do tej doby/
        U nich w niewoli żywię, jeśli jeszcze żywię./
        Tej nam krzywdy, o królu, jedna nie nagrodzi/
        Helena ani jeden Parys powetuje".
        </strofa>
        
        <strofa>
        <wers_akap>Tu przestał Aleksander, a szept miedzy ludźmi</wers_akap>/
        Rozlegał się po sali. Jako więc ku latu/
        Robotne pszczoły w ulu szemrzą, kiedy wodza/
        Nowego oglądały, a chęć nastąpiła/
        Od macior<pr><slowo_obce>Od macior</slowo_obce> --- od matek. Poeta stosuje tu (jak poprzednio w wersie 111: ,,dziatek") zamiennie: używa liczby mnogiej zamiast pojedynczej.</pr><uwaga>???</uwaga> się wynosić i nowe zaczynać/
        Gospodarstwo, szmer w ulu i rozruch kryjomy:/
        Taki dźwięk tam natenczas wstał był między ludźmi,/
        Który skoro ucichnął, Antenor jął mówić:/
        </strofa>
        
        <strofa>
        <wers_akap>,,Prawdzie długich wywodów, królu, nie potrzeba:</wers_akap>/
        <begin id="b1188302698309"/><motyw id="m1188302698309">Kobieta, Żona</motyw>Aleksander, w Grecyjej gościem w domu będąc/
        Człowieka przedniejszego, na gościnne prawa/
        Nie pomniąc, żonę mu wziął i przywłaszczył sobie./
        By mu był niewolnicę naliższą przemówił<pr><slowo_obce>przemówił</slowo_obce> --- przeciągnął do siebie, skłonił do opuszczenia domu.</pr>,/
        Winien by mu był został, cóż kiedy wziął żonę,/
        Której ani zaniedbać, ani też dochodzić/
        Dobry, ućciwy człowiek bez wstydu nie może?/
        Winien mu nie po mału. On, chocia ze wstydem,/
        Żony się upomina, a ja wrócić radzę,/
        Abychmy ku zelżeniu niesprawiedliwości/
        Nie przydali: oboje to przez się nieznośne,/
        Cóż<pr><slowo_obce>Cóż</slowo_obce> --- cóż dopiero.</pr> pospołu złożone!<end id="e1188302698309"/> <begin id="b1188302781913"/><motyw id="m1188302781913">Konflikt, Małżeństwo, Obywatel</motyw>Toteż niewątpliwa,/
        Że Grekowie Heleny nie tylko przez posły,/
        Ale nawet i przez miecz domagać się będą./
        Niechże się Aleksander tak drogo nie żeni,/
        Żeby małżeństwo swoje upadkiem ojczyzny/
        I krwią naszą miał płacić! Jeśli w łaskę dufa/
        Boginiej swej, niech na to miejsce dwu się boi,/
        Które dla niej rozgniewał i sądem swym zganił./
<end id="e1188302781913"/>      Medeą nie za naszych czasów uniesiono./
        I nie wiem, jeśli nam co do tego. To widzę,/
        Że tej krzywdy u Greków nikt się do tej doby/
        Nie domagał; milczeli tego, którym było/
        Przystojniej o to mówić. Nie wiem, jako słusznie/
        Swój własny występ cudzą krzywdą barwić chcemy?/
        To się nas barziej tycze, że za przodków naszych/
        Grekowie w tym królestwie mieczem wojowali;/
        Lecz i natenczas, królu (prawda się znać musi)<pr><slowo_obce>prawda się znać musi</slowo_obce> --- prawdę wyznać się musi.</pr>,/
        Nasza niesprawiedliwość<pr><slowo_obce>Nasza niesprawiedliwość</slowo_obce> --- aluzja do niedotrzymania zobowiązań wobec Heraklesa, któremu Laomedon (ojciec Priama) obiecał rękę córki Hezjony i cudowne konie za uwolnienie kraju od smoka morskiego. Herakles zabił potwora, a gdy nie otrzymał przyrzeczonej nagrody, z pomocą innych Greków zburzył Troję, zabił Laomedonta, a Hezjonę oddał jako niewolnicę jednemu ze swych towarzyszy.</pr> do tego upadku/
        Nas przywiodła, że się też i dziś lękać muszę,/
        Aby to sąd tajemny jakiś boży nie był,/
        Nam prze niesprawiedliwość zawżdy pomstę odnieść/
        Od Greków. Czego tobie przestrzegać się godzi,/
        0 królu, a tym barziej, żeś i w pierwszej klęsce/
        Mało małym nie zginął<pr><slowo_obce>Mało małym nie zginął</slowo_obce> --- Priama przed zemstą Heraklesa uratowała siostra Hezjona.</pr> pokutując za grzech/
        Ojcowski i postępek mało sprawiedliwy".
        </strofa>
        
