03e8d0bcca6b8fe120abf9af5d9af83fe5e016e9
[wolnelektury.git] / books / Satyry_Cz2_Podroz.xml
1 <?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
2 <utwor>
3   <rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/">
4     <rdf:Description rdf:about="http://wiki.wolnepodreczniki.pl/index.php?title=Lektury:Krasicki/Satyry/Cz%C4%99%C5%9B%C4%87_druga/Podr%C3%B3%C5%BC">
5       <dc:creator xml:lang="pl">Krasicki, Ignacy</dc:creator>
6       <dc:title xml:lang="pl">Satyry - Część 2 - (9) Podróż</dc:title>
7       <dc:contributor.editor xml:lang="pl">Sekuła, Aleksandra</dc:contributor.editor>
8       <dc:contributor.technical_editor xml:lang="pl">Sobczyński, Mariusz</dc:contributor.technical_editor>
9       <dc:publisher xml:lang="pl">Fundacja Nowoczesna Polska</dc:publisher>
10       <dc:subject.period xml:lang="pl">Oświecenie</dc:subject.period>
11       <dc:subject.type xml:lang="pl">Epika</dc:subject.type>
12       <dc:subject.genre xml:lang="pl">Satyra</dc:subject.genre>
13       <dc:description xml:lang="pl">Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Partnerem projektu jest Prokom Software SA. Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.</dc:description>
14       <dc:identifier.url xml:lang="pl">LINK DO STRONY W SERWISIE WOLNELEKTURY.PL</dc:identifier.url>
15       <dc:source.URL xml:lang="pl">http://www.polona.pl/dlibra/doccontent2?id=3761&amp;from=&amp;from=generalsearch&amp;dirids=1&amp;lang=pl</dc:source.URL>
16       <dc:source xml:lang="pl">Krasicki, Ignacy (1735-1801), Satyry i listy, oprac. Zbigniew Goliński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, wyd. 1, Wrocław 1958</dc:source>
17       <dc:rights xml:lang="pl">Domena publiczna - Ignacy Krasicki zm. 1801</dc:rights>
18       <dc:date.pd xml:lang="pl">1801</dc:date.pd>
19       <dc:format xml:lang="pl">xml</dc:format>
20       <dc:type xml:lang="pl">text</dc:type>
21       <dc:type xml:lang="en">text</dc:type>
22       <dc:date xml:lang="pl">2008-02-12</dc:date>
23       <dc:audience xml:lang="pl">L</dc:audience>
24       <dc:language xml:lang="pl">pol</dc:language>
25     </rdf:Description>
26   </rdf:RDF>
27   <liryka_l>
28     <extra>
29       <!--<elementy_poczatkowe>-->
30     </extra>
31     <autor_utworu>Ignacy Krasicki</autor_utworu>
32     <nazwa_utworu>Podróż</nazwa_utworu>
33     <extra>
34       <!--</elementy_poczatkowe>-->
35     </extra>
36     <extra>
37       <!--<tekst_glowny>-->
38     </extra>
39     <strofa><begin id="b1194534656177"/><motyw id="m1194534656177">Dom, Podróż</motyw><wers_akap>Miał rozum, w domu siedząc kto się śmiał z podróży.</wers_akap>/
40         Jeśli więc ten mu zaszczyt sprawiedliwie służy,/
41         Jak zwać tych, co się raz wraz ustawicznie włóczą?/
42         Oto --- ale zaczekam, aczej<pe><slowo_obce>aczej</slowo_obce> --- a nuż, może.</pe> się oduczą./
43         <wers_akap>Jeszczeć można wybaczyć, gdy ostatnia nędza</wers_akap>/
44         Z domów, jeśli je mają, ubogie wypędza,/
45         Ale kiedy bogaty puszcza się w podróże,/
46         Ja o jego rozumie, iżby miał, nie wróżę./
47         <wers_akap>Zdrowie, życie nieść na szwank po przykrej przeprawie<pr><slowo_obce>po przykrej przeprawie</slowo_obce> --- przez rzeką.</pr>,</wers_akap>/
48         Głód znosić, snu nie użyć, spoczywać na ławie,/
49         Albo się dusić w dymie lub marznąć na dworze,/
50         Słuchać świerki<pr><slowo_obce>świerk</slowo_obce> --- świerszcz.</pr>, wrzask dziecek, w spróchniałej komorze/
51         Robactwu się opędzać --- może kto zaprzeczy,/
52         Iż gdzie indziej nie jest tak --- i tam nic do rzeczy,/
53         Albo żeby treść myśli objawić wytwornie,/
54         Jeśli u nas niedobrze, indziej niewybornie./
55         Droga zawżdy jest drogą pomimo wygody,/
56         Rzadka obejść się cale<pr><slowo_obce>Rzadka [rzecz] obejść się cale</slowo_obce> --- wyjść cało, bez szwanku.</pr>, znaleźć się bez szkody,/
57         A choćby innej w ciągłych podróżach nie było,/
58         Gdy się czas marnie strawił, wiele się straciło./
