[wolnelektury.git] / books / Sonety_krymskie_01_Stepy_akermanskie.xml

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<utwor>
  <rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/">
    <rdf:Description rdf:about="http://wiki.wolnepodreczniki.pl/Lektury:Mickiewicz/Sonety/Stepy_akerma%C5%84skie">
      <dc:creator xml:lang="pl">Mickiewicz, Adam </dc:creator>
      <dc:title xml:lang="pl">Sonety krymskie - (01) Stepy akermańskie</dc:title>
      <dc:relation.isPartOf xml:lang="pl">Sonety krymskie</dc:relation.isPartOf>
      <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Sekuła, Aleksandra</dc:contributor.editor>
      <dc:contributor.technical_editor xml:lang="pl">Sutkowska, Olga</dc:contributor.technical_editor>
      <dc:publisher xml:lang="pl">Fundacja Nowoczesna Polska</dc:publisher>
      <dc:subject.period xml:lang="pl">Romantyzm</dc:subject.period>
      <dc:subject.type xml:lang="pl">Liryka</dc:subject.type>
      <dc:subject.genre xml:lang="pl">Sonet</dc:subject.genre>
      <dc:description xml:lang="pl">Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Partnerem projektu jest Prokom Software SA. Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.</dc:description>
      <dc:identifier.url xml:lang="pl">LINK DO STRONY W SERWISIE WOLNELEKTURY.PL</dc:identifier.url>
      <dc:source.URL xml:lang="pl">http://www.polona.pl/dlibra/doccontent2?id=2223&amp;from=editionindex&amp;dirids=4</dc:source.URL>
      <dc:source xml:lang="pl">Mickiewicz, Adam (1798-1855), Poezje, tom 2, Wiersze z lat 1825-1855 (Pieśni - Sonety - Poezje patrjotyczne, religijne i filozoficzne - Wiersze okolicznościowe - Bajki), wstęp i układ Józefa Kallenbacha, objaśn. zaopatrzył Jan Bystrzycki, Krakowska Spółdzielnia Wydawnicza, wyd. 2 popr., druk. W. L. Anczyca, Kraków, 1928</dc:source>
      <dc:rights xml:lang="pl">Domena publiczna - Adam Mickiewicz zm. 1855</dc:rights>
      <dc:date.pd xml:lang="pl">1855</dc:date.pd>
      <dc:format xml:lang="pl">xml</dc:format>
      <dc:type xml:lang="pl">text</dc:type>
      <dc:type xml:lang="en">text</dc:type>
      <dc:date xml:lang="pl">2008-01-29</dc:date>
      <dc:audience xml:lang="pl">L</dc:audience>
      <dc:language xml:lang="pl">pol</dc:language>
    </rdf:Description>
  </rdf:RDF>
  <liryka_l>
    <extra>
      <!--<elementy_poczatkowe>-->
    </extra>
    <autor_utworu>Adam Mickiewicz</autor_utworu>
    <nazwa_utworu>Stepy akermańskie<pr><tytul_dziela>Stepy akermańskie</tytul_dziela> otwierają cykl <tytul_dziela>Sonetów krymskich</tytul_dziela>, choć do nich właściwie nie należą. Nie jest to bowiem produkt wrażeń i spostrzeżeń z wycieczki po Krymie, ale powstał znacznie wcześniej, pod wpływem podróży poety do Akermanu. Zawieziony tam przez K. Marchockiego, obywatela z Podola, poznanego u Sobańskich, napisał Mickiewicz w jego stepowym futorze w Lubomile ów sonet naddniestrzański, nie myśląc jeszcze wówczas zgoła ani o podróży krymskiej, ani o cyklu utworów opisowo--lirycznych nazwanych <tytul_dziela>Sonetami krymskimi</tytul_dziela> (Dubiecki, str. 406). Dopiero gdy te były już gotowe i do druku porządkowane według pewnego systemu logicznego, topograficznego i chronologicznego, sonet o podróży do Akermanu stał się fikcyjnym wstępem do całości, będącej syntezą wspomnień czarnomorskich.