b42c96f84d0302d79644c72772dfbb3dffa15607
[wolnelektury.git] / books / mickiewicz_switezianka.xml
1 <?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
2 <utwor>
3   <liryka_l>
4
5 <rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/">
6 <rdf:Description rdf:about="http://wiki.wolnepodreczniki.pl/Lektury:Mickiewicz/Ballady/Świtezianka">
7 <dc:creator xml:lang="pl">Mickiewicz, Adam</dc:creator>
8 <dc:title xml:lang="pl">Świtezianka</dc:title>
9 <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Sekuła, Aleksandra</dc:contributor.editor>
10 <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Kallenbach, Józef</dc:contributor.editor>
11 <dc:contributor.technical_editor xml:lang="pl">Sutkowska, Olga</dc:contributor.technical_editor>
12 <dc:publisher xml:lang="pl">Fundacja Nowoczesna Polska</dc:publisher>
13 <dc:subject.period xml:lang="pl">Romantyzm</dc:subject.period>
14 <dc:subject.type xml:lang="pl">Liryka</dc:subject.type>
15 <dc:subject.genre xml:lang="pl">Ballada</dc:subject.genre>
16 <dc:description xml:lang="pl">Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Partnerem projektu jest Prokom Software SA. Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.</dc:description>
17 <dc:identifier.url xml:lang="pl">http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/switezianka</dc:identifier.url>
18 <dc:source.URL xml:lang="pl">http://www.polona.pl/Content/2222</dc:source.URL>
19 <dc:source xml:lang="pl">Mickiewicz, Adam (1798-1855), Poezje, tom 1 (Wiersze młodzieńcze - Ballady i romanse - Wiersze do r. 1824), Krakowska Spółdzielnia Wydawnicza, wyd. 2 zwiększone, Kraków, 1922</dc:source>
20 <dc:rights xml:lang="pl">Domena publiczna - Adam Mickiewicz zm. 1855</dc:rights>
21 <dc:date.pd xml:lang="pl">1855</dc:date.pd>
22 <dc:format xml:lang="pl">xml</dc:format>
23 <dc:type xml:lang="pl">text</dc:type>
24 <dc:type xml:lang="en">text</dc:type>
25 <dc:date xml:lang="pl">2007-09-06</dc:date>
26 <dc:audience xml:lang="pl">SP2</dc:audience>
27 <dc:audience xml:lang="pl">G</dc:audience>
28 <dc:audience xml:lang="pl">L</dc:audience>
29 <dc:language xml:lang="pl">pol</dc:language>
30 </rdf:Description>
31 </rdf:RDF>
32
33 <autor_utworu>Adam Mickiewicz</autor_utworu>
34
35 <nazwa_utworu>Świtezianka<pa>Jest wieść, że na brzegach Świtezi pokazują się Ondiny, czyli Nimfy wodne, które gmin nazywa Świteziankami [przyp. poety].</pa><pr>Balladę tę przetłumaczył piętnastoletni Zygmunt Krasiński na łacinę, w której pełno było zwrotów z Owidiusza i Wergilego.</pr></nazwa_utworu>
36
37
38
39 <strofa><begin id="b1189070607502"/><motyw id="m1189070607502">Miłość</motyw><wers_akap>Jakiż to chłopiec piękny i młody?</wers_akap>/
40 Jaka to obok dziewica?/
41 Brzegami sinej Świtezi<pr>Mickiewicz używa obu form: <slowo_obce>Świteziu</slowo_obce> i <slowo_obce>Świtezi</slowo_obce>; obie były wówczas w użyciu.</pr> wody/
42 Idą przy świetle księżyca.</strofa>
43
44 <strofa><wers_akap>Ona mu z kosza daje maliny,</wers_akap>/
45 A on jej kwiatki do wianka;/
46 Pewnie kochankiem jest tej dziewczyny,/
47 Pewnie to jego kochanka.</strofa>
48
49 <strofa><wers_akap>Każdą noc prawie, o jednej porze,</wers_akap>/
50 Pod tym się widzą modrzewiem./
51 Młody jest strzelcem w tutejszym borze;/
52 Kto jest dziewczyna? ja nie wiem.</strofa>
53
54 <strofa><wers_akap>Skąd przyszła? darmo śledzić kto pragnie,</wers_akap>/
55 Gdzie uszła? nikt jej nie zbada./
56 Jak mokry jaskier wschodzi na bagnie,/
57 Jak ognik nocny przepada.</strofa>
58
59 <strofa><wers_akap>--- ,,Powiedz mi piękna, luba dziewczyno,</wers_akap>/
60 Na co nam te tajemnice ---/
