[wolnelektury.git] / books / kochanowski_piesni1_I.xml

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<utwor><rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/">
<rdf:Description rdf:about="http://wiki.wolnepodreczniki.pl/Lektury:Kochanowski/Pieśni/Pieśń_I_(1)">
<dc:creator xml:lang="pl">Kochanowski, Jan</dc:creator>
<dc:title xml:lang="pl">Pieśń I (Byś wszystko złoto posiadł, które - powiadają...)</dc:title>
<dc:relation.isPartOf xml:lang="pl">http://www.wolnelektury.pl/lektura/piesni-ksiegi-pierwsze</dc:relation.isPartOf>
<dc:contributor.editor xml:lang="pl">Sekuła, Aleksandra</dc:contributor.editor>
<dc:contributor.editor xml:lang="pl">Krzyżanowski, Julian</dc:contributor.editor>
<dc:contributor.editor xml:lang="pl">Otwinowska, Barbara</dc:contributor.editor>
<dc:contributor.technical_editor xml:lang="pl">Gałecki, Dariusz</dc:contributor.technical_editor>
<dc:publisher xml:lang="pl">Fundacja Nowoczesna Polska</dc:publisher>
<dc:subject.period xml:lang="pl">Renesans</dc:subject.period>
<dc:subject.type xml:lang="pl">Liryka</dc:subject.type>
<dc:subject.genre xml:lang="pl">Pieśń</dc:subject.genre>
<dc:description xml:lang="pl">Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.</dc:description>
<dc:identifier.url xml:lang="pl">http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/piesni-ksiegi-pierwsze-piesn-i-bys-wszystko-zloto-posiadl-kt</dc:identifier.url>
<dc:source.URL xml:lang="pl">http://www.polona.pl/Content/1499</dc:source.URL>
<dc:source xml:lang="pl">Kochanowski, Jan (1530-1584), Dzieła polskie, tom 1, oprac. Julian Krzyżanowski, wyd. 8, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1976</dc:source>
<dc:rights xml:lang="pl">Domena publiczna - Jan Kochanowski zm. 1584 </dc:rights>
<dc:date.pd xml:lang="pl">1584</dc:date.pd>
<dc:format xml:lang="pl">xml</dc:format>
<dc:type xml:lang="pl">text</dc:type>
<dc:type xml:lang="en">text</dc:type>
<dc:date xml:lang="pl">2007-08-31</dc:date>
<dc:audience xml:lang="pl">L</dc:audience>
<dc:language xml:lang="pl">pol</dc:language>
</rdf:Description>
</rdf:RDF>
<liryka_l>


<autor_utworu>Jan Kochanowski</autor_utworu>

<dzielo_nadrzedne>Pieśni, Księgi pierwsze</dzielo_nadrzedne>

<nazwa_utworu>Pieśń I<pr>Swobodna przeróbka pieśni Horacego (III 24) zaczynającej się od słów <slowo_obce>„Intactis opulentior..."</slowo_obce>.</pr></nazwa_utworu>

<podtytul>INTACTIS OPULENTIOR</podtytul>



<strofa><begin id="b1188387736944"/><motyw id="m1188387736944">Bogactwo, Śmierć</motyw>Byś wszystko złoto posiadł, które --- powiadają ---/
Gdzieś daleko gryfowie<pr><slowo_obce>gryfowie</slowo_obce> --- bajeczne zwierzęta, lwy z głową orlą; wraz z olbrzymimi mrówkami miały one, według starożytnych („powiadają"), strzec skarbów arabskich.</pr> i mrówki kopają;/
Byś pałace rozwodził nie tylko na ziemi,/
Lecz i morza kamieńmi zabudował swemi<pr><slowo_obce>morza kamieńmi zabudował</slowo_obce> --- Rzymianie budowali pałace na kamiennych groblach wysuniętych w morze]</pr>:</strofa>

<strofa><begin id="b1188391824205"/><motyw id="m1188391824205">Los</motyw>Jeśli dyjamentowe goździe Mus ma w ręku<pr><slowo_obce>dyjamentowe goździe Mus</slowo_obce> --- Ananke, Mus, bogini uosabiająca konieczność; godłem zdobiącym jej posągi były ogromne gwoździe i kliny.</pr>,/
Którymi natwardszego umie pożyć sęku:/
Ani ty wyswobodzisz serca z ciężkiej trwogi,/
Ani z okrutnej śmierci sideł wyrwiesz nogi.<end id="e1188387736944"/><end id="e1188391824205"/></strofa>