        <strofa>
        <wers_akap>To powiedziawszy milczał. Toż Eneasz mówił,</wers_akap>/
        Toż Pantus i Tymetes, zgadzał się i Lampon,/
        I Ukalegon z nimi, ale Iketaon/
        Coś inszego rozumiał i w te słowa mówił:
        </strofa>
        
        <strofa>
        <wers_akap>,,Owa, jako nam kolwiek Grekowie zagrają,</wers_akap>/
        Tak my już skakać musim? Bać się ich nam każą,/
        A ja, owszem, się lękam. Teraz nam Helenę/
        Wydać każą, po chwili naszych się żon będą/
        I dzieci upominać. Nigdy w swojej mierze/
        Chciwość władze nie stoi; zawżdy, jako powódź,/
        Pomyka swoich granic nieznacznie, aż potym/
        Wszytki pola zaleje. Za czasu, panowie,/
        Umykać rogów trzeba, bo wonczas już próżno/
        Miotać się, kiedy jarzmo na szyję założą./
        Sprawiedliwości proszą, a grożą nam wojną:/
        Daj, chcesz li, alboć wydrę, taka to jest prosto. <pr>taka to jest prosto --- taka to jest ich sprawiedliwość</pr>/
        Wimenem sprawiedliwość, ale nie z swą hańbą:/
        Kto ją na mnie wyciska, sowitej nagrody/
        Ze mnie chce, i korzyści, i zelżenia mego./
        Dawnyć to grecki tytuł pany się mianować,/
        A nas, <slowo_obce>barbaros</slowo_obce>, sługi<pr><slowo_obce>A nas, barbaros, sługi</slowo_obce> --- a nas, barbarzyńców, sługami. Iketaon, podobnie jak Parys, kładzie nacisk na niechęć Greków do ludów azjatyckich.</pr>. Ale nie toć jest pan,/
        Co się w Peloponezie albo w Troi rodził;/
        Szabla ostra przy boku to pan: ta rozstrzygnie,/
        Kto komu czołem bić ma. Do tego tam czasu/
        Równi sobie być musim; ani tego Greczyn/
        0 sobie niechaj dzierży, żeby tak był groźny,/
        Jako się sobie sam zda. Jeśli tedy krzywdę/
        W tym się mieć rozumieją, że Helenę uniósł/
        Aleksander, niechajże okażą na sobie/
        Sami naprzód, jako ten gwałt winien nagradzać/
        Aleksander, ponieważ samiż okazali,/
        Jako taki gwałt czynić. Aczci Aleksander/
        Brata przy siestrze nie wziął, jako oni wzięli/
        Medeą i Absyrta./
        Bo co Antenor mówi, że nam nic do tego:/
        Ba, i barzo do tego! Za jednego krzywdę/
        Oni się wszyscy wzięli, a nas pojedynkiem/
        Zbierać mają? Nie tuszę; tożci sąsiadowi/
        Sąsiad w Azyjej<pr><slowo_obce>w Azyjej</slowo_obce> --- Troja leżała w północno-zachodniej części Azji Mniejszej.</pr> winien, co u nich w Europie./
        Mówiono zawżdy o to<pr><slowo_obce>Mówiono... o to</slowo_obce> --- domagano się tego.</pr> i do końca będą./
        Co się siostry królewskiej i szkód dawnych tycze,/
        Więtsza to zasię u mnie, niżby się tu miała/
        Przypomnieć abo na ten sztych kłaść<pr><slowo_obce>na ten sztych kłaść</slowo_obce> --- kłaść na szalę wagi, porównywać.</pr>: dzierżę o cnej/
        Krwi trojańskiej, że tego mścić się jeszcze będzie./
        Teraz zgoła nie radzę Heleny wydawać,/
        Aż się też oni z nami o Medeą zgodzą".
        </strofa>
        