61 Jaką przybiegłaś do mnie drożyną?/
62 Gdzie dom twój, gdzie są rodzice?</strofa>
63
64 <strofa><wers_akap>Minęło lato, zżółkniały liścia<pr><slowo_obce>liścia</slowo_obce> --- lm od zbiorowej formy: liście.</pr></wers_akap>/
65 I dżdżysta nadchodzi pora:/
66 Zawsze mam czekać twojego przyścia/
67 Na dzikich brzegach jeziora?</strofa>
68
69 <strofa><wers_akap>Zawszeż po kniejach jak sarna płocha,</wers_akap>/
70 Jak upiór błądzisz w noc ciemną?/
71 Zostań się lepiej z tym, kto cię kocha,/
72 Zostań się, o luba, ze mną!</strofa>
73
74 <strofa><wers_akap>Chateczka moja stąd niedaleka</wers_akap>/
75 Pośrodku gęstej leszczyny;/
76 Jest tam dostatkiem owoców, mleka,/
77 Jest tam dostatkiem źwierzyny".<end id="e1189070607502"/></strofa>
78
79 <strofa><begin id="b1189070692697"/><motyw id="m1189070692697">Kochanek</motyw><wers_akap>--- ,,Stój, stój, odpowie, hardy młokosie,</wers_akap>/
80 Pomnę, co ojciec rzekł stary;/
81 Słowicze wdzięki w mężczyzny głosie,/
82 A w sercu lisie zamiary.</strofa>
83
84 <strofa><wers_akap>Więcej się waszej obłudy boję,</wers_akap>/
85 Niż w zmienne ufam zapały;/
86 Możebym prośby przyjęła twoje:/
87 Ale czy będziesz mnie stały?" ---</strofa>
88
89 <strofa><wers_akap>Chłopiec przyklęknął, chwycił w dłoń piasku<pr><slowo_obce>przyklęknął, chwycił w dłoń piasku</slowo_obce> --- zwyczaj ludowy kazał przysięgać w ten właśnie sposób.</pr>,</wers_akap>/
90 Piekielne wzywał potęgi,/
91 Klął się przy świętym księżyca blasku.../
92 Lecz czy dochowa przysięgi?</strofa>
93
94 <strofa><wers_akap>,,Dochowaj, strzelcze, to moja rada:</wers_akap>/
95 Bo kto przysięgę naruszy,/
96 Ach, biada jemu, za życia biada!/
97 I biada jego złej duszy!" ---<end id="e1189070692697"/></strofa>
98
99 <strofa><wers_akap>To mówiąc, dziewka więcej nie czeka,</wers_akap>/
100 Wieniec włożyła na skronie,/
101 I pożegnawszy strzelca z daleka,/
102 Na zwykłe uchodzi błonie.</strofa>
103
104 <strofa><wers_akap>Próżno się za nią strzelec pomyka,</wers_akap>/
105 Rączym wybiegom nie sprostał;/
106 Znikła jak lekki powiew wietrzyka,/
107 A on sam jeden pozostał.</strofa>
108
109 <strofa><wers_akap>Sam został, dziką powraca drogą,</wers_akap>/
110 Ziemia uchyla się grząska./
111 Cisza wokoło, tylko pod nogą/
112 Zwiędła szeleszcze gałązka<pr>Wersy 61--65 przypominają balladę Goethego <tytul_dziela>Der Fischer</tytul_dziela>.</pr>.</strofa>
113
114 <strofa><begin id="b1189070806920"/><motyw id="m1189070806920">Czary, Woda </motyw><wers_akap>Idzie nad wodą, błędny krok niesie,</wers_akap>/
115 Błędnemi strzela oczyma:/
116 Wtem wiatr zaszumiał po gęstym lesie,/
117 Woda się burzy i wzdyma.</strofa>
118
119 <strofa><wers_akap>Burzy się, wzdyma, pękają tonie,</wers_akap>/
120 O niesłychane zjawiska!/
121 Ponad srebrzyste Świtezi błonie/
122 Dziewicza piękność wytryska.</strofa>
123
124 <strofa><wers_akap>Jej twarz, jak róży bladej zawoje,</wers_akap>/
125 Skropione jutrzenki łezką:/
126 Jako mgła lekka, tak lekkie stroje/
127 Obwiały postać niebieską.</strofa>
128
129 <strofa><begin id="b1189070967564"/><motyw id="m1189070967564">Pokusa</motyw><wers_akap>--- ,,Chłopcze mój piękny, chłopcze mój młody,</wers_akap>/
130 Zanuci czule dziewica ---/
131 Po co wokoło Świteziu wody/
132 Błądzisz przy świetle księżyca?</strofa>
133
134 <strofa><wers_akap>Po co żałujesz dzikiej wietrznicy,</wers_akap>/
135 Która cię zwabia w te knieje,/
136 Zawraca głowę, rzuca w tęsknicy,/
137 I może jeszcze się śmieje?</strofa>
138
139 <strofa><wers_akap>Daj się namówić czułym wyrazem:</wers_akap>/
140 Porzuć wzdychania i żale,/
141 Do mnie tu, do mnie, tu będziem razem/