59         <wers_akap>Przepłynąwszy przez morza i zwiedziwszy ziemie,</wers_akap>/
60         Dajmy to, iż kto poznał wszystkie ludzkie plemię./
61         Cóż poznał? --- To, co w domu miał na pogotowiu.<end id="e1194534656177"/>/
62         <begin id="b1202392624152"/><motyw id="m1202392624152">Pieniądz, Podróż</motyw>Może jazdą, płynieniem mógł usłużyć zdrowiu,/
63         Bo lekarze tak mówią; ale syty z wzorku<pr><slowo_obce>z wzorku</slowo_obce> --- z doświadczenia.</pr>,/
64         Zapytajmy pielgrzyma, co mówi o worku<pr><slowo_obce>o worku</slowo_obce> --- o sakiewce z pieniędzmi.</pr>./
65         Pewnie mu nie usłużył --- a źle, gdy nie służy.<end id="e1202392624152"/>/
66         To nic jeszcze: gdy mówiem ściśle o podróży,/
67         Że się zlepszenia zdrowia w niej znajdzie przyczyna,/
68         Większa, ważniejsza jeszcze i pilniejsza wszczyna,/
69         <begin id="b1194534876019"/><motyw id="m1194534876019">Woda </motyw>Trzeba jechać koniecznie. --- Gdzie? --- jechać do wody<pr><slowo_obce>do wody</slowo_obce> --- do wód, do uzdrowiska.</pr>./
70         Służyła ona przedtem tylko do ochłody,/
71         Teraz większa usługa. --- Jaka? --- Żyć nie można,/
72         Jeśli pilność o zdrowie czuła a ostrożna/
73         Nie zapędzi tam, gdzie jest saletra i siarka. ---/
74         A nam co po saletrze? --- Jeśli onej miarka/
75         I z częściami hałunu<pr><slowo_obce>hałun</slowo_obce> --- ałun.</pr>, a najbardziej z rana,/
76         Dobrze trafiona --- zdrowie! lecz ze źródła brana,/
77         Gdzie ją chwytać należy, żeby moc nie zgasła./
78         Jeżeli więc na takie ozdrowienia hasła/
79         Nie wzbudzi się chęć jechać, pożegnaj się z życiem ---/
80         Jużci, ale i z workiem. Za takim użyciem/
81         <begin id="b1202392814236"/><motyw id="m1202392814236">Umiarkowanie, Zdrowie</motyw>Droższe widzę, niż przedtem było, teraz zdrowie.<end id="e1194534876019"/>/
82         Żyli dłużej niźli my, nasi pradziadowie:/
83         Za krzepkość z ojców wziętą, nie płacąc nikomu,/
84         Od zdrowych wzięte zdrowie zachowali w domu./
85         Cnotliwej roztropności urządzeni miarką,/
86         Nie znali się z hałunem, saletrą i siarką./
87         Czerstwa starość poważne ich zmarszczki wdzięczyła,/
88         <begin id="b1202392914930"/><motyw id="m1202392914930">Lekarz</motyw>Było zdrowie, bo święta wstrzemięźliwość była./
89         Lepsza ona od siarki i skuteczniej zdrowi<pr><slowo_obce>zdrowi</slowo_obce> --- uzdrawia.</pr><end id="e1202392814236"/>,/
90         Niż co kreślą lekarze i starsi, i nowi,/
91         Którym (bo mają rozum), frymarczących bólem,/
92         Wody siarką zaprawne stały się Patolem<pr>Paktol --- rzeka w Lidii, w Azji Mniejszej, niegdyś złotodajna. Według mitologii, król Frygii Midas otrzymał od Bachusa dar zamieniania wszystkiego, czego dotknął, w złoto. Gdy jednak potrawy i napoje również za jego dotknięciem stawały się złotem, prosił Midas Bachusa, by ten odebrał mu drogocenny dar. ,,Zezwala łaskawie Bacchus i aby się w Paktolu, rzece lidyjskiej obmył, rozkazuje. I od tego to czasu, którego się Midas w paktolskich kąpał wodach, złote ta rzeka poczęła mieć piaski”. (F. Pomey, <tytul_dziela>Pantheum mithicum</tytul_dziela>, s. 65).</pr>.<end id="e1202392914930"/>/
93         <begin id="b1202393065216"/><motyw id="m1202393065216">Filozof, Mądrość, Pielgrzym, Podróż</motyw><wers_akap>Pitagoras i Tales, i Platon, i inni,</wers_akap>/
94         Za których wielkim zdaniem poszli ludzie gminni,/
95         Niżeli swej nauki cuda rozpostarli,/
96         W kraju się właściwego cieśni nie zawarli,/
97         Lecz chcąc ludzi oświecić w błędach, w których trwali,/
98         Do innych się, najdalszych, w pielgrzymstwo udali./
99         Tam, czerpając u źródła, w wiadomość bogaci,/
100         Z niezmiernym nauk trzosem wrócili do braci./
101         Pitagoras powiedział: Nie trzeba jeść bobu<pr><slowo_obce>Nie trzeba jeść bobu</slowo_obce> --- Pitagoras (VI w. p. n. e.), matematyk i filozof grecki, założyciel arystokratycznego związku religijno--politycznego, miał jakoby zakazywać jedzenia bobu, narodowej potrawy Greków, ze względu na to, że ten kiełkując przybierał święty kształt falliczny.</pr>./