        <strofa>
        <wers_akap>To jego słowa były. Potym się już żaden</wers_akap>/
        Długą rzeczą nie bawił; jeden głos był wszytkich:/
        ,,Tak jako Iketaon"; i tych, co siedzieli,/
        I tych, co za stołkami stali, głos był jeden:/
        ,,Tak jako Iketaon". Kilkakroć powstawał/
        Ukalegon chcąc mówić, lecz przed hukiem nie mógł./
        Marszałkowie, laskami w ziemię coraz bijąc:/
        ,,Posłuchajcie, panowie, Ukalegon mówi"./
        Nie pomogły nic laski, a nasz Ukalegon/
        Ukalegontom mówił<pr><slowo_obce>Ukalegon Ukalegontom mówił</slowo_obce> --- uczona gra słów, <slowo_obce>ukalegon</slowo_obce> bowiem po grecku znaczy: <wyroznienie>niedbający</wyroznienie>.</pr>, bo nań nic nie dbali./
        Tymczasem ktoś zawołał głosem prawie głośnym:/
        ,,Co po tych krasnych mowach<pr><slowo_obce>krasnych mowach</slowo_obce> --- pięknych, por. <slowo_obce>krasomówca</slowo_obce>, <slowo_obce>krasomówstwo</slowo_obce> na oznaczenie pięknej wymowy.</pr><uwaga>przypisy marne, do poprawienia: źle zredagowne, mogą być niezrozumiałe</uwaga>? Rozstąpmy się oto;/
        Ujźrzemy, gdzie nas więcej"<pr>W ten sposób głosowano w Rzymie.</pr>. Ledwe wyrzekł, a już/
        Wszyscy na nogach stali i swe miejsca brali./
        Kiedy się rozstąpili, nie było co równać:/
        Wszyscy przy Aleksandrze, a tam ich garść była./
        Prosili potym króla, aby wedle prawa/
        Postąpił, a za więtszą częścią wyrok podał./
        Król, niewiele mieszkając: ,,Rad bych był, powiada,/
        Na zgodę wasze patrzał, lecz iż być nie mogła,/
        Mnie nie lża, jeno więtszej części naśladować<pr><slowo_obce>więtszej części naśladować</slowo_obce>  --- iść za większością.</pr>./
        A tak, co z dobrym niechaj będzie pospolitym:/
        Helena niechaj w Troi zostanie, aż też nam/
        Grekowie za Medeą nagrodę uczynią".
        </strofa>
        
        <strofa>
        <wers_akap>Skoro po tym dekrecie po posły posłano,</wers_akap>/
        A mnie też Aleksander do ciebie wyprawił/
        Z tym wszytkim, coś słyszała; tuszę, że odprawę/
        Do tej doby już wzięli posłowie, i twój mąż/
        W domu cię dawno czeka. A tak nie mieszkajmy!
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>HELENA</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>Dobrze mówisz: idź ty wprzód, ja za tobą w tropy.</strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>
        CHORUS<pr>Zamiast oczekiwanej pieśni chóru, <slowo_obce>stasimonu</slowo_obce>, poeta wprowadza jedynie czterowiersz o charakterze informacyjnym.</pr>
</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Tej podobno ta powieść g'myśli: mnie bynamniej./
        I onej, nie wiem, na co ta radość wynidzie./
        Posłowie, widzę, idą nosy powiesiwszy:/
        Znać, że nie po swej myśli odprawę odnoszą.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>
        ULISSES<pe>Początek czwartego <slowo_obce>epeisodion</slowo_obce>.</pe>
</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        O nierządne królestwo i zginienia bliskie,/
        Gdzie ani prawa ważą, ani sprawiedliwość/
        Ma miejsca, ale wszytko złotem kupić trzeba!/
        Jeden to marnotrawca umiał spraktykować,/
        Że jego wszeteczeństwa i łotrowskiej sprawy/
        Od małych aż do wielkich wszyscy jawnie bronią,/
        Nizacz prawdy nie mając ani końca patrząc,/
        Do którego rzeczy przyść za ich radą muszą./
        <begin id="b1188303298446"/><motyw id="m1188303298446">Młodość , Obywatel, Upadek</motyw>Nie rozumieją ludzie ani się w tym czują,/
        Jaki to wrzód szkodliwy w rzeczypospolitej/
        Młódź wszeteczna: ci cnocie i wstydowi cenę/
        Ustawili; przed tymi trudno człowiekiem być/
        Dobrym; ci domy niszczą, ci państwa ubożą,/
        A rzekę, że i gubią (Troja, poznasz potym!),/
        A przykładem zaś swoim jako wielką liczbę/
        Drugich przy sobie psują. <begin id="b1188303393624"/><motyw id="m1188303393624">Upadek, Żołnierz</motyw>Patrz, jakie orszaki/
        Darmojadów za nimi, którzy ustawicznym/
        Próżnowaniem a zbytkiem jako wieprze tyją./<end id="e1188303298446"/>
        Z tego stada, mniemacie, że się który przyda/
        Do posługi ojczyzny? Jako ten we zbroi/
        Wytrwa, któremu czasem i w jedwabiu ciężko?/
        Jako straż będzie trzymał, a on i w południe/
        Przesypiać się nauczył? Jako stos wytrzymać/
        Ma nieprzyjacielowi, który ustawicznym/
        Pijaństwem zdrowie stracił? Takimi się czując,/
        A podobno nie czując, na wojnę wołają:/
        Boże, daj mi z takimi mężmi zawżdy czynić!<end id="e1188303393624"/>
        </strofa>
</kwestia>


