books/mickiewicz_switezianka.xml

   1 <utwor><liryka_l>
   2
   3 <rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#"
   4 xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/">
   5 <rdf:Description rdf:about="http://wiki.wolnepodreczniki.pl/Lektury:Mickiewicz/Ballady/Świtezianka">
   6 <dc:creator xml:lang="pl">Mickiewicz, Adam</dc:creator>
   7 <dc:title xml:lang="pl">Świtezianka</dc:title>
   8 <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Sekuła, Aleksandra</dc:contributor.editor>
   9 <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Kallenbach, Józef</dc:contributor.editor>
  10 <dc:contributor.technical_editor xml:lang="pl">Sutkowska, Olga</dc:contributor.technical_editor>
  11 <dc:publisher xml:lang="pl">Fundacja Nowoczesna Polska</dc:publisher>
  12 <dc:subject.period xml:lang="pl">Romantyzm</dc:subject.period>
  13 <dc:subject.type xml:lang="pl">Liryka</dc:subject.type>
  14 <dc:subject.genre xml:lang="pl">Ballada</dc:subject.genre>
  15 <dc:description xml:lang="pl">Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Partnerem projektu jest Prokom Software SA. Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.</dc:description>
  16 <dc:identifier.url xml:lang="pl">http://www.wolnelektury.pl/lektura/%C5%9Awitezianka</dc:identifier.url>
  17 <dc:source.URL xml:lang="pl">http://www.polona.pl/Content/2222</dc:source.URL>
  18 <dc:source xml:lang="pl">Mickiewicz, Adam (1798-1855), Poezje, tom 1 (Wiersze młodzieńcze - Ballady i romanse - Wiersze do r. 1824), Krakowska Spółdzielnia Wydawnicza, wyd. 2 zwiększone, Kraków, 1922</dc:source>
  19 <dc:rights xml:lang="pl">Domena publiczna - Adam Mickiewicz zm. 1855</dc:rights>
  20 <dc:date.pd xml:lang="pl">1855</dc:date.pd>
  21 <dc:format xml:lang="pl">xml</dc:format>
  22 <dc:type xml:lang="pl">text</dc:type>
  23 <dc:type xml:lang="en">text</dc:type>
  24 <dc:date xml:lang="pl">2007-09-06</dc:date>
  25 <dc:audience xml:lang="pl">SP2</dc:audience>
  26 <dc:audience xml:lang="pl">G</dc:audience>
  27 <dc:audience xml:lang="pl">L</dc:audience>
  28 <dc:language xml:lang="pl">pol</dc:language>
  29 </rdf:Description>
  30 </rdf:RDF>
  31
  32 <autor_utworu>Adam Mickiewicz</autor_utworu>
  33
  34 <nazwa_utworu>Świtezianka<pa>Jest wieść, że na brzegach Świtezi pokazują się Ondiny, czyli Nimfy wodne, które gmin nazywa Świteziankami [przyp. poety].</pa><pr>Balladę tę przetłumaczył piętnastoletni Zygmunt Krasiński na łacinę, w której pełno było zwrotów z Owidiusza i Wergilego.</pr></nazwa_utworu>
  35
  36
  37
  38 <strofa><begin id='b1189070607502' /><motyw id='m1189070607502'>Miłość</motyw><wers_akap>Jakiż to chłopiec piękny i młody?</wers_akap>/
  39 Jaka to obok dziewica?/
  40 Brzegami sinej Świtezi<pr>Mickiewicz używa obu form: <slowo_obce>Świteziu</slowo_obce> i <slowo_obce>Świtezi</slowo_obce>; obie były wówczas w użyciu.</pr> wody/
  41 Idą przy świetle księżyca.</strofa>
  42
  43 <strofa><wers_akap>Ona mu z kosza daje maliny,</wers_akap>/
  44 A on jej kwiatki do wianka;/
  45 Pewnie kochankiem jest tej dziewczyny,/
  46 Pewnie to jego kochanka.</strofa>
  47
  48 <strofa><wers_akap>Każdą noc prawie, o jednej porze,</wers_akap>/
  49 Pod tym się widzą modrzewiem./
  50 Młody jest strzelcem w tutejszym borze;/
  51 Kto jest dziewczyna? ja nie wiem.</strofa>
  52
  53 <strofa><wers_akap>Skąd przyszła? darmo śledzić kto pragnie,</wers_akap>/
  54 Gdzie uszła? nikt jej nie zbada./
  55 Jak mokry jaskier wschodzi na bagnie,/
  56 Jak ognik nocny przepada.</strofa>
  57
  58 <strofa><wers_akap>--- ,,Powiedz mi piękna, luba dziewczyno,</wers_akap>/
  59 Na co nam te tajemnice ---/
  60 Jaką przybiegłaś do mnie drożyną?/