</pr><pr>Stepy akermańskie rozciągają się na płd. zachód w odległości kilku kilometrów od Odessy, przy ujściu Dniestru do Morza Czarnego. Nazwa pochodzi od miasta Akerman, stolicy b. guberni bessarabskiej, na prawej stronie limanu Dniestru.</pr></nazwa_utworu>
    <extra>
      <!--</elementy_poczatkowe>-->
    </extra>
    <extra>
      <!--<tekst_glowny>-->
    </extra>
    <strofa><begin id="b1195860858654"/><motyw id="m1195860858654">Pielgrzym, Podróż</motyw>Wpłynąłem na suchego przestwór oceanu,/
Wóz nurza się w zieloność i jak łódka brodzi,/
Śród fali łąk szumiących, śród kwiatów powodzi,/
Omijam koralowe ostrowy burzanu<pa><slowo_obce>ostrowy burzanu</slowo_obce> --- na Ukrainie i Pobereżu nazywają burzanami wielkie krzaki ziela, które w czasie lata kwiatem okryte nadają przyjemną rozmaitość płaszczyznom.</pa><pr><slowo_obce>ostrów</slowo_obce> --- wyspa, kępa; <slowo_obce>burzany</slowo_obce> --- rodzaj wielkich ostów kwitnących na czerwono.</pr>.</strofa>
    <strofa>Już mrok zapada, nigdzie drogi ni kurhanu<pr><slowo_obce>kurhanu</slowo_obce> --- kurhanami nazywają na Ukrainie wyniosłości, kopce usypane ręką ludzką, według jednych dla celów wojennych, aby z ich wysokości śledzić ruchy skradającego się wroga, wedle innych dla celów orientacyjnych jako znaki drogowe, wedle zaś wiary ludu są to mogiły bohaterów.</pr>;/
Patrzę w niebo, gwiazd szukam przewodniczek łodzi;/
Tam z dala błyszczy obłok? tam jutrzenka wschodzi?/
To błyszczy Dniestr, to weszła lampa Akermanu<pr><slowo_obce>lampa Akermanu</slowo_obce> --- latarnia morska w Akermanie.</pr>.</strofa>
    <strofa>Stójmy! --- Jak cicho! --- Słyszę ciągnące żurawie,/
Których by nie dościgły źrenice sokoła;/
Słyszę, kędy się motyl kołysa<pr><slowo_obce>kołysa</slowo_obce> --- zamiast „kołysze”, forma stale używana przez Mickiewicza w <tytul_dziela>Sonetach</tytul_dziela>. W liście do Lelewela z dn. 19.08.1827 poeta, odpowiadając na różne zarzuty czynione z okazji <tytul_dziela>Sonetów</tytul_dziela> przez wszelakiego rodzaju krytyków oświadcza, że ten „grzech gramatyczny popełniony z namysłem i nieprędko chyba skruchę uczuję. Odwykłem od dźwięków mowy ojczystej, kołysa i kląska milsze dla mnie aniżeli sze i szcze. Może się potem poprawię, ale dotąd muszę się swojego ucha radzić i jemu zaufać”.</pr> na trawie,</strofa>
    <strofa>Kędy wąż śliską piersią dotyka się zioła./
W takiej ciszy --- tak ucho natężam ciekawie,/
Że słyszałbym głos z Litwy. --- Jedźmy, nikt nie woła!<end id="e1195860858654"/></strofa>