<begin id="b1188303501745"/><motyw id="m1188303501745">Mąż</motyw><naglowek_osoba>MENELAUS</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Wieczne światło niebieskie i ty, płodna ziemi,/
        I ty, morze szerokie, wy, wszyscy bogowie,/
        I wysocy, i niscy<pr><slowo_obce>bogowie i wysocy, i niscy</slowo_obce> --- tj. bogowie niebiańscy, olimpijscy i bogowie podziemni, Hadesu.</pr>, świadki mi dziś bądźcie,/
        Żem rzeczy sprawiedliwej od Trojanów żądał,/
        Abych był krzywdy wielkiej i zelżenia swego/
        Nagrodę jaką wziąć mógł; nicem nie otrzymał,/
        Jeno śmiech ludzki, a żal serdeczny tym więtszy./
        Na was tedy krzywdę swą i żałość niezmierną/
        Kładę<pr><slowo_obce>Na was... kładę</slowo_obce> --- wam polecam.</pr>, możni bogowie; jeśli sercem czystym/
        Tę prośbę do was czynię, pomścicie zelżenia/
        I mej krzywdy tak jasnej: dajcie mi na gardle/
        Usieść Aleksandrowym i miecz krwią napoić/
        Człowieka bezecnego, ponieważ i on mej/
        Zelżywości dawno syt i dziś się ją karmi.
        </strofa><end id="e1188303501745"/>
</kwestia>


<naglowek_osoba>
        CHORUS<pe>Początek trzeciego <slowo_obce>stasimon</slowo_obce>.</pe>
</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        O białoskrzydła<pr><slowo_obce>białoskrzydła</slowo_obce> --- neologizm poety na wzór greckiego <slowo_obce>leu-kopteros</slowo_obce>.</pr> morska pławaczko,/
        Wychowanico Idy <pr>Idy --- góra Ida pod Troją, gdzie rosły buki, z których zbudowano łódź Parysa</pr> wysokiej,/
        Łodzi bukowa, któraś gładkiej/
        Twarzy pasterza Pryjamczyka/
        Mokrymi słonych wód ścieżkami<pr><slowo_obce>Mokrymi słonych wód ścieżkami</slowo_obce> --- przekładnia, zamiast: mokrymi ścieżkami słonych wód.</pr>/
        Do przezroczystych Eurotowych/
        Brodów<pr><slowo_obce>Eurotowych brodów</slowo_obce> --- żaglowiec Parysa zawinął do ujścia rzeki Eurotas w Lakonii na Peloponezie.</pr> nosiła!/
        Coś to zołwicom<pe><slowo_obce>zołwicom</slowo_obce> --- dziś: szwagierkom; chodzi o relację więzów rodzinnych sióstr Aleksandra w stosunku do Heleny jako jego żony</pe> za bratową,/
        Córom szlachetnym Pryjamowym,/
        Cnej Poliksenie i Kasandrze/
        Wieszczej<pr>Cnej Poliksenie i Kasandrze wieszczej --- córkom Priama; występuje tu <slowo_obce>krzyżownik</slowo_obce>, układ krzyżowy <wyroznienie>abba</wyroznienie>: przymiotnik raz poprzedza, drugi raz następuje po rzeczowniku.</pr>, przyniosła?/
        Za którą oto w tropy prosto,/
        Jako za zbiegłą niewolnicą,/
        Prędka pogonią przybieżała./
        </strofa>
        