  61 Gdzie dom twój, gdzie są rodzice?</strofa>
  62
  63 <strofa><wers_akap>Minęło lato, zżółkniały liścia<pr><slowo_obce>liścia</slowo_obce> --- lm od zbiorowej formy: liście.</pr></wers_akap>/
  64 I dżdżysta nadchodzi pora:/
  65 Zawsze mam czekać twojego przyścia/
  66 Na dzikich brzegach jeziora?</strofa>
  67
  68 <strofa><wers_akap>Zawszeż po kniejach jak sarna płocha,</wers_akap>/
  69 Jak upiór błądzisz w noc ciemną?/
  70 Zostań się lepiej z tym, kto cię kocha,/
  71 Zostań się, o luba, ze mną!</strofa>
  72
  73 <strofa><wers_akap>Chateczka moja stąd niedaleka</wers_akap>/
  74 Pośrodku gęstej leszczyny;/
  75 Jest tam dostatkiem owoców, mleka,/
  76 Jest tam dostatkiem źwierzyny".<end id='e1189070607502' /></strofa>
  77
  78 <strofa><begin id='b1189070692697' /><motyw id='m1189070692697'>Kochanek</motyw><wers_akap>--- ,,Stój, stój, odpowie, hardy młokosie,</wers_akap>/
  79 Pomnę, co ojciec rzekł stary;/
  80 Słowicze wdzięki w mężczyzny głosie,/
  81 A w sercu lisie zamiary.</strofa>
  82
  83 <strofa><wers_akap>Więcej się waszej obłudy boję,</wers_akap>/
  84 Niż w zmienne ufam zapały;/
  85 Możebym prośby przyjęła twoje:/
  86 Ale czy będziesz mnie stały?" ---</strofa>
  87
  88 <strofa><wers_akap>Chłopiec przyklęknął, chwycił w dłoń piasku<pr><slowo_obce>przyklęknął, chwycił w dłoń piasku</slowo_obce> --- zwyczaj ludowy kazał przysięgać w ten właśnie sposób.</pr>,</wers_akap>/
  89 Piekielne wzywał potęgi,/
  90 Klął się przy świętym księżyca blasku.../
  91 Lecz czy dochowa przysięgi?</strofa>
  92
  93 <strofa><wers_akap>,,Dochowaj, strzelcze, to moja rada:</wers_akap>/
  94 Bo kto przysięgę naruszy,/
  95 Ach, biada jemu, za życia biada!/
  96 I biada jego złej duszy!" ---<end id='e1189070692697' /></strofa>
  97
  98 <strofa><wers_akap>To mówiąc, dziewka więcej nie czeka,</wers_akap>/
  99 Wieniec włożyła na skronie,/
 100 I pożegnawszy strzelca z daleka,/
 101 Na zwykłe uchodzi błonie.</strofa>
 102
 103 <strofa><wers_akap>Próżno się za nią strzelec pomyka,</wers_akap>/
 104 Rączym wybiegom nie sprostał;/
 105 Znikła jak lekki powiew wietrzyka,/
 106 A on sam jeden pozostał.</strofa>
 107
 108 <strofa><wers_akap>Sam został, dziką powraca drogą,</wers_akap>/
 109 Ziemia uchyla się grząska./
 110 Cisza wokoło, tylko pod nogą/
 111 Zwiędła szeleszcze gałązka<pr>Wersy 61--65 przypominają balladę Goethego <tytul_dziela>Der Fischer</tytul_dziela>.</pr>.</strofa>
 112
 113 <strofa><begin id='b1189070806920' /><motyw id='m1189070806920'>Czary, Woda </motyw><wers_akap>Idzie nad wodą, błędny krok niesie,</wers_akap>/
 114 Błędnemi strzela oczyma:/
 115 Wtem wiatr zaszumiał po gęstym lesie,/
 116 Woda się burzy i wzdyma.</strofa>
 117
 118 <strofa><wers_akap>Burzy się, wzdyma, pękają tonie,</wers_akap>/
 119 O niesłychane zjawiska!/
 120 Ponad srebrzyste Świtezi błonie/
 121 Dziewicza piękność wytryska.</strofa>
 122
 123 <strofa><wers_akap>Jej twarz, jak róży bladej zawoje,</wers_akap>/
 124 Skropione jutrzenki łezką:/
 125 Jako mgła lekka, tak lekkie stroje/
 126 Obwiały postać niebieską.</strofa>
 127
 128 <strofa><begin id='b1189070967564' /><motyw id='m1189070967564'>Pokusa</motyw><wers_akap>--- ,,Chłopcze mój piękny, chłopcze mój młody,</wers_akap>/
 129 Zanuci czule dziewica ---/
 130 Po co wokoło Świteziu wody/
 131 Błądzisz przy świetle księżyca?</strofa>
 132
 133 <strofa><wers_akap>Po co żałujesz dzikiej wietrznicy,</wers_akap>/
 134 Która cię zwabia w te knieje,/
 135 Zawraca głowę, rzuca w tęsknicy,/
 136 I może jeszcze się śmieje?</strofa>
 137
 138 <strofa><wers_akap>Daj się namówić czułym wyrazem:</wers_akap>/
 139 Porzuć wzdychania i żale,/
 140 Do mnie tu, do mnie, tu będziem razem/