142 Po wodnym pląsać krysztale.</strofa>
143
144 <strofa><wers_akap>Czy zechcesz, niby jaskółka chybka,</wers_akap>/
145 Oblicze tylko wód muskać,/
146 Czy zdrów jak rybka, wesół jak rybka,/
147 Cały dzień ze mną się pluskać,</strofa>
148
149 <strofa><wers_akap>A na noc w łożu srebrnej topieli,</wers_akap>/
150 Pod namiotami źwierciadeł,/
151 Na miękkiej wodnych lilijek bieli,/
152 Śród boskich usnąć widziadeł". ---</strofa>
153
154 <strofa><wers_akap>Wtem z zasłon błysną piersi łabędzie...</wers_akap>/
155 Strzelec w ziemię patrzy skromnie,/
156 Dziewica w lekkim zbliża się pędzie,/
157 I --- ,,do mnie, woła, pójdź do mnie!"</strofa>
158
159 <strofa><wers_akap>I na wiatr lotne rzuciwszy stopy,</wers_akap>/
160 Jak tęcza śmiga w krąg wielki,/
161 To znowu siekąc wodne zatopy,/
162 Srebrnemi pryska kropelki.</strofa>
163
164 <strofa><wers_akap>Podbiega strzelec... i staje w biegu...</wers_akap>/
165 I chciałby skoczyć i nie chce;/
166 Wtem modra fala, prysnąwszy z brzegu,/
167 Z lekka mu w stopy załechce.</strofa>
168
169 <strofa><wers_akap>I tak go łechce i tak go znęca,</wers_akap>/
170 Tak się w nim serce rozpływa,/
171 Jak gdy tajemnie rękę młodzieńca/
172 Ściśnie kochanka wstydliwa.</strofa>
173
174 <strofa><wers_akap>Zapomniał strzelec o swej dziewczynie,</wers_akap>/
175 Przysięgą pogardził świętą,/
176 Na zgubę oślep bieży w głębinie,/
177 Nową zwabiony ponętą.<end id="e1189070967564"/></strofa>
178
179 <strofa><wers_akap>Bieży i patrzy, patrzy i bieży,</wers_akap>/
180 Niesie go wodne przestworze,/
181 Już z dala suchych odbiegł wybrzeży,/
182 Na średnim igra jeziorze.</strofa>
183
184 <strofa><wers_akap>I już dłoń śnieżną w swej ciśnie dłoni,</wers_akap>/
185 W pięknych licach topi oczy,/
186 Ustami usta różane goni,/
187 I skoczne okręgi toczy:</strofa>
188
189 <strofa><wers_akap>Wtem wietrzyk świsnął, obłoczek pryska,</wers_akap>/
190 Co ją w łudzącym krył blasku.../
191 Poznaje strzelec dziewczynę z bliska.../
192 Ach, to dziewczyna spod lasku!</strofa>
193
194 <strofa><begin id="b1189070865677"/><motyw id="m1189070865677">Kara</motyw><wers_akap>--- ,,A gdzie przysięga? gdzie moja rada?</wers_akap>/
195 Wszak kto przysięgę naruszy,/
196 Ach, biada jemu, za życia biada!/
197 I biada jego złej duszy!</strofa>
198
199 <strofa><wers_akap>Nie tobie igrać przez srebrne tonie,</wers_akap>/
200 Lub nurkiem pluskać w głąb jasną,/
201 Surowa ziemia ciało pochłonie,/
202 Oczy twe żwirem zagasną.</strofa>
203
204 <strofa><wers_akap>A dusza przy tem świadomem<pr>Drzewo było ,,świadomym" przysięgi strzelca.</pr> drzewie</wers_akap>/
205 Niech lat doczeka tysiąca,/
206 Wiecznie piekielne cierpiąc zarzewie/
207 Nie ma czem zgasić gorąca". ---</strofa>
208
209 <strofa><wers_akap>Słyszy to strzelec, błędny krok niesie,</wers_akap>/
210 Błędnemi rzuca oczyma;/
211 A wicher szumi po gęstym lesie,/
212 Woda się burzy i wzdyma.</strofa>
213
214 <strofa><wers_akap>Burzy się, wzdyma i wre aż do dna,</wers_akap>/
215 Kręconym nurtem pochwyca./
216 Roztwiera paszczę otchłań podwodna,/
217 Ginie z młodzieńcem dziewica.<end id="e1189070865677"/></strofa>
218
219 <strofa><wers_akap>Woda się dotąd burzy i pieni;</wers_akap>/
220 Dotąd przy świetle księżyca/
221 Snuje się para znikomych cieni:/
222 Jest to z młodzieńcem dziewica.</strofa>
223
224 <strofa><wers_akap>Ona po srebrnym pląsa jeziorze,</wers_akap>/
225 On pod tym jęczy modrzewiem./
226 Któż jest młodzieniec? Strzelcem był w borze./
227 <wers_akap>A kto dziewczyna? Ja nie wiem.</wers_akap><end id="e1189070806920"/></strofa>
228
229 </liryka_l>
230 </utwor>