        <strofa>
        Toli on sławny upominek/
        Albo pamiętne, którym luby/
        Sędziemu wyrok ze wszech Wenus/
        Bogiń piękniejsza<pr><slowo_obce>ze wszech Wenus bogiń piękniejsza</slowo_obce> --- przekładnia, zamiast: ze wszech bogiń Wenus piękniejsza.</pr> zapłaciła,/
        Kiedy na Idzie stokorodnej/
        Śmierci podległy nieśmiertelne/
        Uznawca twarzy rozeznawał?<pr><slowo_obce>Śmierci podległy nieśmiertelne uznawca twarzy rozeznawał</slowo_obce> --- przekładnia, zamiast: śmierci podległy uznawca nieśmiertelne twarzy rozeznawał; do przekładni dochodzi gra wyrazów: ,,śmierci podległy" i ,,nieśmiertelne".</pr>/
        Swar był początkiem i niezgoda/
        Twego małżeństwa, Pryjamicze./
        Nie śmiem źle tuszyć, nie śmiem, ale/
        Ledwe nie takiż koniec będzie./
        </strofa>
        
        <strofa>
        <wers_akap>Niechajże się ja, można Cypri<pr>Cypri --- Cypryda, przydomek Wenus.</pr>,</wers_akap>/
        Ninacz cudzego nie zapatrzam!/
        Niech towarzysza życzliwego,/
        Jednemu łożu przyjaciela,/
        Mam z łaski twojej; inszy, więcej/
        Chcą li, niech proszą!/
        Oczy łakome siła ludzi/
        Zawiodły, lecz kto w krygi żądzą/
        Mógł ująć<pr><slowo_obce>w krygi... ująć</slowo_obce> --- okiełznać, opanować.</pr>, w długim bezpieczeństwie/
        Dni swych używie. Przyjdą, przyjdą/
        Niedawno czasy, że rozbójcę/
        Rozbójca znidzie; ten mu słodki/
        Sen z oczu zetrze i bezpieczne/
        Serce zatrwoży, kiedy trąby/
        Ogromne zagrzmią, a pod mury/
        Nieprzyjacielskie staną szańce.
        </strofa>
</kwestia>