 141 Po wodnym pląsać krysztale.</strofa>
 142
 143 <strofa><wers_akap>Czy zechcesz, niby jaskółka chybka,</wers_akap>/
 144 Oblicze tylko wód muskać,/
 145 Czy zdrów jak rybka, wesół jak rybka,/
 146 Cały dzień ze mną się pluskać,</strofa>
 147
 148 <strofa><wers_akap>A na noc w łożu srebrnej topieli,</wers_akap>/
 149 Pod namiotami źwierciadeł,/
 150 Na miękkiej wodnych lilijek bieli,/
 151 Śród boskich usnąć widziadeł". ---</strofa>
 152
 153 <strofa><wers_akap>Wtem z zasłon błysną piersi łabędzie...</wers_akap>/
 154 Strzelec w ziemię patrzy skromnie,/
 155 Dziewica w lekkim zbliża się pędzie,/
 156 I --- ,,do mnie, woła, pójdź do mnie!"</strofa>
 157
 158 <strofa><wers_akap>I na wiatr lotne rzuciwszy stopy,</wers_akap>/
 159 Jak tęcza śmiga w krąg wielki,/
 160 To znowu siekąc wodne zatopy,/
 161 Srebrnemi pryska kropelki.</strofa>
 162
 163 <strofa><wers_akap>Podbiega strzelec... i staje w biegu...</wers_akap>/
 164 I chciałby skoczyć i nie chce;/
 165 Wtem modra fala, prysnąwszy z brzegu,/
 166 Z lekka mu w stopy załechce.</strofa>
 167
 168 <strofa><wers_akap>I tak go łechce i tak go znęca,</wers_akap>/
 169 Tak się w nim serce rozpływa,/
 170 Jak gdy tajemnie rękę młodzieńca/
 171 Ściśnie kochanka wstydliwa.</strofa>
 172
 173 <strofa><wers_akap>Zapomniał strzelec o swej dziewczynie,</wers_akap>/
 174 Przysięgą pogardził świętą,/
 175 Na zgubę oślep bieży w głębinie,/
 176 Nową zwabiony ponętą.<end id='e1189070967564' /></strofa>
 177
 178 <strofa><wers_akap>Bieży i patrzy, patrzy i bieży,</wers_akap>/
 179 Niesie go wodne przestworze,/
 180 Już z dala suchych odbiegł wybrzeży,/
 181 Na średnim igra jeziorze.</strofa>
 182
 183 <strofa><wers_akap>I już dłoń śnieżną w swej ciśnie dłoni,</wers_akap>/
 184 W pięknych licach topi oczy,/
 185 Ustami usta różane goni,/
 186 I skoczne okręgi toczy:</strofa>
 187
 188 <strofa><wers_akap>Wtem wietrzyk świsnął, obłoczek pryska,</wers_akap>/
 189 Co ją w łudzącym krył blasku.../
 190 Poznaje strzelec dziewczynę z bliska.../
 191 Ach, to dziewczyna spod lasku!</strofa>
 192
 193 <strofa><begin id='b1189070865677' /><motyw id='m1189070865677'>Kara</motyw><wers_akap>--- ,,A gdzie przysięga? gdzie moja rada?</wers_akap>/
 194 Wszak kto przysięgę naruszy,/
 195 Ach, biada jemu, za życia biada!/
 196 I biada jego złej duszy!</strofa>
 197
 198 <strofa><wers_akap>Nie tobie igrać przez srebrne tonie,</wers_akap>/
 199 Lub nurkiem pluskać w głąb jasną,/
 200 Surowa ziemia ciało pochłonie,/
 201 Oczy twe żwirem zagasną.</strofa>
 202
 203 <strofa><wers_akap>A dusza przy tem świadomem<pr>Drzewo było ,,świadomym" przysięgi strzelca.</pr> drzewie</wers_akap>/
 204 Niech lat doczeka tysiąca,/
 205 Wiecznie piekielne cierpiąc zarzewie/
 206 Nie ma czem zgasić gorąca". ---</strofa>
 207
 208 <strofa><wers_akap>Słyszy to strzelec, błędny krok niesie,</wers_akap>/
 209 Błędnemi rzuca oczyma;/
 210 A wicher szumi po gęstym lesie,/
 211 Woda się burzy i wzdyma.</strofa>
 212
 213 <strofa><wers_akap>Burzy się, wzdyma i wre aż do dna,</wers_akap>/
 214 Kręconym nurtem pochwyca./
 215 Roztwiera paszczę otchłań podwodna,/
 216 Ginie z młodzieńcem dziewica.<end id='e1189070865677' /></strofa>
 217
 218 <strofa><wers_akap>Woda się dotąd burzy i pieni;</wers_akap>/
 219 Dotąd przy świetle księżyca/
 220 Snuje się para znikomych cieni:/
 221 Jest to z młodzieńcem dziewica.</strofa>
 222
 223 <strofa><wers_akap>Ona po srebrnym pląsa jeziorze,</wers_akap>/
 224 On pod tym jęczy modrzewiem./
 225 Któż jest młodzieniec? Strzelcem był w borze./
 226 <wers_akap>A kto dziewczyna? Ja nie wiem.</wers_akap><end id='e1189070806920' /></strofa>
 227
 228 </liryka_l></utwor>