102         A niekontent z greckiego rządzenia sposobu,/
103         Nową rzeczpospolitą mądry Plato sklecił<pr><slowo_obce>Nową rzeczpospolitą</slowo_obce> --- dialog Platona <tytul_dziela>Rzeczpospolita</tytul_dziela> był pierwszą w literaturze utopią polityczną.</pr>,/
104         I tak dowodnie onej pożytek zalecił,/
105         Iż się dotąd na jawie jeszcze nie skleciła./
106         <begin id="b1194535021979"/><motyw id="m1194535021979">Woda </motyw>Woda, według Talesa, wszystko sporządziła<pr><slowo_obce>Woda, według Talesa, wszystko sporządziła</slowo_obce> --- Tales z Miletu (VII--VI w. p.n.e.), filozof grecki, przyjmował, że woda jest pramaterią świata.</pr>.<end id="e1194535021979"/>/
107         <begin id="b1202393100527"/><motyw id="m1202393100527">Szczęście</motyw>Wzmogli się niewiadomi<pr><slowo_obce>niewiadomi</slowo_obce> --- nieuczeni, nieoświeceni.</pr> wynalazki tymi,/
108         A szczęśliwi zostali jeszcze szczęśliwszymi.<end id="e1202393100527"/>/
109         <wers_akap>Nie mogę ja tak wielkiej oprzeć się powadze,</wers_akap>/
110         Jednak się zbyt daleko zapędzać nie radzę./
111         <begin id="b1202393150078"/><motyw id="m1202393150078">Rozum</motyw>Ostatnia to po rozum za granice jeździć;/
112         Jeśli on się pod własnym dachem nie chciał gnieździć,/
113         Darmo go indziej szukać.<end id="e1202393150078"/> Mimo górne wzory,/
114         Wzory sławne Talesa albo Pitagory,/
115         Wzory zbyt uwielbione przez swoje wzniesienia,/
116         Trzymajmy się po prostu skutków doświadczenia.<end id="e1202393065216"/>/
117         <begin id="b1202393202614"/><motyw id="m1202393202614">Mądrość, Rozum</motyw>Dobry rozum, ale źle rozumem przesadzać<end id="e1202393202614"/>;/
118         Czuje to świat, ja światu nie będę doradzać,/
119         Ale gdybym był takim, iżbym mógł dać radę,/
120         Rzekłbym: <begin id="b1202393370055"/><motyw id="m1202393370055">Książka, Mądrość, Nauka, Pieniądz</motyw>Świecie, miej baczność na każdą przyjadę<pe><slowo_obce>przyjadę</slowo_obce> --- przesadę.</pe>,/
121         Nie wierz łbom zagorzałym, które robią księgi,/
122         Ani książek działaczom; ich umysł nietęgi/
123         Zabawnie bałamucąc nabawił cię nędzą./
124         Nieszczęśliwe się chwile w światłym wieku pędzą,/
125         I pisarz, i czytelnik za naukę płacą.<end id="e1202393370055"/>/
126         Dobrze im tak --- a kiedy zwodziciele tracą,/
127         <begin id="b1202393572185"/><motyw id="m1202393572185">Cnota, Dom, Nuda, Rozum, Sąsiad, Sługa, Szczęście</motyw>Rozsądny, co się ustrzegł takiego pogromu,/
128         Niech się strzeże podejścia<pe><slowo_obce>podejścia</slowo_obce> --- podstępu.</pe> i zasklepi w domu./
129         <wers_akap>Ale w nim raz wraz siedzieć rzecz jest niepodobna.</wers_akap>/
130         Choćby rzecz najwdzięczniejsza, ciągła a osobna,/
131         Sprawi sytość, a tej jest skutkiem unudzenie./
132         Zarzut nowy --- więc innych okolic zwiedzenie,/
133         A z nim odmiana rzeczy lekarstwem nudności./
134         Nie nudzi się, kto kontent, lecz tej szczęśliwości/
135         Rozum tylko i cnota są sprawicielami;/
136         Z tymi, choćby wśród stepów, nie będziemy sami./
137         Cóż dopiero, gdy dzieci i poczciwa żona,/
138         I uprzejmość sąsiedzka, prawa, doświadczona,/
139         Słodycz losu poddanych, któryśmy sprawili,/
140         I myśl lat przeszłych, cośmy poczciwie przebyli:/
141         Piękne to towarzystwo i nigdy nie znudzi./
142         <begin id="b1194535138043"/><motyw id="m1194535138043">Dom, Podróż</motyw>Swoich znając, po co nam nowych szukać ludzi?/
143         Miłe to przeświadczenie do tego nas wiedzie,/
144         Iż dobrze w domu siedzieć. --- Kto nie chce, niech jedzie!<end id="e1202393572185"/><end id="e1194535138043"/>
145 </strofa>
146     <extra>
147       <!--<tekst_glowny>-->
148     </extra>
149   </liryka_l>
150 </utwor>