<didaskalia><osoba>Antenor</osoba>, <osoba>Priamus</osoba></didaskalia>


<naglowek_osoba>
        ANTENOR<pe>Początek piątego <slowo_obce>epeisodion</slowo_obce>.</pe>
</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Iż moja wierna rada u ciebie, o wielki/
        Królu, ważna nie była, żebyś był Helenę/
        Grekom wydać rozkazał, a tę niewątpliwą/
        Wielkiej wojny pochodnią co napręcej zgasił,/
        Teraz, co potym idzie<pr><slowo_obce>co potym idzie</slowo_obce> --- jako następstwo tej sprawy.</pr>, w czas cię upominam,/
        Abyś czuł o potrzebie i o pewnej wojnie,/
        Tak pewnej, jako mię tu dziś przed sobą widzisz./
        Słyszałeś, jako cię dziś posłowie żegnali/
        I nas wszytkich przy tobie. Pograniczni piszą/
        Starostowie<pr><slowo_obce>Pograniczni starostowie</slowo_obce> --- dowódcy oddziałów strzegących granic.</pr>, że greckie wojska się ściągają/
        Do Aulidy<pr>Au1ida --- port w Beoeji.</pr>; w tym wątpić nie potrzeba, że ci/
        Do nas pójdą: inaczej ani by tu byli/
        Posłów swych posyłali, ani tak surowie/
        0 swą krzywdę mówili. A tak nie mieszkając,/
        Póki brzegu morskiego ostatka nie stracim,/
        Porty naprzód i zamki pograniczne spiżą/
        I ludźmi dobrze opatrz<pr><slowo_obce>Porty... i zamki... opatrz</slowo_obce> --- rady te pozwalają odtworzyć stosunki polskie.</pr><uwaga>???</uwaga>; hołdownym książętom/
        Rozkaż być pogotowiu; żołnierzom przypowiedz/
        Służbę; szpiegi rozeszli; straż miej i na morzu,/
        I na ziemi, aby cię łacni niegotowym/
        Grekowie nie zastali. To jest rada moja.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>PRIAMUS</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Jakobyś już na oko, dobry Antenorze,/
        Nieprzyjaciela widział, tak się, widzę, boisz.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        O królu, teraz się bać lepiej, bo za taką/
        Bojaźnią i opatrzność, i gotowość roście<pr><slowo_obce>i opatrzność, i gotowość roście</slowo_obce> --- ostrożność i gotowość rośnie.</pr>./
        Wonczas już próżny rozmysł, bo już abo się bić,/
        Abo uciekać trzeba: trzeciego nic nie masz.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>PRIAMUS</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        A ja, owszem, na dobrej pieczy wszytko mieć chcę,/
        Aby nam do tak nagłych ucieczek nie przyszło.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Daj to Boże! <begin id="b1188304824746"/><motyw id="m1188304824746">Kobieta, Wizja</motyw>A to zaś co za białagłowa<pr><slowo_obce>co za białagłowa</slowo_obce> --- Antenor zna oczywiście Kasandrę; chodzi tu jednak o przedstawienie jej widzom, jak w teatrze greckim (nie znano tam afisza, zastępowano go więc dialogiem, podającym imię wprowadzanego na scenę bohatera).</pr>/
        Z włosy roztarganymi i twarzy tak bladej?/
        Drżą na niej wszytki członki, piersiami pracuje,/
        Oczy wywraca, głową kręci: to chce mówić,/
        To zamilknie.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>PRIAMUS</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        <wers_cd>Moja to nieszczęśliwa córa,</wers_cd>/
        Kasandra; widzę, że ją duch Apollinowy<pr><slowo_obce>duch Apo11inowy</slowo_obce> --- Kasamdra otrzymała dar proroczy od zakochanego w niej Apollina (boga proroctw), gdy jednak odrzuciła jego miłość, sprawił, że nikt nie wierzył jej przepowiedniom.</pr>/
        Zwykły nagarnął; nie lża, jeno jej posłuchać.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>KASANDRA</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Po co mię próżno, srogi Apollo, trapisz,/
        Który, wieszczego ducha dawszy, nie dałeś/