    <naglowek_rozdzial>WARIANTY<pr>Dwie redakcje tego sonetu rzucają niezmiernie ciekawe światło na twórczy trud poety, pozwalają z bliska wejrzeć w jego pracownię i śledzić we wszystkich etapach misterium poetyckiego tworzenia, każą wreszcie podziwiać drobiazgową, sumienną pracę artysty, który jak najtroskliwiej wyszukuje i dobiera słowa, oddające najlepiej myśl jego (Gubrynowicz, <tytul_dziela>Miscelanea Mick.</tytul_dziela> Rok Mick. str. 274). Oto np. pierwszy zaraz wiersz sonetu ulega pięć razy przeróbce, dopóki nie otrzymał właściwego tonu i polotu: I. Poznałem stepowego podróż oceanu II. Żeglowałem i w suchych stepach oceanu III. ,,Wjechałem na suchego stepy oceanu IV. Okrążyły mnie stepy na kształt oceanu V. (ostateczna) Wpłynąłem na suchego przestwór oceanu. Podobnej przeróbce uległa i reszta sonetu, którego pierwsza redakcja najeżona jest wprost poprawkami, przekreśleniami i mnogością pomysłów.<uwaga>przypis wieloakapitowy - skan 50</uwaga></pr></naglowek_rozdzial>
    <naglowek_podrozdzial>Redakcja pierwsza</naglowek_podrozdzial>
    <strofa>Poznałem stepowego podróż oceanu:/
(Kiedy wóz mój)<pr>Wiersze i słowa ujęte w nawias są w autografie przez poetę przekreślone. Nadto dołączone są do niego liczne poprawki i pomysły.</pr> nurtami zielonemi brodzi,/
(Śród szumnej)/
Śród fali łąk szumiących, śród kwiatów powodzi/
Widać gdzie niegdzie krasne ostrowy burzanu./
Noc mię zaszła w obszarach niezmiernego łanu/
Patrzę w niebo, gwiazd szukam (przewodni) dla kierunku łodzi:/
Tam zdala błyszczy niebo, jakaś gwiazda wchodzi,/
To błyszczy Dniestr, to wschodzą lampy Akermanu./
W głuchem milczeniu nocy słychać lot powolny/
Dzikich gęsiorów, drżących przebudzić sokoła,/
(Słychać, co swej kochance szepce konik polny)/
I co kochance w ucho szepce konik polny,/
I gdzie wąż śliską piersią (ob) dotyka się zioła./
(Ja drzemię w)/
Jak lubo drzemać, patrzyć i słuchać dokoła,/
(Rozkosz snu i czuwania zarazem czuć zdolny)/
(Wpół senny, wpół na jawie czuć i marzyć zdolny)/
Senny i czujny razem, czuć i marzyć zdolny,/
(Stójmy, jak cicho! słychać ciągnące żórawic,/
Których by nie dojrzały źrenice sokoła,/
Słyszę (gdzie się) kędy się motylek kołysa na trawie/
(Lub wąż s)/
I gdzie wąż śliskiem licem pocałuje zioła.../
W takiej ciszy, tak ucho natężam ciekawie,/
Że słyszałbym głos z Litwy... jedźmy, nikt nie woła).</strofa>
    <naglowek_podrozdzial>Redakcja druga</naglowek_podrozdzial>
    <strofa>Okrążyły mię stepy na kształt oceanu,/
Pocztowa łódź nurtami zielonemi brodzi,/
Śród fali łąk szumiących, śród kwiatów powodzi,/
Mijam zatoki zboża i wyspy burzanu.</strofa>
    <strofa>Już mrok zapada; nigdzie drogi ni kurhanu./
Patrzę w niebo, gwiazd szukam, przewodniczek łodzi,/
Tam zdała błyszczy obłok, jakaś gwiazda wschodzi,/
To błyszczał Dniestr, to weszła lampa Akermanu.</strofa>
    <strofa>Stójmy! jak cicho! słyszę ciągnące żórawie,/
Których by nie dojrzała źrenica sokoła,/
Słyszę, kędy się motyl kołysa na trawie,/
Kędy wąż śliskiem licem pocałował zioła;/
W takiej ciszy, tak ucho natężam ciekawie,/
Ze słyszałbym głos Litwy --- jedźmy, nikt nie woła.</strofa>
    <extra>
      <!--</tekst_glowny>-->
    </extra>
  </liryka_l>
</utwor>