<strofa><begin id="b1188386790306"/><motyw id="m1188386790306">Obcy, Sprawiedliwość</motyw>Lepiej polnych Tatarów dawny zwyczaj niesie,/
U których każdy swój dom wozi na kolesie<pr><slowo_obce>kolesie</slowo_obce> --- kolasa, wóz (ciężarowy).</pr>;/
Lepszego rządu Getae<pr><slowo_obce>Getae</slowo_obce> --- w starożytności plemię trackie, koczujące nad dolnym Dunajem. W w. XVI 1 XVII Getów uważano za przodków Tatarów.</pr> grubi używają,/
Gdzie niwy nie mierzone wolne zboża dają.</strofa>

<strofa>Tam niewinna macocha dziatek pierwszej żony,/
Sirót nędznych, przestrzega wczasu z każdej strony;/
Ani z wielkim posagiem męża rządzi, ani/
Nadzieje kładzie w gładkim miłośniku pani.</strofa>

<strofa>Wielki posag --- rodziców postępki uczciwe,/
A k'temu obyczaje skromne i wstydliwe;/
Występnych tam nie cierpią, lecz kto będzie krzywy,/
Niech się wierci, jako chce, nie zostanie żywy.<end id="e1188386790306"/></strofa>

<strofa><begin id="b1188386863496"/><motyw id="m1188386863496">Ojczyzna, Sprawiedliwość</motyw>O, ktokolwiek będzie chciał mordy niecnotliwe/
I domowe okrócić najazdy, krwie chciwe,/
Jeśli pragnie ojczyzny ojcem być nazwany/
I tymże na wysokich kolumnach pisany:</strofa>

<strofa>Niech objeździć swą wolą śmie nieokróconą,/
A jego sprawy przyszłe wieki więc wspomioną;/
Ponieważ cnocie żywej my, źli, nie życzemy,/
Aż gdy nam z oczu zniknie, toż jej żałujemy.</strofa>

<strofa>Co po tych skargach próżnych, jeśli na występy/
Przez spary --- jako mówią --- patrzą urząd tępy?/
Po co statut i prawa chwalebne stawiamy,/
Jeśli się obyczajów dobrych nie trzymamy?<end id="e1188386863496"/></strofa>

<strofa>Nie odstraszą zbytecznym ogniem zarażone/
Kupca kraje chciwego; ani przesadzone/
Mrozem gwałtownym pola: żeglarze bywali/
Wszystek świat jako wielki kołem objechali.</strofa>

<strofa><begin id="b1188386280432"/><motyw id="m1188386280432">Ojczyzna, Szlachcic</motyw>Ubóstwo, hańba wielka, każe człowiekowi/
Czynić i cierpieć wszystko; już on i wstydowi/
Mir dawno wypowiedział, i cnocie, niedbały,/
Poświęconej nie myśli dostępować skały<pr><slowo_obce>cnocie... poświęconej... skały</slowo_obce> --- starożytni wyobrażali sobie siedzibę cnoty jako stromą górę.</pr>.</strofa>

<strofa>Albo my do spólnego skarbu, gdzie życzliwa/
Ludzka pochwała i głos pospolity wzywa,/
Albo w morze, przyczynę wszech nieszczęśliwości,/
Perły, złoto i wielkiej kamienie drogości</strofa>

<strofa>Zarzućmy, jeśli grzechów żałujem statecznie/
I nieprawości swoich. Potrzeba koniecznie/
Złej napierwsze początki żądze wykorzenić,/
A dziełem pracowitszym pieszczotę odmienić.</strofa>

<strofa>Nie umie syn szlachecki na koń wsieść i w łowy/
Na dziki zwierz z oszczepem jachać niegotowy,/
Lepiej kufla świadomy albo kart pisanych,/
Każesz li dać, i kostek, prawem zakazanych<pr><slowo_obce>kostek, prawem zakazanych</slowo_obce> --- w starożytnym Rzymie hazardowa gra w kości była zakazana.</pr>.</strofa>

<strofa>Więc ojciec krzywo przysiągł, wydarł sąsiadowi,/
Gotując niegodnemu spadek potomkowi;/
I przybywa-ć mu rzkmo, ale nie wiem czemu,
Zawżdy na czymści schodzi państwu niesporemu<pr><slowo_obce>Zawżdy na czymści schodzi</slowo_obce> --- zawsze czegoś brak w majątku, w którym się nie darzy.</pr>.<end id="e1188386280432"/></strofa>

</liryka_l></utwor>