        Wagi w słowiech, ale me wszytki proroctwa/
        Na wiatr idą nie mając u ludzi więcej/
        Wiary nad baśni próżne i sny znikome?/
        Komu serce spętane albo pamięci/
        Zguba mojej pomoże? Komu z ust moich/
        Duch nie mój<pr><slowo_obce>Duch nie mój</slowo_obce> --- Apollo; jego również oznaczają słowa:,,nieznośny gość".</pr> użyteczen i zmysły wszytki/
        Ciężkim, nieznośnym gościem opanowane?/
        Próżno się odejmuję, gwałt mi się dzieje;/
        Nie władne dalej sobą, nie jestem swoja./
        Ale gdzieżem, prze Boga? Światła nie widzę,/
        Noc mi jakaś przed oczy nagła upadła./
        Owóż mamy dwie słońcy, owóż dwie Troi,/
        Owóż i łani morzem głębokim płynie./
        Nieszczęśliwa to łani, złej wróżki łani<pr><slowo_obce>złej wróżki łani</slowo_obce> --- złej wróżby, złowróżbna; łania oznacza tu Helenę.</pr>./
        Brońcie brzegów, pasterze, nie dopuszczajcie/
        Tej niezdarzonej goście nigdziej do ziemie!/
        Nieszczęśliwa to ziemia i brzeg nieszczęsny,/
        Gdzie ta łani wypłynie; nieszczęsna knieja,/
        Gdzie wnidzie i gdzie gładki swój bok położy./
        Wszytki stopy, wszytki jej łożyska muszą/
        Krwią opłynąć; upadek, pożogę, pustki/
        Z sobą niesie. O wdzięczna ojczyzno moja,/
        0 mury, nieśmiertelnych ręku roboto<pr><slowo_obce>nieśmiertelnych ręku roboto</slowo_obce> --- mury Troi wznieśli bogowie Apollo i Posejdon (Neptun).</pr>!/
        Jaki koniec was czeka? Ciebie, mój bracie,/
        Stróżu ojczyzny, domu zacna podporo,/
        Wkoło murów trojańskich tesalskie konie/
        Włóczyć grożą, a twoje oziębłe ciało/
        Będzie li chciał nieszczęsny ociec pochować,/
        Musi je u rozbójce złotem kupować<pr>Przepowiednia śmierci Hektora.</pr>./
        Nieprzepłacony duchu, z tobą pospołu/
        I ojczyzna umarła: jednaż mogiła/
        Oboje was przykryje. Lecz i ty, srogi/
        Trupokupcze<pr>Trupokupcze (gr. <slowo_obce>nekropernas</slowo_obce>) --- Achilles, zabójca Hektora, za okup wydał zwłoki syna Priamowi. Zginął zraniony w piętę strzałą Parysa. Pomścił go syn Neoptolemos (Pyrrus), który po upadku Troi zamordował Priama chroniącego się w świątyni.</pr>, niedawno i sam polężesz,/
        Strzałą niemężnej ręki prędką objeżdżon./
        Cóż potym? Kłoda leży, a ze pnia przedsię/
        Nowa rózga<pr><slowo_obce>Nowa rózga</slowo_obce> --- syn Achillesa, Neoptolemos.</pr> wyrosła i nad nadzieję/
        Prędko ku górze idzie. A to co za koń<pr><slowo_obce>koń</slowo_obce> --- drewniany koń z ukrytymi wewnątrz Grekami.</pr>/
        Tak wielki na poboju sam jeden stoi?/
        Nie wódźcie go do stajniej, radzę, nie wódźcie:/
        Bije ten koń i kasze; spalcie go raczej,/
        Jeśli sami od niego zgorzeć nie chcecie./
        Czujcie, stróże: noc idzie, noc podejźrzana./
        Wielki ogień ma powstać, tak wielki ogień,/
        Że wszytko jako w biały dzień widać będzie,/
        Ale nazajutrz zaś nic widać nie będzie./
        Wtenczas, ojcze, ani już bogom swym dufaj,/
        Ani się poświęconych ołtarzów łapaj:/
        Okrutnego lwa szczenię za tobą bieży,/
        Które cię paznoktami przejmie ostrymi/
        I krwią twoją swe gardło głodne nasyci/
        Syny wszytki pobiją, dziewki w niewolą/
        Zabiorą; drugie<pr><slowo_obce>drugie</slowo_obce> --- Foliksenę, narzeczoną Achillesa, zabito na jego grobie.</pr> g'woli trupom umarłym/
        Na ich grobiech bić będą. Matko<pr><slowo_obce>Matko</slowo_obce> --- Hekuba, żona Priama, po upadku Troi i śmierci dzieci zamieniona została w sukę.</pr>, ty dziatek/
        Swoich płakać nie będziesz, ale wyć będziesz!
        </strofa><end id="e1188304824746"/>
</kwestia>


<naglowek_osoba>CHORUS</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Rzućmy się co napręcej, a na pokój gdzie/
        Wyprowadźmy tę pannę upracowaną!
        </strofa>
</kwestia>


<didaskalia><osoba>Antenor</osoba>, <osoba>Priamus</osoba></didaskalia>


<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Te słowa, królu, nie są ku wyrozumieniu/
        Nazbyt trudne, a zgoła tobie i ojczyźnie/
        Upad opowiadają; prze Boga cię proszę,/
        Nie waż ich sobie lekce ani miej za baśni!
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>PRIAMUS</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Jeszcze tego nieprawie ta przeciwna wiedma/
        W mię wmówiła, żebych się miał bać; ale przedsię/
        Postraszyła mię nieco, zwłaszcza że mi przyszedł/
        Sen na pamięć żony mej; bo gdy z tym złym synem,/
        Aleksandrem, chodziła, mało przed zlężeniem/
        Śniło się jej już na dniu, że miasto dziecięcia/
        Pochodnią urodziła.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        <wers_cd>I jam też to, królu,</wers_cd>/
        Jeszcze natenczas wiedział i pomnie, jako to/
        Wieszczkowie wykładali, że to dziecię miało/
        Upad ojczyźnie przynieść; czego, widzę, blisko.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>PRIAMUS</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Dobrze to pomnisz, ale i jam był rozkazał/
        Grzechu tego nie żywić<pr><slowo_obce>Grzechu tego nie żywić</slowo_obce> --- przeklętego dziecka nie zostawić przy życiu.</pr>; dawno to na puszczy/
        Wilcy mieli rozdrapać i kości nieszczęsne/
        Po pustych górach roznieść.
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>ANTENOR</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        A lepiej było, niżli nam przeń wszytkim zginąć./
        Co za więźnia to mamy? Ubiór to jest grecki.
        </strofa>
</kwestia>


<didaskalia><osoba>Rotmistrz</osoba>, <osoba>Więzień</osoba></didaskalia>

<begin id="b1188304742645"/><motyw id="m1188304742645">Wojna</motyw>
<naglowek_osoba>ROTMISTRZ</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Takci, panowie; wy tu radzicie, a w polu/
        Grekowie nas wojują. Wczora o południu/
        Pięć galer ich przypadło na trojańskie brzegi./
        Ludzi wprawdzie nie brali ani też palili,/
        Ale cokolwiek było w polu bydła, wzięli./
        Jako nas tam niewielki natenczas był poczet,/
        Kusiwszy się kilkakroć o nie<pr><slowo_obce>Kusiwszy się kilkakroć o nie</slowo_obce> --- spróbowawszy ich kilka razy atakować.</pr>, musielichmy/
        Na ostatek dać pokój; kilka głów jest przedsię/
        Zabitych, ten sam jeden tylko poimany;/
        Na próbie<pr><slowo_obce>Na próbie</slowo_obce> --- na śledztwie, na torturach.</pr> to powiedział, że greckiego wojska/
        Tysiąc galer na kotwiach<pr><slowo_obce>kotwiach</slowo_obce> --- poprawiony przez Nehringa błąd druku: kotwicach.</pr><uwaga>?</uwaga> pogotowiu stoi/
        W Aulidzie, którzy tylko na posły czekają./
        A ci jeśli Heleny nazad nie przyniosą/
        (Jakoż widzę, że bez niej tak na morze wsiedli),/
        Wszytko się wojsko tedyż ma ruszyć i prosto/
        Ku Troi żagle podać; wszak tak?<end id="e1188304742645"/>
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>WIĘZIEŃ</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        <wers_cd>Niepochybnie.</wers_cd>
        </strofa>
</kwestia>


<naglowek_osoba>ROTMISTRZ</naglowek_osoba>

<kwestia><strofa>Hetmanem Agamemnon?</strofa></kwestia>


<naglowek_osoba>Więzień</naglowek_osoba>

<kwestia><strofa><wers_cd>Ten, brat Menelaów.</wers_cd></strofa></kwestia>


<naglowek_osoba>PRIAMUS</naglowek_osoba>

<kwestia>
        <strofa>
        Każ więźnia tego schować i opatrzyć dobrze!/
        To więc już, Antenorze, insza niż proroctwa/
        Albo sny białogłowskie; ale wszyscy przedsię/
        W jeden cel przed się biją. Jutro co naraniej/
        W radę wnidźmy, a stamtąd już ani wychodźmy,/
        Aż obronę uradzim.
        </strofa>
</kwestia>


ANTENOR

<kwestia>
        <strofa>
        <wers_cd>Baczę, że jej trzeba,</wers_cd>/
        Acz mi to słowa przykre i coś nie bez wróżki;/
        Na każdy rok nam każą radzić o obronie;/
        Ba, radźmy też o wojnie, nie wszytko się brońmy:/
        Radźmy, jako kogo bić; lepiej, niż go czekać<pr>Zdanie to, niedostosowane do sytuacji w dramacie, jest wyrazem stosunków polskich i na nim głównie opierają się poglądy o tendencji politycznej Odprawy.</pr>!
        </strofa>
</kwestia>


<extra><!--</tekst_glowny>--></extra>


</dramat_wierszowany_l>


</utwor>